بخشی از مقاله
شرکت های تعاونی
فصل 1- چه نوع شركت تعاوني تشكيل دهيم :
1-1- مقدمه
اولين قدم براي تشكيل يك شركت تعاوني تعيين اهداف و موضوع فعاليت آن است. تا نقش شركت
تعاوني و انگيزه تشكيل آن بدرستي معلوم شود. براي رسيدن به اين منظور اين فصل در مورد چگونگي
انتخاب بهترين نوع شركت تعاوني را براي رسيدن به اهداف و موضوع فعاليت شرح مي دهد.
با توجه به اين امر مي بايست توضيحات و جداول مربوطه را به خوبي مطالعه نمائيم و با توجه به آن ،
مشخصات كامل تعاوني را كه مي خواهيم تشكيل دهيم تعيين نمائيم ، بدين ترتيب مي توانيم بهترين نوع
تعاوني را با توجه به اهداف و سرمايه و ساير عوامل ، تاسيس و راه اندازي كنيم. براي اين كه بتوانيم در
اين انتخاب به شما كمك كنيم ساده ترين روش را انتخاب نموده ايم و در واقع ابتدا با پارامترهايي كه در
زير آمده است شما را در انتخاب نوع تعاوني راهنمايي مي كنيم :
1-2- آشنايي با شركت تعاوني
1-2-1- تعريف شركت تعاوني به زبان ساده
1- شركت تعاوني شركتي است آزاد كه اعضاي آن بطور يكسان همه با هم كوشش مي كنند كار مي كنند
همفكري مي كنند تا نياز مشترك خود را مرتفع سازند.
2- شركت تعاوني شركتي است از اعضايي كه داراي نيازهاي مشترك هستند ، و تمام آنها چه فقير و چه
غني ، چه مرد و چه زن، چه كارمند و چه كارگر و از هر نژاد و مذهب داراي حقوق وراي مساوي هستند.
3- تعاون يعني همكاري متقابل عده اي كه براي رفع نيازمند يهاي مشترك خود به دور هم جمع مي شوند
و با پيروي از اصل و روشهاي تعاوني ، يكي از انواع شركتهاي تعاوني را به وجود مي آورند.
4- تعاون يعني همكاري و همياري جمعي براي رسيدن به هدفي مشترك با شعار :« يكي براي همه و همه
براي يكي » .
1-2-2- چند ويژگي اساسي در شركت هاي تعاوني
1- شركت ها ي تعاوني متشكل از عضوهايي هستند كه به منظور انجام دادن اموري گرد هم آمده اند به
طوري كه هر يك منحصراً به خوبي از عهده انجام آن بر نمي آيند .
2- هدف شركت هاي تعاوني انجام دادن خدماتي است كه زندگي اعضاء لازم و يا مطلوب است .
3- در شركت هاي تعاوني «همياري» حرف اول را مي زند به معني كه اعضا شركت، مسا ئل مشترك
را بصورت گروهي حل مي كنند .
4- شركت هاي تعاوني براي اشتغال زايي و رفع نيازهاي مشترك اعضاء كار مي كنند .
يكي از تعاريف شركت هاي تعاوني كه بسيار استفاده مي شود عبارت است از : « شركت تعاوني يك
سازمان كسب و كار است و به افرادي تعلق دارد كه از خدمات آن استفاده مي برند ، نظارت بر امور آن
بطور مساوي به عهده كليه اعضاء گذارده شده و مازاد درآمد حاصله از عمليات آن متناسب استفاده اعضاء
ازخدمات شركت بين آنها تقسيم مي گردد.
گاهي اوقات تعيين شركت هاي تعاوني با ذكراهداف آن سهل تر است از جمله:
1- هدف شركتهاي تعاوني تهيه كالا و خدمات به قيمت تمام شده مي باشد.
2- هدف شركتهاي تعاوني حذف واسطه هاي غير لازم از كسب و تجارت است.
3- تعاوني بهره كشي از اعضاي ضعيف تر جامعه را درست ندانسته و از آن جلوگيري مي كند.
4- هدف شركت هاي تعاوني همايت توام از حقوق توليد كنندگان و مصرف كنندگان است.
5- شركت هاي تعاوني به توسعه تفاهم متقابل و گسترش آموزش در بين اعضاي خود و همچنين در بين
كليه افراد جامعه كمك مي كنند.
1-2-3- تفاوت شركت هاي تعاوني با ساير شركت هاي سهامي
كساني كه مي توانند شركت هاي تعاوني تشكيل دهند بايد در نظر داشته باشند كه شركت هاي تعاوني
سازمانهاي صرفاً تجاري نيستند كه بوسيله اعضاء و براي خود آنها اداره مي شود بلكه اين شركت ها
سازمانهايي هستند كه با روشهاي خاصي مبتني براصول مقارن است ، اداره مي شوند .
فهرستي از تفاوت شركت تعاوني با ساير شركت هاي سهامي به تشخيص و شناخت هر چه بهتر
خصوصيات تعاوني ها كمك مي كنند .
ساير شركت هاي سهامي شركت تعاوني
1- بطور كلي مجموعه اي از سرمايه هاست .
2- هدف اصلي آن تحصيل حداكثر سود بر اساس مبلغ سرمايه گذاري شده است .
3- مالكيت شركت محدود به ميزان سهام است
4- حق نظارت بر شركت بصورت مساوي از طرف سهامداران اعمال نمي شود بلكه به مبناي تعداد سهام است .
5- سهام بي نام است و آزادانه خريد و فروش مي شود و برحسب سودي كه مي آورند ارزش آن تغيير مي كند .
6- در استفاده از تسهيلات از حمايت دولت برخوردار نيستند.
7- براي دسترسي به فنون جديد آموزشهاي لازم به عهده شركت مي باشد.
8- از معافيت مالياتي خاصي برخوردار نمي باشند .
9- تشكيل و ثبت شركت تماماً به عهده موسسين آن مي باشد.
10- شركت هاي غير تعاوني اولويتي در انجام معاملات با شركت ها و موسسات دولتي ندارند.
11- شركت هاي غير تعاوني نقشي در حذف عوامل واسطه اي بين توليد و توزيع ندارند 1- به طور كلي اتحادي از اعضا است به عبارت ديگر اعضاء نقش اساسي دارند.
2- هدف اصلي آن تامين نيازهاي مشترك اعضاء بر مبناي اقتصادي بودن از خواست
3- مالكيت شركت تعاوني محدود نيست و بعد اعضاء بطور يكسان در مالكيت نقش دارند.
4- نظارت دموكراتيك بوده و براساس « هرعضو داراي يك راي » مي باشد .
5- سهام با نام است و اعضاء تعلق دارد و به منظور سود بري قابل معامله نيست .
6- شركت تعاوني از استفاده از تسهيلات از حمايت دولت برخوردار مي باشد .
7- وزارت تعاون موظف به ارائه آموزشهاي لازم براي شركت هاي تعاوني بطور رايگان مي باشد .
8- شركت هاي تعاوني از معافيت هاي مالياتي زيادي برخوردار مي باشد .
9- در تشكيل و ثبت شركت هاي تعاوني وزارت تعاوني فعاليت هايي در جهت مشاوره و تدوين اساسنامه انجام مي دهد.
10- شركت ها و موسسات دولتي وابسته به دولت موظفند در معاملات خود به تعاوني ها اولويت دهند.
11- شركت هاي تعاوني عوامل واسطه در توليد و توزيع را حذف مي نمايد .
1-2-4- اصول شركتهاي تعاوني
شركت هاي تعاوني براي اهداف زير تشكيل مي شوند :
1- بهبودي اقتصادي :
شركت تعاوني يك بنگاه اقتصادي است كه بر پايه عدالت در كسب و كار فعاليت كرده و از بهره كشي
افراد ضعيف جامعه جلوگيري مي كند .
2- وسيله آموزش :
يك تعاوني موفق منبع آموزشي مداومي براي اعضاء به شمار مي رود مثلا يك شركت تعاوني اعتباري
نحوه استفاده صحيح از پول را آموزش مي دهد. يك شركت تعاوني مصرف به اعضاي خود ياد مي دهد
كه چه بخرند و ارزش واقعي كالاها را به آنها نشان مي دهد . ويك شركت تعاوني توليدي توليد كنندگان
را با روندهاي بهتر توليد آشنا مي سازد ، همچنين انواع شركت هاي تعاوني و اعضاء آن مي توانند از
طريق وزارت تعاون آموزش هاي لازم را بطور رايگان ياد بگيرند و بدين وسيله روش مديريت و اداره
شركت تعاوني را به نحو صحيح و مطلوب بياموزند .
3- احترام به شخصيت و تفكر اعضاء :
در شركت هاي تعاوني به تفكر و ايده ها و راه حلهاي پيشنهادي اعضاء احترام گذاشته مي شود و و از
مجامعي كه بالاترين ركن تصميم گيري شركت است نظرات اعضاء با احترام پذيرفته شده و در صورت
تصويب اجرا مي شود و از اين لحاظ فرق بين هيچكدام از اعضاء نمي باشد و ميزان سهام اعضاء تاثيري
در تعداد آن ندارد .
1-2-5- چند توصيه كليدي براي موفقيت در تشكيل و اداره تعاوني:
براي رسيدن به موفقيت در تعاوني روشهاي مختلفي وجود دارد بر اساس تحقيقات عملي انجام شده چند
توصيه كليدي براي موفقيت در تشكيل و اداره تعاوني را مي توان به شرح زير اعلام نمود اين توصيه
ها مي توانند سرمشق و ايده هاي اساسي براي امور تعاوني باشد كه عبارتند از :
1- از اوضاع و احوال موجود شروع كنيد ( منطقه اي ، محلي يا ملي ).
2- اعضاء را در كارهايي كه متضمن مصالح و فوايد شركت است ترغيب كنيد .
3- پيشرفت دربرنامه ها بايد با صبر و حوصله انجام پذيرد .
4- هدف شما احتياجات و علايق اعضاء باشد .
5- روش هاي دموكراتي را بكار ببنديد .
6- برنامه ها را انعطاف پذير نگاه داريد .
7- بر اساس درك و فهم اعضاء امور شركت را اجرا نمائيد .
8- از مديران محلي استفاده كنيد .
9- از ادارات و موسسات موجود استفاده نماييد .
10- از متخصصين كار آموخته استفاده نماييد .
11- با كليه اعضاء كار كنيد .
12- برنامه ها را با وسعت احتياجات اعضاء هماهنگ كنيد .
13- پيشرفت كار را دائماً ارزيابي كنيد .
14- با همه طبقات اعضاء كار كنيد .
15- كارتان را با سياست هاي دولت هماهنگ كنيد .
16- از تجارب و فعاليت هاي هر يك از اعضاء استفاده كنيد .
17- به اعضاء در شناخت احتياجاتشان كمك نماييد .
1-3-6- مشخصات لازم براي انتخاب نوع شركت تعاوني
1-4-1- انتخاب شركت تعاوني از لحاظ نوع عضويت :
در اين حالت شركت تعاوني به نوع عام و خاص تقسيم مي شود كه شما مي بايست بين اين دويكي را
انتخاب كنيد براي انجام اين انتخاب لازم است تعريف اين دو نوع تعاوني را بر اساس دستورالعمل
تشكيل تعاوني ها و سپس اعضاء را مقايسه كنيم .
الف) شركت تعاوني عام :
در اين نوع شركت ، عضويت براي همه آزاد مي باشد . و موسسين ( شركت) مي توانند براي تامين
قسمتي از سرمايه اوليه و يا افزايش سرمايه شركت را ، سهام آن را به عموم عرضه نمايند.(1)
ب ) شركت تعاوني خاص :
در اين نوع شركت عضويت براي گروهي خاص از قبيل : كارگران ، كارمندان ، كشاورزان ، دانشجويان
، ايثارگران ، زنان ،مشاغل خاص و نظاير آن آزاد مي باشد . بديهي است اين نوع شركت تعاوني در
صورت داشتن ظرفيت، موظف به پذيرش متقاضيان واجد الشرايط بوده و از اين نظر محدوديتي براي
عضويت وجود ندارند.( 2)
1-3-2- مقايسه شركت تعاوني عام با خاص در هنگام تشكيل
از لحاظ نحوه درخواست تشكيل شركت :
براي در خواست موافقت با تشكيل تعاوني هاي خاص نياز به اخذ مجوز از وزارت تعاون نمي باشد . و
تنها با مراجعه به اداره كل تعاون يا اداره تعاون درخواست تشكيل شركت تعاوني « كه در مراحل تشكيل
تعاوني كاملاً شرح داده شده است » نسبت به تشكيل تعاوني اقدام مي گردد . در صورتي كه براي گرفتن
موافقت با تشكيل تعاوني هاي عام نياز به صدور مجوز از سوي وزارت تعاون مي باشد .(3)
از لحاظ نحوه عضويت :
در تعاوني هاي عام محدوديتي براي عضويت وجود ندارد و متقاضيان عضويت تنها مي بايست شرايط
كلي زير را داشته باشند. (4)
1- تابعيت جمهوري اسلامي ايران . 2- عدم ممنوعيت قانوني و حجر . 3- خريد حداقل سهام مقرر در
اساس نامه. 4- درخواست كتبي عضويت و تعهد رعيت مقررات اساس نامه تعاوني
5- عدم عضويت در تعاوني مشابه .
در شركت تعاوني خاص ، عضو مي بايست علاوه بر شرايط فوق جز يك گروه خاص از قبيل : كارگران
،كارمندان، كشاورزان، دانشجويان ،ايثارگران، زنان مشاغل خاص و نظاير اينها نيز مي باشد.(5)
1156- بند الف ماده 2 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها 2- بند ب ماده 2 دستور العمل تشكيل تعاوني ها
3- بند 5 از مراحل تشكيل تعاوني 4- ماده 9 قانون بخش تعاون
5- بند ب ماده 12 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها
در واقع براي تشكيل تعاوني هاي عام پذيرش عضو در صورت داشتن شرايط فوق و مجوز وزارت
تعاون بصورت دعوت عمومي مي باشد ولي در تعاوني هاي خاص دعوت براي پذيرش عضو بصورت
به صورت خصوصي است .
از لحاظ تعداد اعضاء :
شركت تعاوني عام حد اقل 500 عضو است .(1) كه از يك طرف فراهم كردن اين تعداد مشكل بوده و از
طرف ديگر گردآري اين مقدار براي حضور در مجامع و تصميم گيري ها بسيار دشوار مي باشد و عملاً
بخاطر هماهنگ نبودن افراد ، مديريت آن آسان نمي باشد. در صورتي كه در تعاوني هاي خاص اين تعداد
كمتر بوده وبه عبارت ديگر با توجه به طرح توجيهي تعيين مي گردد (حداقل 7 نفر) ، بنابراين مديريت در
در اين تعاوني ها آسانتر و هما هنگ مي باشد .
از لحاظ سرمايه :
در تعاوني هاي عام مي توان سهام شركت ها را به عموم عرضه نمود و در نتيجه پذيرش عضو جديد
محدوديتي ندارد. و با توجه به آنكه هر شخصي براي عضويت بايد حداقل تعداد سهام تعيين شده را
خريداري نمايد ، فروش سهام باعث افزايش سرمايه شركت خواهد بود. بنابراين امكاني قوي براي جذب
سرمايه به شركت وجود دارد و با يك مديريت قوي مي توان گردش سرمايه قابل توجهي در شركت جاري
كرد. در صورتي كه در شركت هاي تعاوني خاص ، سهام قابل عرضه به عموم نبوده و اين امر باعث
محدوديت در جذب سرمايه مي شود. در نتيجه در شركت هاي تعاوني خاص قدرت مانور بالا در سرمايه
وجود ندارد. در هنگام تشكيل شركت تعاوني بر اساس نوع آن يك حداقل سرمايه اي را بايد رعايت كرد.
كه عبارت است از : حداقل سرمايه در هنگام تشكيل شركت هاي تعاوني عام 000/000/100 ريال و در
تعاوني هاي خاص 000/000/10 ريال ، لازم به توضيح است كه داوطلبين عضويت مي بايست در
هنگام تشكيل تعاوني حداقل يك سوم آن را تاديه نمايند ، و دو سوم آن در تعهد آنان باقي مي ماند.(2)
1- ماده 4 دستور العمل تشكيل تعاوني ها 2- ماده 4 دستور العمل تشكيل تعاوني ها
از لحاظ تصدي هيات مديره و مديرعامل
كاركنان دولت نمي توانند تصدي هيات مديره و مدير عاملي شركت هاي تعاوني را بپذيرند مگر در تعاوني
هاي خاص كاركنان ادارات و سازمان هاي دولتي كه در آن شاغل باشند كاركنان باز نشسته مشمول اين بند
نمي شوند . (1)
بعبارتي ديگر در كليه شركت هاي تعاوني كاركنان دولت نمي توانند عضو هيات مديره و مدير عامل بشوند.
ولي اگر اداره اي كه خودشان در آن مشغول به كار هستند تصميم به تشكيل تعاوني خاص گرفت . اين
اشخاص مي توانند علاوه بر عضويت در آن تعاوني عضو هيات مديره و مدير عامل نيز بشوند .
1-3-3- انتخاب تعاوني از لحاظ نوع فعاليت
بعد از انتخاب نوع عام يا خاص شركت تعاوني ، لازم است بر حسب نوع فعاليت آن نيز انتخابي صورت
دهيد در واقع تعاوني ها بر حسب نوع فعاليت به سه دسته تقسيم مي شوند كه عبارتند از : 1- توليدي
2- توزيعي 3- تركيبي از توليدي و توزيعي .
الف ) شركت تعاوني توليدي : شركتي است كه به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به كشاورزي ،
دامداري ، دامپروري ، پرورش و صيد ماهي ، شيلات ، صنعت و معدن ، عمران شهري و روستايي و
عشايري و نظاير آن فعليت مي نمايد .
ب ) شركت تعاوني توزيع : شركتي است كه در امور مربوط به تهيه و توزيع كالا ، مسكن ، خدمات و
ساير نيازمندي هاي اعضاء فعاليت مي نمايد .
ج ) شركت تعاوني توليدي و توزيعي : با توجه به اينكه در هر شركت تعاوني ، تعدد فعاليت با ارائه طرح
پيشنهادي مجاز است . يك شركت تعاوني ميتواند توليدي و توزيعي باشد . يعني هم فعاليت توليدي و هم
فعاليت توزيعي انجام دهد. بنابراين مي توان شركت تعاوني تركيبي داشت به شرط اينكه اين موضوع در
طرح پيشنهادي لحاظ شده باشد.
1- بند 7 مراحل تشكيل تعاوني ها
1-3-4- تعيين حداقل تعداد اعضا در شركت تعاوني
پس از آنكه عام يا خاص بودن و همچنين توليدي توزيعي بودن تعاوني بر اساس مطالب مندرج تعيين گرديد
مي بايست به پارامتر مهم بعدي “ تعيين حداقل تعداد اعضاء “توجه نمود. در شركت هاي تعاوني براي
برقراري اهداف تعاون در بخش اجتماعي و اقتصادي لا زمست تعداد اعضاء از حداقلي برخوردار باشد.
براي تعيين تعداد در تعاوني نياز به داشتن يك سري اطلاعات مي باشد تا بتوان بهترين و مناسب ترين
تعداد اعضاء را در تعاوني تعيين كرد لازم به يادآوري است كه در شركت هاي تعاوني با توجه به نوع آن
بايد يك حداقل تعداد اعضاء را براي تشكيل مصرفي نماييم . البته اين حداقل ، بستگي كامل به انتخابهاي
قبل دارد .
حداقل تعداد اعضاء در هر شركت تعاوني با توجه به عام يا خاص بودن آن و همچنين توليدي يا توزيعي
بودن و يا تركيبي از اين دو طبق موارد زير مشخص مي گردد :
الف ) تعيين حداقل تعداد اعضاء در شركت هاي تعاوني عام : بر اساس نوع فعاليت « توليدي يا توزيعي»
بايد به يكي از موارد ذيل رجوع كرد و تعداد اعضاي لازم براي تشكيل تعاوني را تعيين نمود .
1- شركت هاي تعاوني توليدي عام :
در اين نوع شركت ها ، در صورتي كه فرصت هاي شغلي پيش بيني شده در طرح براي بيشتر از 500
عضو باشد حداقل تعداد اعضاء معادل فرصت هاي شغلي پيش بيني شده در طرح پيشنهادي است . ولي
اگر فرصت هاي شغلي پيش بيني شده در طرح براي كمتر از 500 عضو باشد( مثلاً 50 عضو ) حد
-اقل تعداد اعضاء برابر 500 عضو است .( 1)
نكته 1 : در تعاوني توليدي عام مي توان عضو غير شاغل داشت .
نكته 2 : در تعاوني توليدي عام مي توان شاغل غيرعضو داشت.
نكته 3- در تعاوني هاي توليدي عام اشتغال زا كمك هاي دولتي به نسبت اعضاء مشاغل در آن تعاوني
برگذار مي شود (2) لذا در كمك هاي دولتي نظير تسهيلات بانكي تعداد اعضاء غير شاغل غير عضو
1- ماده 3 دستور العمل تشكيل تعاوني ها
2- تبصره 1 ماده 8 قانون بخش تعاون
امتياز نمي باشد .
2-شركت هاي تعاوني توزيعي عام: حداقل تعداد اعضاء در اين نوع شركت ها برابر 500 عضو مي باشد(1)
نكته1: در شركت هاي تعاوني مسكن براي هر دو عام و خاص ، حداكثر تعداد اعضاء 500 نفر مي باشد(2)
لذا با توجه به حداقل 500 عضو در شركت هاي تعاوني عام ، تعاوني مسكن عام در هنگام تشكيل دقيقاً
مي بايست 500 عضو داشته باشد .
نكته 2 : در صورتي كه يك تعاوني مسكن بخواهد كمتر از 500 عضو داشته باشد مي بايست تعاوني
توزيعي مسكن خاص تشكيل دهد .
3- شركت هاي تعاوني توليدي – توزيعي عام :
(3)
با توجه به اينكه شركت هاي تعاوني مي توانند بر اساس طرح پيشنهادي تعدد موضوع فعاليت داشته باشند
لذا مي توان تعاوني توليدي – توزيعي عام و يا تعاوني توليدي توزيعي خاص تشكيل داد .
در شركت هاي عام تركيبي نيز عضويت براي همه آزاد است و شركت بايد براي تامين قسمتي از سرمايه
اوليه و يا افزايش سرمايه شركت ، سهام آن را به عموم عرضه نمايد.(4)
حداقل تعداد اعضاء در اين نوع تعاوني نيز همان 500 عضو خواهد بود.(5)
ب) تعيين حداقل تعداد اعضاء در شركت هاي تعاوني خاص :
1- شركت هاي تعاوني توليدي خاص:
در اين نوع شركت ها در صورتي كه فرصت هاي شغلي پيش بيني شده در طرح براي بيشتر از 7 عضو
باشد ، حداقل تعداد اعضاء برابر فرصت هاي شغلي پيش بيني شده مي باشد ولي اگر فرصت هاي شغلي
طرح براي كمتر از 7 عضو باشد حداقل اعضاء 7 عضو خواهد بود .
2- شركت هاي تعاوني توزيعي خاص :
حداقل تعداد اعضاء در اين تعاوني ها 7 عضو مي باشد .
1 تبصره يك ماده 3 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها 2- تبصره 4 ماده 3 دستورالعمل تشكيل تعاونيها 3- تبصره ماده يك دستورالعمل تشكيل تعاوني ها 4- بند الف ماده 2 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها 5- تبصره يك ماده دستورالعمل تشكيل تعاوني ها
نكته 1 : در شركت هاي تعاوني توزيعي مسكن خاص تعداد اعضاء حداقل 7 و حداكثر 500 عضو است.
نكته 2 : در شركت هاي تعاوني مصرف خاص تعداد اعضاء حداقل 250 عضو است .
3-شركت هاي تعاوني توليدي – توزيعي خاص :
حداقل تعداد اعضاء در اين نوع شركتها با توجه به اينكه از نوع خاص مي باشند براساس طرح پيشنهادي
و با نظر اداره كل تعاون استان به گونه اي تعيين مي شود كه طرح مورد نظر داراي توجيه اقتصادي قابل
قبول باشد ولي از هر صورت تعداد اعضاء نبايد از 7 عضو كمتر باشد. (1)
نكته1: در صورتي كه متقاضيان تشكيل تعاوني ها در خواست تشكيل تعاوني تركيبي را بدهند. تنها اداره
تعاون استان مربوطه مي تواند مجوز آن را صادر نمايد و به عبارت ديگر ادارات تعاون شهرستان ها نمي
-توانند اظهار نظر نمايند ،(2)
نكته 2 : براي هر واحد كارمندي و كارگري فقط يك شركت تعاوني در هر موضوع فعاليت تشكيل مي
شود .(3)
نكته 3 : شركت هاي تعاوني ادارات و ارگانها در صورت داشتن تعدد موضوع فعاليت ، يك نوع تعاوني
توليدي – توزيعي خواهند بود.
1-3-5- تعيين حداقل سرمايه در هنگام تشكيل شركت تعاوني
تعريف سرمايه در شركت هاي تعاوني :
آورده نقدي يا غير نقدي اعضاء را در شركت هاي تعاوني سرمايه مي نامند. همانطور كه مي دانيم سرمايه
شركت پتانسيلي قوي در جهت به حركت درآوردن شركت مي باشد. بنابراين در ابتداي تشكيل شركت بايد
به آن توجه كامل كرد. براي محاسبه سرمايه شركت تعاوني پارامترهاي زيادي دخالت دخالت دارند كه ما
آنها را بطور كامل بررسي مي نماييم . در اين برسي توجه ما بيشتر به اين مطلب است كه چگونه يك
شركت تعاوني با توجه به نوع و موضوع فعاليتش با كمترين سرمايه ممكن تشكيل مي شود.
سرمايه تعاوني ها درهنگام تشكيل :
1-ماده 3 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها 2- نماينده وزارت تعاون در هر استان را اداره كل تعاون استان و نماينده اداره كل تعاون در شهرستانها را اداره تعاون مي نامند. 3-تبصره 2 ماده 2 دستورالعمل تعاون
در اين قسمت ملاكهايي كه مي بايست در تعيين حداقل ميزان آورده نقدي يا جنسي عضو به تعاوني در
نظر گرفت ، آورده شده است . البته لازم به توضيح است كه تعيين حداقل سرمايه در شركت هاي تعاوني
كار پيچيده اي نمي باشد و با كمي تحليل بر روي نوع تعاوني ، تعداد اعضاء ،حداقل ارزش اسمي هر سهم
، فرصت هاي شغلي و . . . مي توان آن را محاسبه كرد.
با توجه به اينكه هر عضو در هنگام عضويت مي بايست حداقل يك سهم خريداري كند و از طرفي حداقل
سرمايه نيز در هر نوع تعاوني پيش بيني شده است لذا با عنايت به اين دو پارامتر ، موارد زير را براي
انواع تعاوني ها خواهيم داشت :
الف ) شركت تعاوني عام : در شركت تعاوني عام حداقل تعداد اعضاء 500 عضو مي باشد.(1) و حداقل
سرمايه 000/000/100 ريال است .(2)و از طرف ديگر حداقل ارزش اسمي هر سهم يك صدهزار
ريال مي باشد.(3)
نكته 1 : حداقل ارزش اسمي هر سهم در تعاونيهاي مسكن 6 ميليون ريال است .(4)
ب) شركت هاي تعاوني خاص:
در شركت هاي تعاوني خاص بر اساس توليدي يا توزيعي بودن آن حداقل تعداد اعضاء دوسرمايه متفاوت
مي باشد.تعداد سهام اعضاء در شركت هاي تعاوني مساويست مگر مجمع عمومي عادي تعاوني تصويب
نمايد كه برخي از اعضاء سهام بيشتري تاديه نمايند. (5)
در صورت مطالعه مطلب فوق مي توانيد نوع تعاوني مورد علاقه خود و همچنين تعداد اعضاي مورد نياز
براي آن تعاوني و ميزان سرمايه مورد نياز براي تشكيل تعاوني مورد نظرتان را تعيين نماييد .
حال چند سوال باقي مي ماند كه عبارتند از : 1- آيا هر عضو مي تواند سهام بيشتري را داشته باشد ؟
1- تبصره 1 ماده 3 دستور العمل تشكيل تعاوني ها 2- ماده 4 دستور العمل تشكيل تعاوني ها
3- تبصره يك ماده 4 دستور العمل تشكيل تعاوني ها 4- تبصره يك ماده 4 دستور العمل تشكيل تعاوني ها 5- ماده 5 دستور العمل تشكيل تعاوني ها
2- آيا تعدادي از اعضاء مي توانند بيشترين سهام شركت را در اختيار داشته باشند ؟
3- در چه صورتي يك عضو مي تواند سهام بيشتري داشته باشد ؟
1-3-6- تعيين حداكثر تعداد سهام قابل تاديه توسط حداقل اعضاء :
سهام اعضاء در تامين سرمايه شركت هاي تعاوني برابر است مگر مجمع عمومي تصويب نمايد كه بعضي
از اعضاء سهام بيشتري تاديه نمايند كه در اين صورت براي شركت ها يي كه تشكيل مي شوند، حداكثر
ميزان سهام هر عضو نبايد از 15 در صد كل سرمايه تعاوني تجاوز نمايند. (1و2)
گاهي اوقات بعضي از متقاضيان تاسيس شركت هاي تعاوني تمايل دارند شركتي تشكيل دهند كه موسسين
آن و يا اعضاء اصلي آن بيشترين سهام شركت را داشته باشند. نحوه تقسيم سهام شركت به گونه اي كه
حداقل تعداد اعضاء حداكثر سهام را داشته باشند ، با در نظر گرفتن تعداد اعضاء و آيين نامه اجرايي
وزارت تعاون، به شرح زير مي باشد :
با توجه به آيين نامه اجرايي وزارت تعاون ، حداكثر سهام يك عضو نمي تواند از 15% كل سهام شركت
تجاوز نمايد بنا براين حداقل تعداد اعضايي كه مي تواند حداكثر سهام را داشته باشند 6 عضو خواهد بود.
و هر يك از آنها 15% كل سهام را مي توانند داشته باشند. و در مجموع 90% كل سهام براي اين 6
عضو خواهد بود. براي تقسيم 10% باقيمانده شركت آن هم به گونه اي كه حداقل تعداد اعضاء حداكثر
سهام را داشته باشند به اين ترتيب خواهد بود كه به تمام اعضاء باقيمانده يك سهم داده شود سپس باقيمانده
سهام به عضو هشتم تعلق خواهد داشت. اگر مقدار 10% سهام باقيمانده به اندازه اي نباشد كه به هر يك
از اعضاي باقيمانده يك سهم داده شود. دو راه حل پيشنهاد مي گردد :
1- سرمايه شركت را به گونه اي افزايش بدهيم تا بتوان به هر عضو باقيمانده حداقل يك سهم داد.
1-3-7- كنترل نهايي :
در اين مرحله متقاضيان تشكيل تعاوني مي بايست موارد زير را مشخص كرده باشند :
1و2 : ماده 2 قانون بخش تعاون و ماده 5 دستورالعمل تشكيل تعاوني ها
1- نوع عضويت(عام يا خاص) 2- نوع فعليت (توليدي ، توزيعي ،يا تركيب آن دو) 3- موضوع فعاليت
4- تعداد اعضاء 5- ارزش اسمي هر سهم 6- سرمايه 7 – نحوه توزيع سهام بين اعضاء
متقاضيان مي بايست در پايان محاسبات خود در موارد فوق را بررسي نمايند تا احياناً در هنگام تعيين
اين موارد دچار اشتباه و تخلف از قانون و دستورالعمل تشكيل تعاوني ها نشوند.
فصل 2 : مراحل تاسيس شركت هاي تعاوني
پس از آنكه ويژگي هاي مورد نياز تعاوني مورد نظر را تعيين نموديم مراحل اداري زير را براي تشكيل
شركت هاي تعاوني انجام مي دهيم .
2-1- مرحله اول : تعيين هيات موسس
پس از اينكه نوع و ميزان سرمايه و تعداد اعضاء و . . . تعيين شد و اولين مرحله عده اي از متقاضيان
تشكيل تعاوني عنوان هيات موسس به مراجع قانوني مراجعه كرده تا اين شركت را تاسيس نمايند.درواقع
هيات موسس شامل عده اي از افراد واجد الشرايط عضويت در تعاوني مربوطه مي باشند كه به عنوان
نماينده بقيه افراد واجد الشرايط عضويت تعاوني مربوطه هستند كه اقدام به انجام مراحل تاسيس تعاوني
مي نمايد.(1)
اعضاء هيات موسس مي بايست شرايط عضويت كه شامل موارد زير است داشته باشند :
1 - تابعيت جمهوري اسلامي ايران . 2- عدم ممنوعيت قانوني و حجر.
2- عدم عضويت در تعاوني مشابه .
همچنين اعضاي اين هيات مي بايست گواهي پايان خدمت نظام وظيفه عمومي يا معافيت ( براي افراد
مذكور) و عدم سوء پيشينه را داشته باشند تا بتوانند به عنوان عضو هيات موسس خود را به اداره كل
تعاوني معرفي نمايند. (2)
نكته : كاركنان رسمي و پيماني دولت با ارائه گواهي يا حكم كارگزيني از ارائه گواهي پايان خدمت و
عدم سوء پيشينه معاف هستند.(3)
1- ماده يك 3 قانون بخش تعاون 2- تبصره يك بند 2 مراحل تشكيل شركت ها
3- تبصره دو بند 2 مراحل تشكيل تعاوني ها
وظايف هيات موسس عبارتند از :
1- تهيه و پيشنهاد اساس نامه طبق قانون و مقررات 2- دعوت به عضويت افراد واجد الشرايط
3- تشكيل اولين مجمع عمومي عادي جهت تصويب و ثبت اساسنامه وتعيين هيات مديره وساير وظايف
مجمع عمومي عادي. (1)
نكته 1 : پس از تشكيل اولين جلسه مجمع عمومي عادي در واقع پس از مرحله يازدهم و تعيين هيات
مديره ، وظايف هيات موسس خاتمه مي يابد. (2)
2-2- مرحله دوم : تهيه طرح پيشنهادي
هيات موسس مي بايست طرح توجيهي را كه شامل موارد زير است تهيه و ارائه نمايند.(3) :
1-ضرورت تاسيس شركت تعاوني 2- ارائه دلايل توجيهي مبني بر تناسب هدف هاي تشكيل شركت
با هدف ها و برنامه هاي مصوب جمهوري اسلامي ايران 3- محاسبه و تعيين ميزان سرمايه ثابت
4- محاسبه و تعيين سرمايه در گردش 5- تعداد و مشخصات افراد مورد نياز طرح
6- تهيه ميزان سهام لازم التاديه هر عضو 7- سوابق و مهارت اعضاء در فعاليت مورد نظر
8- نام شعبه صندوق تعاون براي افتتاح حسابهاي تعاوني
پس از برسي اوليه، هيات موسس تعداد اعضاء را با توجه به نوع تعاوني و موضوع فعاليت و سرمايه و
فرصت هاي شغلي و . . . تعيين مي نمايد. همچنين ميزان سهام لازم التاديه هر عضو نيز بر اساس نوع
تعاوني، موضوع فعاليت و تعداد اعضاء و ميزان سرمايه و تعداد سهام و ارزش اسمي هر سهم،با استفاده
از مطالب و جداولي كه در قبل آمده است تعيين مي گردد .
2-3- مرحله سوم : معرفي نماينده تام الاختيار
به منظور سهولت كار و عدم مراجعه دسته جمعي اعضاي هيات موسس ، نماينده اي توسط اين هيات
معرفي مي گردد . اين نماينده مي بايست مدرك ذيل را همراه با فرم تكميل شده به دبير خانه اداره كل/
1- ماده 32 قانون بخش تعاون 2- تبصره يك ماده 32 قانون بخش تعاون
3- بند الف ماده 2 آيين نامه اجرايي قانون بخش تعاوني
اداره تعاون مربوطه تحويل دهد. مدارم مورد نياز عبارتند از(1) :
1- طرح توجيهي فوق الذكر 2- تصوير شناسنامه و مدارك تحصيلي اعضاء هيات موسس
3-گواهي پايان خدمت نظام وظيفه عمومي يا معافيت اعضاء هيات موسس
4- برگ عدم سوء پيشينه اعضاي هيات موسس
نكته : كاركنان رسمي و پيماني دولت با ارائه گواهي يا حكم كارگزيني از بند 3و4 معاف مي باشند.
پس از تكميل مدارك فوق مي بايست نماينده هيات موسس توسط نامه اي با اداره كل با اداره تعاون
معرفي گردد.
2-4- مرحله چهارم : دريافت موافقت نامه تشكيل تعاوني
اداره كل با اداره تعاون پس از وصول تقاضاي تشكيل تعاوني و بررسي طرح پيشنهادي، در مدت 5
روز نظر مثبت يا منفي خود را به هيات موسس اعلام و در صورت موافقت نمونه اساس نامه و فرمهاي
مورد نياز را در اختيار نماينده هيات موسس قرار خواهند داد.
2-5- مرحله پنجم : دريافت مجوز فعاليت ذكر شده در طرح
هيات موسس پس از اخذ موافقت نامه تشكيل از اداره تعاون ( 2) درصورت نياز، اقدام به دريافت مجوز
فعاليت ذكر شده در طرح پيشنهادي، از مراجع ذيربط مي كند. اين مجوز مي بايست به نام اعضاي هيات
موسس تعاوني در شرف تاسيس باشد.(3)
نكته2: شركت هاي تعاوني خدماتي و توزيعي نيازي به گرفتن مجوز فعاليت ندارند.
نكته3: شركت هاي تعاوني توليدي مي بايست با توجه به موضوع فعاليت ذكر شده در طرح از مراجع
ذيربط مجوز فعاليت دريافت نمايند.
2-6- مرحله ششم : تدوين اساس نامه پيشنهادي
قبل از توضيح اين مرحله ذكر اين نكته از اهميت زيادي برخوردار است كه متقاضيان تشكيل تعاوني،
1- تبصره 2 بند 2 مراحل تشكيل تعاوني ها . 2 - اداره كل در مركر استان و ادارات تعاون در شهرستانهاي تابعه مي باشد. 3- قسمت (الف)بند 4 مراحل تشكيل تعاوني ها .
نياز به تهيه اساس نامه نداشته بلكه مي بايست از نمونه اساس نامه تهيه شده توسط وزارت تعاون استفاده
نمايند.(1) و در صورت لزوم، مي توانند بخشهايي از اساس نامه را مطابق نياز خود تغيير دهند.
2-7- مرحله هفتم : افتتاح حساب در صندوق تعاون
دراين مرحله هيات موسس موظف است باتوجه به طرح پيشنهادي كه نام شعبه صندوق تعاون رامشخص
كرده است حسابي به نام تعاوني درشرف تاسيس افتتاح نمايد با توجه به سرمايه ذكرشده درطرح وهمچنين
تعداد اعضاء ارزش اسمي سهام كه قبل در مورد نحوه محاسبه و تعيين آن ها مفصلا شرح داده شده ، مبلغ
واريزي هر عضو مشخص و به آنان اعلام گرددتا نسبت به واريز مبلغ حداقل يك سوم سهام خريداري شده
اقدام نموده و در زمان تشكيل اولين مجمع تعاوني فيش مربوط به واريز مبلغ فوق را به هيات موسس ارائه
دهند.(2)
نكته1: حداقل سرمايه قابل تاديه توسط شركت تعاوني در شرف تاسيس از حاصلضرب ارزش اسمي سهم
در تعداد اعضاء حاصل مي شود مشروط به اين كه از حداقل سرمايه اوليه مجاز در دستورالعمل تشكيل
تعاوني ها كمتر نباشد.
نكته2: داوطلبان عضويت تعاوني حداقل مي بايست يك سهم تاديه نمايند لذا پرداخت مبلغ حداقل يك سوم
سهام تعهدي براي حضور در مجمع ضروري است.
نكته3: آورده اعضاء بايد حداقل سرمايه را تاديه نكند مجمع مي بايست در اين رابطه تقسيم كسري نمايند به
نحوي كه دستورالعمل تشكيل اجرا گردد.
نكته4: پيشنهاد مي گردد در هنگام تاسيس تعاوني حداكثر توانائي كه اعضاء براي تامين سرمايه دارند به
عنوان سرمايه اوليه به ثبت رسانده شود زيرا هنگام تاسيس تنها يك سوم را بايد نقداً تاديه نمايد و دو سوم
الباقي در تعهد شركت مي باشد ، يعني در واقع با يك سوم مبلغي سه سوم آن را به ثبت رسانيده اند. ولي
در مراحل بعد كه شركت به فعاليت رسيد در صورتي كه بخواهد افزايش سرمايه بدهد بايد كل مبلغ
در خواستي به عنوان سرمايه واريز نمايد.
1- بند 2 ماده 66 قانون بخش تعاون 2- قسمت ج و د بند 4 مراحل تشكيل تعاوني ها
نكته5: هر چه مبلغ سرمايه ثبتي يك شركت بيشتر باشد درجه اعتبار، آن شركت نزد بانكها و موسسات
و ادارات بيشتر خواهد بود .
2-8- محله هشتم : آگهي دعوت از داوطلبان عضويت
هيات موسس مي بايست در متن آگهي دعوت از داوطلبان واجد الشرايط عضويت زير را لحاظ نمايد (1):
1 - خلاصه اي از كليات طرح . 2- خلاصهاي از اساس نامه .
3 - شرايط عضويت . 4- مهلت پذيرش تقاضاي عضويت .
5- ارائه شماره مشخصات حساب افتتاح شده در صندوق تعاون.
6- مبلغ لازم التاديه هر يك از اعضاء با توجه به توضيحات مرحله هفتم و با در نظر گرفتن اينكه حداقل
سهم براي عضويت يك سهم است كه معمو لاً شركت ها بيشتر ازيك سهم براي عضويت در تعاوني در
نظر مي گيرند.
7- نحوه صدور آگهي بعدي براي حالتي كه تعداد اعضاء به حد نصاب نرسدو يا اينكه آورده داوطلبين
عضويت به حداقل سرمايه پيش بيني شده نرسد و با به هر دليلي نتوان مجمع را برگزار كرد.
2-9-مرحله نهم : آگهي دعوت اولين مجمع عمومي عادي
پس از اينكه اعضاء و سرمايه مورد نياز شركت تعاوني در شرف تاسيس تاديه شد هيات موسس موظف
است آگهي دعوت اولين مجمع عمومي عادي را اعلام نمايد لازم به ذكر است كه زمان تشكيل اين مجمع
مي بايست حداقل 15روز بعد از تاريخ انتشار آگهي دعوت باشد . لازم به توضيح است كه مجامع بعدي
در صورت داشتن انتخابات بايد تاريخ انتشار آگهي 30 تا 35 روز با زمان برگزاري مجمع فاصله داشته
باشد.
2-10- مرحله دهم : ثبت نام داوطلبان عضويت در هيات مديره و بازرسان
هيات موسس موظف است پس از اخذ موافقت نامه تشكيل ، از داوطلبان عضويت در هيات مديره و
بازرسي ثبت نام به عمل آورد (2) و شرايط آنها را بررسي نمايد اين افراد علاوه بر شرايط قانوني
1-قسمت د بند 4 مراحل تشكيل تعاوني ها 2- قسمت ح بند 4 مراحل تشكيل تعاوني ها
عضويت در تعاوني ، مي بايست شرايط زير را نيز داشته باشند(1) :
1- تابعيت جمهوري اسلامي ايران 2- ايمان و تعهد و التزام عملي به اسلام،(در تعاوني هاي متشكل از
اقليت هاي ديني شناخته شده در قانون اساسي تعهد عملي به دين خود).
3-دارا بودن اطلاعات يا تجربه لازم براي انجام وظايف متناسب با آن تعاوني .
4-عدم ممنوئيت قانوني و حجر 5- عدم عضويت در گروههاي مشابه و عدم ارتكاب جرايم برضد امنيت
6-عدم سابقه محكو ميت كيفري و ارتشاء ، اختلاص ، كلاه برداري، خيانت در امانت ،تدليس تصرف
غير قانوني در اموال دولتي و ورشكستگي به تقصير .
