بخشی از مقاله

فرش چين

تاريخ شروع فرشبافي در چين به درستي معلوم نيست. اما احتمال داده مي‌شود كه پس از انقراض سلسلهء مينگ و تسلط امپراتوري منچو بافت فرش پرزدار در اين كشور آغاز شده باشد. اما براساس برخي منابع وجود هنر قاليبافي در تركستان شرقي سابقه اي طولاني دارد. تركستان شرقي امروز جزو يكي از استانهاي كشور چين مي‌باشد. اين منطقه در اواسط قرن هجدهم ميلادي به تصرف چيني‌ها در آمد و خراجگزار امپراتوران چين گرديد. بسياري بر اين عقيده اند كه اولين بار فرشبافي از طريق تركستان شرقي به چين راه يافت و شهر

كانسو كه در منتي اليه غرب چين قرار دارد، مركز تجارت و عرضهء بسياري از فرشهاي تركستان به چين و در نهايت به اروپا بوده است. اگرچه فرشهاي اين منطقه بسيار دير به اروپا راه يافتند، اما عمدتاً به جهت آنكه از طريق شهرهاي تركستان غربي مانند سمرقند و كوكند كه تجارت فرش از طريق آنها صورت مي‌گرفت به اروپا صادر مي‌شدند، به همان نامها شهرت داشتند؛ در صورتي كه محل اصلي بافت آنها شهرهاي بزرگ و مشهوري همچون كاشغر و ختن بوده كه در تركستان شرقي قرار داشتند.


كشورهاي غربي و اروپا از ابتداي قرن حاضر بيش از پيش با فرشهاي چيني آشنا شده اند و به همين دليل با افزايش تقاضا به تدريج كارگاههاي بزرگ توليد فرش پرزدار در شهرهاي بزرگ چين مانند پكن، تين سين و…. شروع بكار كردند. فرشهاي قديمي‌تر چين كه تحت تاثير نقوش فرشهاي تركستان قرار داشتند، از لحاظ طرح و رنگ شباهت هاي بيشتري با فرشهاي آن سرزمين داشتند. به طور كلي فرشهاي قديم و امروز چين از نظر طرح از تنوع زيادي برخوردار نيستند و اين امر تا حدود زيادي مرهون توجه به سمبوليسم و نمادگرايي در فرهنگ چيني است.


در ميان نمادهاي مورد توجه چيني ها، اژدها از جايگاه خاصي برخوردار است و در اغلب هنرهاي دستي و سنتي آنها بويژه فرشبافي مورد توجه خاص بافندگان چيني بوده است. سابقهء كاربرد اين نقش و همچنين پرنده‌اي به نام ققنوس در منسوجات چيني به قرن اول ميلادي يا به عبارتي سلسلهء هان باز مي‌گردد. اين امر با اكتشافات باستانشناسي سر اورل استاين در لولا و دون هوا در تركستان چين استنباط مي‌گردد. اكتشافات اين باستان شناس در سال 1914 ميلادي در لولا كه ويرانهاي متروك در منطقه لوپ نور تركستان است،

صورت گرفت. آنچه در لولا و دون هوا كشف شده، عبارت از پارچه‌هاي رنگارنگ تصويردار ابريشمي بوده كه طرحهاي ظريف و پيچيده اي دارد و در آنها بسياري از تصويرهايي كه در ساير هنرهاي سلسله “هان” موجود است، آشكار مي باشد. در اين ميان تصوير اژدها و ققنوس و تصويرهاي تزييني جانوران، پرندگان و حيوانات مقابل يكديگر و تصويرهايي از اسب مي‌توان ديد كه به خوبي يادآور تصاويري است كه در نقوش برجستهء همين دوره وجود داشته است.


بطور كلي مي‌توان گفت فرشهاي چيني از لحاظ طرح و نقش بسيار يكنواخت مي باشند و به واسطه‌اي اعتقادات و نمادهاي مشخص، همواره با اتكا بر نگاره ها و طرحهاي خاصي بافته مي‌شوند. در برخي موارد خطوطي شبيه به خطوط كوفي نيز در متن و حاشيه‌هاي فرشهاي چيني به كار مي‌رود. نمونه‌هايي كاملاً شبيه به اين خطوط در بسياري از نقاشي هاي بسيار قديمي چين باقي مانده كه احتمالاً خطوط نوشتاري آنان بوده است.


در طي دهه هاي اخير نگاره‌هاي جديدي مانند گل هاي پهن برگ شبيه به نقوش گل فرنگ البته به صورت منفرد و در فضاهاي نسبتاً باز و خالي در فرشهاي چيني مشاهده شده است كه با توجه به آرامش نسبي طرح و رنگ ، در غرب طرفداران زيادي پيدا كرده است. همچنين تقليد از نقشه‌هاي ايراني نيز در طي سالهاي اخير در فرش هاي چيني رواج زيادي داشته كه در بازارهاي جهاني با الفاظي همچون كرمان چيني، اصفهان چيني و… عرضه شده اند. از ديگر نكات قابل توجه در فرشهاي چيني ايجاد برجسته نمايي در برخي از نگاره‌ها بويژه

نگاره‌هاي چليپا و خطوط كوفي شكل در حاشيه فرشها مي باشد، كه با كاربرد رنگهاي خاص در فرش به وضوح قابل رؤيت مي‌باشند. اين امر فرم و فضاي خاصي بويژه در حاشيه فرشهاي چيني ايجاد نموده است.
برخي از بافندگان چيني در دهه هاي اخير به جهت پرداخت برجستهء فرشها در برخي از نگاره‌هاي فرش، سبك خاصي را در فرشبافي به وجود آورده‌اند كه با استفاده از طرحهاي ساده و نسبتاً مدرن، باعث تمايز بيش از فرشهاي چيني از ساير فرشها شده‌اند. همچنين استفاده از رنگهاي روشن نظير كرم، سبز روشن و صورتي مورد علاقه و خاص فرشهاي چيني است.


نماد و نگاره‌هاي فرشهاي تركستان شرقي نيز تا حدود زيادي متاثر از سنت ها و فرهنگ مردم اين ناحيه بوده است. مي‌توان سمبوليسم را در برخي از نگاره‌هاي فرش تركستان به خوبي تشخيص داد. گل انار كه در ميان ملل آسيايي به عنوان نماد و سمبول باروري شناخته مي شود، از مهمترين و قديمي‌ترين نگاره‌هاي فرشهاي تركستان به شمار مي‌رود.
كنار از نقوش، انواع نگاره‌هاي گلداني، گل و بوته و همچنين انواع طرحهاي ترنج‌دار در شكلهاي هندسي به صورت يك يا چند ترنج نيز ديده مي‌شود. گفته مي‌شود پس از نفوذ اسلام، برخي از نقوش همچون اسليمي و طرحهاي محرابي در فرشهاي تركستان شرقي پدپد آمده است. كشور تبت نيز كه در جنوب شرقي چين قرار دارد از لحاظ فرشبافي به مقدار زياد

تحت تاثير فرشهاي چيني بوده است. با اين تفاوت كه در دهه‌هاي اخير اين كشور به همراه كشور نپال به دنبال كسب بازارهاي جديد در كشورهاي غرب و آمريكا، سبك جديدتري را در طرح فرشهاي خود به وجود آورده كه بافندگان نپال پيشرو آن بوده‌اند. به اعتقاد بسياري، كيفيت و طرح اين فرشها با الهام از نوع فرشهاي گبه ايراني مي باشد. از لحاظ فيزيك و ظاهر آن مي‌توان گفت كه فرشهاي نپالي همانند فرشهاي گبه ايراني بسيار درشت باف هستند و از لحاظ طرح با شيوه دادن به طرحهاي گبه ايراني كه به عقيده برخي نوعي انطباق ظاهري با هنرهاي مدرن دارد، توانسته اند بازار بسيار خوبي در ميان كشورهاي غربي به دست آورند. در واقع بافندگان نپالي از طرحهاي به اصطلاح مدرن و تا حدودي بهره‌گيري مناسب از بازار فرشهاي گبهء اصيل ايران توانسته‌اند طي سالهاي اخير مقدار قابل ملاحظه‌اي از اين فرشها را به علاقه‌مندان فرشهاي شرقي عرضه كنند


سبك هاي توليد فرش در چين
تحول در تكنيك و شيوه ي طراحي فرش به قرن دوازدهم هجري بر مي گردد و از آن تاريخ تا كنون قالي بافي در چين روند تكاملي داشته است.مراكز اصلي بافت قالي چين شهرهاي : پاتو ، پكن ، كالگان ، شانگهاي و تين تسين مي باشد.استان شان تنگ به عنوان مهم ترين مركز پرورش ابريشم عمده ترين محل بافت فرش هاي ابريشمي چيني است.طرح هاي مورد استفاده در فرشبافي چين از نظر سبك طراحي بسيار سنتي بوده و البته استفاده از اين طرح ها مختص قاليبافي نمي باشد.بافندگان فرش در كشور از اشيايي مانند ظروف چشيني ، وسايل برنزي ، عآج و دندان فيل الهام گرفته و در طرح هاي قالي اين اشيا را مورد استفاده قرار ميدهند.طرح هايي كه در فرش هاي اصيل چيني ديده مي شود اغلب بيانگر نمادهاي مختلف مردم چين ميباشد كه اين نقشمايه هارا مي توان به سه گروه عمده تقسيم كرد : 1- نمادهاي چين باستان 2- نماد هاي بودا 3- نمادهاي تائو


بخش عمده اي از فرش هاي چيني با طرح هاي هندسي توليد مي شود. در ميانكار فرش طرحي وجود دراد كه اغلب از تزيينات پيچ پيچ ، گلها و يا حروفي كه اغلب بيانگر شادي هستند تشكيل شده است.
لچك اين فرش ها عمدتا داراي تزيينات سه ضلعي است كه متناسب با طرح ميانكار است.الگوي ساراستيكاكه در قالي هاي چيني بافته مي شود مربوطه به هيتلر نيست بلكه نماد هاي باستاني است كه به طور گسترده اي در هند و يونان و حتي در اروپا در طول عصر برنز ديده شده است.


نشانه هاي كوچك وگردي كه در حواشي فرش مي باشد نماد هاييست كه همانند (shou) بيانگر خوشبختي مي باشد.بودايي ها و تائوييها همواره تمايل داشته اند تا انسان ها و حيوانات را به تجسم و نمايش در آورند.چيني ها علاوه بر استفاده از اشيا و وسايل پيرامون زندگي در طرح ها ، از قدرت سرشار انديشه نگاري استفاده نموده اند.برخي از نماد ها و طرح هاي اين كشور بسيار عزيز و محبوب مي باشند.نماد هاي هشت گانه ي بودايي همانند چرخ ، سايبان ، چتر آفتابي ، گل لاله ، صدف حلزوني ، گلداني با آب زندگي ، دو ماهي و گره جاوداني مي باشد كه در طرح هاي قالي چين مورد استفاده قرار مي گيرد.همچنين از نمادهايي همانند عود ، كتاب ، صفحه شطرنج و مينياتور كه بيانگر چهار هنر عالي در چين مي باشد در نقوش فرش اين كشور استفاده مي گردد.


از هشت نماد تائويي ها كه عبارتند از : شمشير ، كدو وعصا ، گل لاله ، فلوت ، ني ساخته شده از بامبو ، عصاي جادو ، بادبزن دستي ، قاشقك و سبد گل ، نيز در طرح ها و نقوش فرش استفاده مي شود..
از اشياي مختلفي كه در چين به عنوان يكصد شئ قيمتي شناخته شده است همانند گلدان ، كوزه ، نقاشي ، قوري و ... نيز در طرح فرش ها استفاده مي شود.موجودي كه در اكثر طرح هاي فرش چيني ديده مي شود اژدها است كه نمادي از قدرت خيرخواهانه است.هم در اروپا و هم در آسيا همواره اژدها نقش برجسته اي در خرافات عاميانه داشته است به

عقيده ي چيني ها اژدها هيولايي ضعيف و بد خو نيست، بلكه موجوديست كه بر نيرو هاي طبيعي جهان حاكم بوده و به همين دليل مورد احترام است.اين اژدهاست كه به عقيده ي چيني ها بعد از 1 سال خشكسالي از ژرفاي دريا و يا رودخانه سر برون مي آورد تا براي خاك تفتيده باران را مهيا سازد.در چين باستان اژدها سمبل قدرت سلطان بود، سيمرغ پرنده اي افسانه اي است كه در طرح فرش چين رايج است و نمادي از امپراطوري و نشاني از ناميرايي است. استفاده از حيواناتي همچون فيل به عنوان نماد نيرو ، گوزن نمادي از فراواني و مرغ ماهيخوار به عنوان نماد طول عمر در فرشبافي چين رايج است.در فرش هاي قديمي اين كشور از اسب هم استفاده شده است كه اگر فقط يك اسب باشد و سفيد باشد، نماد اين

داستان است كه اين اسب كتاب مقدس بودا را از هند به چين حمل مي كند شير نشان ديگري از بودايي هاست كه ذاتا نگهبان بودا بوده و از لحاظ منسب نگهبان ويژه ي معبد بوداست.چيني ها همچنين از انواع گلها و گياهان در طرح هاي فرش خود استفاده مي نمايند مثلا گل نيلوفر به عنوان گل بودا و نزد آنها مقدس ترين گلهاست. گلشقايق نماد ثروت و ارجمندي است.اين گل نزد چيني ها عزيز بوده به طوري كه در نقاشي هاي خود آنرا به كار برده و خانه هايشان را با آن زينت مي دهند. گل نرگس نزد چيني ها نشانگر سعادت و نيكي است و شكوفه ي درخت هلو نشانه ي بهار و ديرپايي و حتي ناميرايي است و انار سمبل حاصلخيزي است.رنگبندي فرش هاي چيني بسيار آرام بخش بوده و از تناليته هاي مختلف آبي ، زرد ، قهوه اي ، قرمز براي رنگبندي طرح قالي هاي قديمي و امروزه بيشتر از رنگ هاي آبي ، طلايي و قزمز تيره در تناليته هاي مختلف جهت نقشه ي فرش استفاده مي

شود.همچنين در برخي از دستبافته هاي چيني رنگ هاي سبز يا قهوه اي روشن غالب مي باشد.قالي ها و قاليچه هاي قديمي تر چيني در بسياري از طرح هاي زيبا هنوز در بازار هاي جهاني يافت مي شود اما بسيار گران قيمت است، ولي امروزه فرش هاي چيني با قيمت هاي بسيار متعادلي به بازار عرضه مي گردد و بافندگان چيني توانسته اند روز به روز سهم بيشتري از بازار جهاني فرش را به خود اختصاص دهند پشم مصرفي در قالي چين نسبتا زبر و عمر فرش چيني طولاني و عليرغم اينكه داراي تراكم زيادي نيست خيلي صاف و هموار است.يكي ديگر از ويژگي هاي فرش چين طول پرز آن است كه اندازه ي آن بين يك تا و اينچ متغير است

توزیع جغرافیایی فرش بافی
فرش بافی در چین توزیع جغرافیایی همگونی ندارد ، به طوری که در مناطق تیانجین و هبی و پکن روی هم 73% فرش این کشور تولید می شود.
جدول تخمینی میزان تولید فرش در مناطق مختلف چین
منطقه مقدار درصد تولید
تین چین یا تین تسن (Tainjin) و هپی (Hebei)


پکن(Beijing)
شانگهای(Shanghai)
سن کیانگ اویغور چی چی کو(Xinjiang Uyagur Zizhigu)
مناطق دیگر بخصوص شن دانگ (Shandong) گن چوودالیان(Dalian)
844
319
127
127
48
127 53.8
20
8
8
3
8
- مواد اولیه
• پشم : پشم در کشور چین بیشتر از مناطق شمالی به دست می آید. پشم داخلی دارای خصوصیات بسیار خوب نظیر بلندی الیاف ، استحکام ، جلا ، قدرت کشش و حالت ارتجاعی است ولی عرضه آن نیازهای فرشبافی کشور را تامین نمی کند .کمبود داخلی پشم عامل باز دارنده ای در توسعه فر شبافی و افزایش تولید آن در چین است. برنامه های مربوط به استفاده از پشم مرینوس و تشویق دامداری در مناطق کوهستانی کشور از جمله اقدامات معمول در زمینه جبران کمبود پشم داخلی است. الیاف پشم بوسیله ماشین های ریسندگی

آماده می شوند. پشم بنابر شماره الیاف ترکیبی است از پشم زلاندنو و چینی. چینی ها در حال بهبود نژاد گوسفند هایشان نیز هستند و حتی پشمی با رنگ طبیعی فوق العاده ای تولید کرده اند.این فرش ها از پشم با رنگ های طبیعی سیاه ، قهوه ای و طوسی بدون اینکه رنگ شوند، بافته می شوند. به عنوان یک توسعه دیگر، صنعت فرش چینی 600 رنگ و سایه مختلف رنگ بوجود آورده است.تمام این رنگ ها شماره گذاری شده اند و در تمام چین استفاده می شوند.
• پنبه: کشور چین از تولید کنندگان عمده پنبه در جهان است .فرشبافی در چین از نظر تامین تار وپود فرش که معمولا از نخ پنبه ای چند لایه تهیه می شود، کمبودی ندارد.میزان تولید پنبه در چین در سال 1980 بیش از 7/2 میلیون تن بوده است.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید