بخشی از مقاله
امروزه، وجه نقد به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر، مورد توجه تمامی شرکتها و موسسات قرار دارد؛ وجه نقد به مثابه خون برای بدن انسان است، که در هر صورت نبود آن، شرکتها، قادر به ادامه حیات اقتصادی خود نیستند. به عبارتی، وجه نقد، در تمامی بخشها و واحدهای اقتصادی شرکتها در جریان است و از طرفی، هرگونه فعالیت اقتصادی خواه و ناخواه تاثیر مستقیم بر روی وجه نقد خواهد گذاشت(عینآبادی،1381 ).هدف از ارائه این مقاله آشنایی اولیه عﻻقه مندان حسابداری، با نگهداری وجه نقد است. در این مقاله با مروری بر تعریف وجه نقد و نگهداری وجه نقد، دﻻیل و ضرورت نگهداری وجه نقد، و به توصیف مفهوم آن به عنوان بخشی از دانش حسابداری و اهداف آن خواهیم پرداخت. و همچنین تئوریهای نگهداری وجه نقد و انگیزههای نگهداری وجه نقد رو بررسی نموده و در پایان به تحقیقهای انجام شده درباره نگهداری وجه اشاره خواهیم داشت.
کلید واژه: وجه نقد، نگهداری وجه نقد، معادل وجه نقد، انگیزه هایی نگهداری وجه نقد
1
مقدمه
در حال حاضر تصمیمگیری برای تعیین میزان ذخایر نقدی در شرکتها تبدیل به یکی از عوامل قابل توجه در ادبیات تامین مالی شده است. مزیت عمده نگهداری وجه نقد در بازارهای سرمایه ناکارا افزایش توانایی شرکت برای استفاده از فرصتهای سرمایهگذاری ارزشمند و پرهیز از تامین مالی خارجی گران قیمت است.با این وجود نگهداری وجه نقد هزینههایی نیز در بردارد. برای مثال مدیران
و سهامداران کنترل کننده ممکن است انگیزهای برای نگهداری وجه نقد به منظور تعقیب اهدافشان داشته باشند که اهداف شرکت منطبق نباشد. ازطرف دیگر در بازارهای سرمایه کارا، دلیلی برای نگهداری نقدینگی در شرکتها وجود ندارد. در چنین محیطی هیچ سطح وجه نقد مطلوبی را در پروژههای جدید کافی نیست، به سرعت به تامین مالی خارجی روی بیاورد واین تامین مالی از منابع خارجی با نرخی منصفانه صورت می گیرد (ملیکان وهمکاران،.(1390
چگونگی به کار گرفتن وجوه داخلی، تصمیمی مهم در تضاد بین سهامداران و مدیران است. در دوران رشد اقتصادی شرکت، همان طور که ذخایر وجه نقد افزایش مییابد، مدیران تصمیم میگیرند که آیا وجه نقد بین سهامداران توزیع شود، برای تحصیل خارجی به کارگرفته شود و یا هم چنان بین مصرف یا نگهداشت ذخایر وجه نقد یکی را انتخاب می کنند، موضوعی مبهم است. مدیران باید منافع شخصی مخارج جاری را با انعطاف پذیری که با نگهداشت ذخایر وجه نقد به دست میآید، مقایسه کنند. بعﻻوه، مدیران منفعت طلب باید احتمال فزونی منافع بر مخارج ناشی از نگهداشت وجه نقد زیاد را اندازه گیری کنند(رسائیان وهمکاران،.(1389
نوعا شبهنقد و نقد اجزای مهم دارایی شرکت را تشکیل میدهد. یک مطالعه جدید تمایل زیاد مدیر به نگهداری وجه نقد در شرکتهای آمریکایی برای سال 1980 تا 2006 مﻻک قرار داده است(بتس وهمکاران1،.(2009 چگونگی به کارگرفتن وجوه داخلی، تصمیمی مهم در تضاد بین سهامداران و مدیران است. در دوران رشد اقتصادی شرکت، همان طور که ذخایر وجه نقد افزایش می یابد، مدیران تصمیم میگیرند که آیا وجه نقد بین سهامداران توزیع شود، صرف مخارج داخلی شود، برای تحصیل خارجی به کارگرفته شود و یا هم چنان نگهداری شود؟ این که مدیران منفعت طلب چگونه بین مصرف یا نگهداشت ذخایر وجه نقد یکی را انتخاب می کنند، موضوعی مبهم است(رسائیان وهمکاران،.(1389
1. Bates et al
2
مطالعه اولیه به وسیله (کیم 1و همکاران،(1998و(اپلر و همکاران2،(2009 مرور جامعی به تعیین نگهداری نقد شرکت برای شرکتهای سهامی عام درآمریکا فراهم کردهاند. آنها با سبک و سنگین کردن بهای تمام شده وسود نگهداری وجه نقد شرکت باعث تعیین مانده مطلوب نقدشان میشود. مخصوصا نگهداری وجه نقد شرکت با فرصت رشد، سطح سرمایهگذاری، مخارج تحقیق وتوسعه، جریان نقد، فرارات جریان نقد، وابستگی خاصی دارد و هم چنین نگهداری نقد با اندازه شرکت، اهرم مالی، سرمایه درگردش خالص، متغیر نمایشی سود سهام نیز وابستگی دارد.
چگونگی به کار بردن وجوه داخلی، تصمیمی مهم در تضاد بین سهامداران و مدیران است. در دوران رشد اقتصادی شرکت همانطور، که ذخایر وجه نقد افزایش می یابد، مدیران تصمیم میگیرند که آیا وجه نقد بین سهامداران توزیع شود. صرف مخارج داخلی شود، برای تحصیل خارجی به کارگرفته شود و یا همچنان نگهداری شود؟
تعریف وجه نقد و معادل وجه نقد
طبق استاندارد شماره 2 وجه نقد: عبارت است از موجودی نقد وسپردههای دیداری نزد بانکها و مؤسسات مالی اعم از ریالی و ارزی (شامل سپردههای سرمایهگذاری کوتاه مدت بدون سررسید) به کسر اضافه برداشتهایی که بدون اطﻻع قبلی مورد مطالعه قرار میگیرد.
طبق استاندارد شماره 2 معادل وجه نقد: عبارت است از سرمایه گذاریهای کوتاهمدت سریعالتبدیل به وجه نقد که احتمال خطر کاهش در ارزش آن ناچیز بوده و به آسانی و بدون اطﻻع قبلی قابل تبدیل به مبلغ معینی وجه نقد باشد و موعد آن در زمان تحصیل تا سررسید حداکثر 3 ماه باشد به کسر وامها و قرض الحسنههای دریافتی از بانکها وسایر اشخاص که ظرف 3 ماه از تاریخ تحصیل قابل بازپرداخت است.
در کل تعریف وجه نقد به صورت زیر است: شامل پول نقد نزد موسسه، سپردههای دیداری متعلق به موسسه که نزد بانکها و یا موسسات مالی دیگر نگهداری شده و هر آنچه که در ازای آن به واحدهای مالی ، فـوراً و بـدون قـید وشـرط ، وجـه نـقد پــرداخت گــردد، می باشد.
وجه نقد در این استاندارد شماره 2 تنها به موجودی نقد و سپردههای دیداری نزد بانکها و مؤسسات مالی اعم از ریالی و ارزی( شامل سپردههای سرمایهگذاری کوتاهمدت بدون سررسید) اطﻻق میگردد. در مواردی که اضافه برداشت در حساب جاری مجاز باشد( مثﻻ اضافه برداشت در حسابهای بانکی خارج از کشور توسط واحد تجاری)، مانده اضافه برداشتهایی که بدون
1 . Kim et al 2 . Opler et al
3
اطﻻع قبلی مورد مطالبه قرار گیرد باید از مبلغ مذکور کسر گردد. ویژگی دیداری بودن در مورد اقﻻم تشکیلدهنده وجه نقد بدین معنی است که این اقﻻم بدون اطﻻع قبلی قابل برداشت یا مطالبه باشد. سپردههای سرمایه گذاری بلندمدت وجه نقد تلقی نمیشود، زیرا هدف نگهداری آنها تحصیل سود است. هرگاه برای تسویه اضافه برداشتهای بانکی مهلتی تعیین شده باشد در صورتی میتوان آنها را در محاسبه وجه نقد منظور کرد که مهلت مزبور از یک روز کاری تجاوز نکند.
تعریف مذکور در بند قبلی در برگیرنده اقﻻمی از سرمایهگذاریها و استقراض کوتاهمدت که معموﻻ در صورت جریان وجوه نقد سایر کشورها تحت عنوان معادل وجه نقد از آنها یاد میشود، نیست. معادل وجه نقد بنابر تعریف رایج از سرمایهگذاریهای کوتاهمدت سریعالتبدیل به وجه نقد است که احتمال خطر کاهش در ارزش آن ناچیز بوده و به آسانی و بدون اطﻻع قبلی قابل تبدیل به مبلغ معینی وجه نقد باشد و موعد آن در زمان تحصیل تا سررسید حداکثر سه ماه باشد به کسر وامها و قرضالحسنههای دریافتی از بانک ها و سایر اشخاص که ظرف سه ماه از تاریخ بازپرداخت است.
ویِژگیهای نقد
هر مبلغی که به عنوان موجودی نقد در بخش داراییهای جاری ترازنامه گزارش میشود باید از دو ویژگی زیر برخوردار باشد
1. نقد یا در حکم نقد باشد. یعنی بدون هیچ گونه تاخیری بتوان آن را برای خرید هیچ گونه تاخیری بتوان آن را برای خرید کاﻻ و خدمات و یا ایفای تعهدات جاری موسسه به کار برد.
2. برای استفاده از آن محدودیتی وجود نداشته باشد. وجوهی که استفاده با توجه به نوع محدودیت در ترازنامه جزو سایر اقﻻم جاری طبقه بندی می شود. مانند وجوهی که در یک موسسه برای خرید یا احداث دارایی یا پرداخت بدهی های دراز مدت در حسابی خاص نگهداری میشود یا موجودی در حسابهای بانکی خارج از کشور که استرداد آن به ایران امکان پذیر نیست و یا موجودی نقد که به حکم مقامات قضایی موقتا مسدود شده باشد(ملک آرایی،.(1373
اهمیت وجوه نقد
وجوه نقد مهم ترین دارایی و ﻻزمه کسب و کار واحدهای تجاری اعم از کوچک و بزرگ است(ملک آرایی،.(1373 زیرا:
1. به سرعت و آسانی به اتواع دیگر دارایی تبدیل پذیر است.
2. عملیات نقدی بخش مهمی از فعالیت روزانه موسسات را تشکیل میدهد.
3. تعهدات جاری اغلب با وجوه نقد تسویه میشود.
4
تعریف نگهداری وجه نقد
نگهداری وجه نقد:1 نگهداری وجه نقد از احتمال بحران مالی میکاهد و به عنوان ذخیرهای امن برای مواجهه با زیان های غیر منتظره به شمار میرود و هم چنین پیگیری سیاستهای سرمایه گذاری بهینه را در زمانی که شرکت با محدودیتهای مالی مواجه است، ممکن میسازد ونهایتاً به کمکردن هزینههای جمعآوری منابع مالی یا نقد کردن داراییهای موجود کمک میکند(رسائیان و همکاران.(1389
سطح نگهداشت وجه نقد شرکت
در تاریخ 1996/2/8 توافق نامهای بین مدیران شرکتهای کرایسلر و یک سرمایه گذار امضا شد که طبق این توافق نامه، این سرمایه گذار در یک دوره 5 ساله برای پیشرفت این شرکت تﻻش می کرد. یکی از عناصر مهمر این توافق، تعهدی بود که بر طبق آن کرایسلر باید طی مدت، داراییهای نقدی(موجودیهای نقدی و اوراق بهادار سریع المعامله) به مبلغ 7/5 میلیارد دﻻر بین سهامداران تقسیم میکرد(اپلر و همکاران،.(1999
دﻻیل نگهداری وجه نقد
بسیاری از پرداختها ودریافت های واحدهای انتفاعی مستلزم صدور چک از محل حسابهای جاری است. واحدهای انتفاعی معموﻻ به وسیله چک به کارکنان وفروشندگان مواد وکاﻻ پرداخت میکنند ومشتریان عمده آنان نیز به همین طریق عمل میکنند. تعداد نسبتا اندکی از معامﻻت با پول نقد انجام میشود که آن نیز در سطح خردهفروشی است. بنابراین در این مبحث، اصطﻻح وجه نقد به گونهای به کار گرفته میشود که شامل اسکناس و موجودی حسابهای بانکی باشد واحدهای انتفاعی نظیر اشخاص حقیقی پول نقد نگهداری میکنند تا چکهای صادره آنان از آن محل پرداخت شود. مبلغ وجه نقدی که نگهداری میشود، نه تنها به برداشتهای حساب جاری بستگی دارد بلکه تحت تاثیر وجوه واریز شده به آن حساب نیز قرار میگیرد. بدیهی است چکهای واریز شده به حساب بانکی، دست کم به دو روز زمان نیاز دارد تا مبلغ آنها در دسترس قرارگیرد(شباهنگ،.(1373
نگهداری وجوه نقد در سطح حداقل ﻻزم، مستلزم اعمال مدیریت دقیق است به ویژه در آن گروه مختلف دارند. مدیریت کارآمد وجوه نقد ایجاب میکند که مدیر مالی در مقاطع زمانی مناسب از موجودی کلیه حسابهای بانکی واحد انتفاعی آگاه باشد. در برخی از شرکتهای بزرگ که به مقادیر باﻻیی از وجه نقد سروکار دارند، مقطع زمانی مناسب روزانه است. در برخی
1 . Cash Holding
5
کشورها، مدیر مالی میتواند از پایانه کامپیوتر دفتر کار خود، از موجودیهای بانکی واحد انتفاعی در بانکهای مختلف آگاه شود. با داشتن این اطﻻعات، مدیر مالی میتواند درباره نقل و انتقال پول بین حسابهای مختلف تصمیمگیری کند(شباهنگ،.(1373
