بخشی از مقاله
تاریخ بشر سرشار از نبردهای خونین و دهشتناکی است که هزاران انسان بیگناه بهای آن را با خون خود پرداختهاند. این امر موجب شد تا دلسوزان جامعه بشری برای جلوگیری از گسترش و قلمرو دامنه جنگ، با هدف حمایت از حقوق اسرا و کاهش مصائب و آلام آنها، قواعد و مقررات بشردوستانه-ای را تدوین نمایند. جنگ، قتل و غارت، افزونطلبی قدرتهای بزرگ، ظلمپذیری کشورهای کوچک و ملتهای ضعیف، نادیده گرفتن حقوق ملتها، همه و همه از دیرباز، از آن زمان که تاریخ بشر آغاز شده پا به عرصهی زندگی انسان نهاد گویی جنگ همزاد جداییناپذیر آدمی است. با بروز جنگ، اولین مسئلهای که بعد از بیخانمانی هزاران انسان و بحرانهای عظیم اقتصادی بروز میکند، به اسارت گرفتهشدن تعدادی از افراد طرفین در این درگیریها میباشد که گاه با سیل عظیم مردان و زنانی روبرو میشویم که در زندانهای دشمن گرفتار شده و سالیان زیادی را بایستی بهعنوان اسیر جنگی در خاک دشمن سپری نمایند، تا که شاید بعد از اتمام جنگ به خانه و کاشانهی خویش برگردند. قوائد حاکم بر رفتار با اسیران جنگی یکی از جنبههای بارز حقوق بشر در مخاصمات مسلحانهی بینالمللی است که عملاً نسبت به سایر مقررات مربوطه از قدرت اجرایی بیشتری برخوردار است. در این راستا در مقاله حاضر ضمن آشنایی با حقوق اسیران جنگی برپایهی حقوق بینالملل بشردوستانه به بررسی رفتار دولت آمریکا با اسیران جنگی پرداخته میشود.
کلمات کلیدی: حقوق بشردوستانه، روابط بینالملل، اسیران جنگی، کنوانسیون ژنو.
مقدمه
بروز جنگ، اولین مسئلهای که بعد از بیخانمانی هزاران انسان و بحرانهای عظیم اقتصادی بروز میکند، به اسارت گرفتهشدن تعدادی از افراد طرفین در این درگیریها میباشد که گاه با سیل عظیم مردان و زنانی روبرو میشویم که در زندانهای دشمن گرفتار شده و سالیان زیادی را بایستی بهعنوان اسیر جنگی در خاک دشمن سپری نمایند، تا که شاید بعد از اتمام جنگ به خانه و کاشانهی خویش برگردند. یکی از موضوعاتی که همواره در روابط بینالمللی در گذشته و حال مطرح بوده و از مهمترین سرفصلهای حمایت بشردوستانه بهشمار میآید، مسئلهی حقوق اسرا است (محقق داماد، .(1383 در دوران کهن، اسارت با مرگ و یا بردگی مترادف بود. تنها در تمدنهای بزرگی مانند تمدن ایران باستان و یا بعدها در دوران تمدن اسلام، اسیران جنگی به نوعی تحت حمایت قرار داشتند. این رویه تا آغاز قرن هفدهم میلادی ادامه داشت تا اینکه رفتهرفته تلاش علمای حقوق و منادیان انسان-دوستی به ثمر نشست و در پایان قرن هفدهم میلادی، تدوین اصول و قواعد مربوط به حمایت از اسیران جنگی و تحول در این راستا آغاز شد. این قواعد تا مدتها جنبه عرفی داشتند ولی رفتهرفته در اسناد بینالمللی مهمی تدوین و به الزامات معاهدهای تبدیل شدند (داعی، .(1387
یکی از جنبه های بارز حقوق بشر دوستانه درمخاصمات مسلحانه بین المللی که نسبت به سایر مقررات مربوط از قدرت اجرایی بیشتری برخوردار است قواعد حاکم بررفتار با اسیران جنگی است. نظر به جایگاه مهم و ارزنده ی قواعد مذکور امروزه بسیاری از آنها به عنوان قواعد عام الشمول به شمار می روند که نقض آنها جنایت بین المللی محسوب میشود و مسئولیت کیفری برای افراد خاطی در هر سمت و مقامی که باشند در پی خواهد داشت. حقوق حاکم بر رفتار با اسیران و مسئولیت کیفری برای افراد خاطی درهر سمت و مقامی که باشند در پی خواهد داشت. حقوق حاکم بررفتار با اسیران جنگی تا قبل از اعلامیه 1874 بروکسل و عهدنامه های 1899 و 1907 لاهه و کنوانسیون 1929 ژنو عمدتا مبتنی بر عرف بوده اما امروزه عهدنامه های بین المللی در این مورد نقشی اساسی دارند که مهم ترین آنها را می توان عهدنامه ی سوم ژنو مورخ 12 اوت 1949 دانست در اسلام نیز اسیر جنگی دارای حقوق و احکامی است که مسلمانان به هر شکل موظف به رعایت آن می باشند (ایزدی و رزمخواه، .(1389 جنگ، قتل و غارت، افزونطلبی قدرتهای بزرگ، ظلمپذیری کشورهای کوچک و ملتهای ضعیف، نادیده گرفتن حقوق ملتها، همه و همه از دیرباز، از آن زمان که تاریخ بشر آغاز شده پا به عرصه ی زندگی انسان نهاد. گویی جنگ همزاد جدایی ناپذیر آدمی است، ولی همزادی که کینه ی همزاد خویش را در دل دارد، کمر به نابودی او بسته است و
1
تا تباهی-اش را به چشم نبیند آرام نمیگیرد (الکسیس، .1375 ارامش امنیت و تعالی فرهنگ و اقتصاد هرجامعه درگروی نظمی است که باتکیه برهنجارها و قواعد فراگیروپایدار درگستره زمان به عنوان حقوق حاکم برروابط اجتماعی آن جامعه قرار میگیرد لذا زندگی اجتماعی بربنیان وجود قواعد معین حاصل ازحاکمیت اراده جمعی انسانها استوار گردیده که احاد افراد اجتماع به اتکا و اطمینان به هنجارها و مقررات ثابت برامده از آن امکان تعیین اهداف آینده خویش را یافته و جهت آن برنامه ریزی می نمایند ثبات حقوق و احتراز ازتغییرات درآن گاه تا بدانجا اهمیت می یابد که قانون فاقد ثبات هرچند که به ظاهر درهیات قانون جلوه می کند لیکن به لحاظ اینکه نمی تواند هدف اصلی قانون که همان حفظ نظم حقوقی است را تامین نماید هیچگاه نمی تواند منبعی ازحقوق را تشکیل دهد (اخوت و فلاح، .(1391 با اینحال همچنان مواردی از نقض حقوق اسیران جنگی در دولتهای مختلف مشاهده میشود. در همین راستا در مقاله حاضر ضمن آشنایی با حقوق اسیران جنگی برپایهی حقوق بینالملل بشردوستانه به بررسی رفتار دولت آمریکا با اسیران جنگی میپردازیم.
