بخشی از مقاله
چکیده
به دلیل عواملی نظیر رشد جمعیت، تغییرات شرایط جوی و یکپارچگی جهانی ، بحرانهای طبیعی در حال افزایش هستند و پیشبینی میشود که امدادهای فعلی ناکافی باشند. از طرفی ماهیت بلایای طبیعی به گونهای است که پاسخگویی به آنها باید در زمان اندک صورت پذیرد. در راستای نیل به این اهداف، زنجیره تامین بشردوستانه به عنوان حوزهای کلیدی میباشد که بهبود در آن میتواند نتایج اثربخشی را حاصل کند. این مقاله در آغاز مهمترین فاکتورهای کلیدی موفقیت در زنجیره تامین نشردوستانه را معرفی میکند و سپس با استفاده از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری، به بررسی روابط بین این عوامل میپردازد.
پژوهش حاضر از نوع هدف تحقیقی کابردی و از نوع گردآوری دادهها توصیفی- پیمایشی میباشد. با استفاده از این روش، فاکتورهای محرک که آثار تشدیدکنندهای بر سایر متغیرها دارند و نیز متغیرهایی که نسبت به سایر فاکتورها مستقلاند، شناسایی میشوند. تحلیل این فاکتورها نشان میدهد عواملی چون بهبود مستمر در فعالیتهای امدادرسانی و برنامهریزی استراتژیک برای لجستیک امدادرسانی در بالاترین سطح اولویت نسبت به سایر فاکتورها قرار دارند.
مقدمه
هر ساله بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان و خشکسالی قسمتهای مختلفی از جهان را گرفتار میکنند. طبق بررسیهای بعملآمده کشور ایران در ردیف 10 کشور اول حادثه خیز جهان است. از بین 40 نوع حادثه شناخته شده در سطح جهان متاسفانه 31 نوع آن در ایران احتمال وقوع دارد و مشخصا سه سانحه، زلزله، سیل و خشکسالی بیشتر از سایر بلایا برای کشور ما خسارتبار بوده است. بر اساس اظهارنظر پژوهشکده مهندسی زلزله نزدیک به % 83 جمعیت کشور ایران در مناطق با خطر نسبی زمین لرزه زیاد و خیلی زیاد قرار دارند و%50 در معرض خطر سیل قرار دارد.
همانطور که چوپرا و میندل - 2007 - بیان کردهاند، یک زنجیره تامین به عنوان همه بخش هایی که در برآوردهسازی سفارش مشتریان و افراد ذینفع درگیر میباشند، تعریف میشود - . - Chopra & Meindl, 2007 از اینرو وجود یک زنجیره مدیریتی منسجم و علمی در کشور که بتواند با پیش بینی و شناسایی، از بروز و وقوع بحران ها جلوگیری نماید و در صورت بروز بحران بتواند با اولویت بندی ، برنامه ریزی ، سازماندهی، هدایت، رهبری و کنترل فعالیت های لازم برای مداخله ، هدایت و مهار بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران را با موفقیت به انجام رساند ، بسیار حیاتی میباشد.
زنجیره تامین بشردوستانه در ادبیات آکادمیک به فرایند برنامه ریزی، اجرا و کنترل اثربخش جریان هزینهها و اطلاعات و دخیره سازی کالاها و مواد موردنیاز از نقطه مبدا تا مصرف اطلاق میشود به گونهای هدف اصلی آن کاهش و تسکین درد و رنج مردم حادثه دیده میباشد - . - Cozzolino, 2012 از اینرو هیرینجین - 2010 - بیان میکند که طراحی و عملیات زنجیره کمکهای بشردوستانه، نقش مهمی در دستیابی به پاسخ سریع، موثر و کارا ایفا خواهد کرد. در این میان فاکتورهای متعددی در موفقیت یک زنجیره تامین بشردوستانه تاثیرگذار میباشند.
پژوهشگران کوشیدهاند تا در میان فرایندهای مربوط به زنجیره تامین بشردوستانه ، عوامل موفقیت را کشف کرده و آنرا به مدیران و تصمیمگیران این حوزه معرفی کنند. بنابراین شناسایی مهمترین عوامل ایجاد موفقیت در زنجیره بشردوستانه و لجستیک امدادرسانی در مدیریت این فرایندها حائز اهمیت میباشد - . - Zhou, Huang, & Zhang, 2011 دانستن روابط متقابل بین فاکتورهای ایجاد موفقیت بسیار اساسی بوده و به مدیران و تصمیمگیران کمک میکند تا به عوامل کلیدی تر توجه بیشتری مبذول نمایند. همچنین مدیران قادر خواهند بود با شناسایی عوامل کلیدی تر در تقویت آن ها بکوشند و منابع خود را صرف فاکتورهایی کنند که در درجه اول اولویت قرار گرفتهاند.
در این پژوهش برای شناسایی روابط بین فاکتورهای کلیدی موفقیت در زنجیره تامین بشردوستانه، از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری ISM استفاده شده است. از این رویکرد میتوان برای شناسایی و خلاصهسازی روابط میان متغیرهای مختلفی که یک موضوع یا مساله را تعریف میکنند، استفاده نمود. این متدولوژی این امکان را فراهم میکند که میان متغیرهای کیفی موجود در مساله اولویت بندی مناسبی ایجاد شده و پیچیدگی و ابهام موجود در روابط جای خود را به وضوح و شفافیت بدهند.
مهمترین اهدافی که این پژوهش در پی آنها میباشد به شرح زیر است:
✓ شناسایی و رتبه بندی عوامل کلیدی موفقیت زنجیره تامین بشردوستانه
✓ ایجاد و برقراری ارتباط بین عوامل کلیدی شناسایی شده در زنجیره تامین بشردوستانه مروری بر ادبیات تحقیق مطالعات صورت گرفته در روش های مدیریت زنجیره تامین صنایع مختلف و برجسته کردن خصوصیات آنها باعث بهبود و پیشرفت تئوری مدیریت زنجیره تامین شده است. این مطالعات بسیار ارزشمند بوده و در صنایع مختلفی مانند داروسازی - Lurquin, 1996 - ، کامپیوتر - Magenta, 1998 - ، اتومبیل - Helper, 1991; Choi and Hong, - 2002،کشاورزی/غذا - Wilson, 1996; Cunningham, 2001 - ، پوشاک - Dapiran, 1992; Christopher and - Peck, 1997، ارتباطات - Magretta, 1998 - ، خواروبار - Fernie, 1995; Zairi, 1998 - ، شیمیایی - Vlasimsky, - 2003 انجام شده است.
هرچند مطالعات در حوزه بشردوستانه، فرهنگی، هنری و سرگرمی بطور وسیعی مورد بررسی قرار نگرفته است - . - Van Wassenhove, 2005 زنجیره تامین شبکه ای از تسهیلات و گزینه های توزیع است که وظیفه تدارکات مواد، تبدیل این مواد به محصولات میانی و سپس محصولات نهایی و توزیع این محصولات نهایی به مشتری ها را ایفا می کند - - Stadtler, 2005 .یک زنجیره تامین شامل یک سری از ذینفعان شامل تامین کنندگان، سازندگان، توزیع کنندگان، خرده فروش ها و مشتریان می باشد.
اگر زنجیره تامین تجاری را به عنوان شبکه ای که جریان کالاها، اطلاعات و مالی را از منبع تا مشتریهای نهایی شامل می شود تعریف کنیم، زنجیره تامین بشردوستانه می تواند بصورت کاملا مشابه تعریف شود و به این صورت که شبکه ای برای مدیریت جریان کالاها، اطلاعات و مالی از منابع امدادی تا افراد بحران زده می باشد - . - S.Thomas & Kopczak, 2005 لجستیک بشردوستانه بلا فاصله بعد از رخ دادن حوادث، به منظور کمکرسانی هرچه سریعتر به قربانیان و حادثهدیدگان از طریق شیوههای مختلفی مانند نجات زخمیها، جمعآوری و دفع اجساد، تخصیص منابع، آماده کردن کمکهای غذایی، احداث پناهگاها، مراقبتهای پزشکی و بازسازی مناطق ویران شده آغاز میشود.
همچنین زنجیره بشردوستانه مستلزم فرایندی جهت مدیریت جریان کالاها، اطلاعات و جریان مالی از تامینکنندگان به افراد آسیبدیده میباشد - Costa, Campos, & . - Bandeira, 2012 توماسینی و وسنهو - - 2009 زنجیره تامین بشردوستانه را یک فرایند استراتژیک وکاملا ساختار یافته تعریف کردهاند که دارا چهار فاز اصلی می باشد: پیشگیری، آمادهسازی، پاسخ و بازسازی - . - Van Wassenhove, 2005 این مراحل در حقیقت بازگو کننده همان چرخه عمر فاجعه میباشد. پیشگیری به مکانیزمهایی اشاره دارد که آسیبپذیری عمومی را کاهش داده و ارتباط مستقیمی با عملیات لجستیکی ندارد.
آمادهسازی به عملیات گوناگونی اشاره دارد که قبل از وقوع حادثه انجام میشوند و هدف اصلی آن کاهش اثرات بحرانهای بعدی است. مرحله واکنش به اقداماتی اشاره دارد که بلافاصله بعد از وقوع حادثه انجام میشود. هدف مرحله بازسازی برطرف کردن مشکلات حادثه دیدگان بعد از وقوع حادثه میباشد. شکل زیر نشاندهنده چرخه عمر یک زنجیره بشردوستانه میباشد. در این بین عوامل کلیدی موفقیت از جمله عواملی هستند که میتوانند بر کارایی و اثربخشی زنجیره تاثیر بهسزایی گذاشته و باعث حفظ و نجات جان انسانهای بیشتری شوند.
