بخشی از مقاله
چکیده
توسعه و ارتقای دانش نسبت به میراث فرهنگی ایران یکی از اهداف سند چشمانداز 1404 است. بر این مبنی هدف از پژوهش پیشرو ارائه و ارزیابی الگویی است که ضمن اینکه کودکان برزیل و چین را با فرهنگ و هنر ایران در جهان آشنا میکند؛ در بهبود دیدگاه آنها نسبت به ایران موثر باشد و آنها را به فرهنگ و هنر ایرانی علاقهمند سازد . از این رو این پژوهش به معرفی دستاوردهای پیادهسازی الگو آموزش هنر دوفرهنگی خود برای آموزش هنر و فرهنگ ایرانی اسلامی به کودکان 9 ساله دختر و پسر دو کشور برزیل و چین پرداخته است. روش پژوهش مورد استفاده کیفی و از نوع پدیدارشناسی بوده است. برای پایایی و اعتبار یافتهها از روش مثلثسازی از نوع روششناختی استفاده شده است. یافته های حاصل از پیادهسازی این الگو حاکی از این است که کودکان بسته به بستر فرهنگی خود نسبت به جنبههای فرهنگی کشور ایران واکنش نشان دادند.
بدین ترتیب کودکان برزیلی نسبت به طبیعت و تفاوتهای آب و هوایی و نیز جنبههای ورزشی کشور ایران به خصوص فوتبال واکنش نشان دادند در حالی که کودکان چینی بیشتر عناصر تاریخی به خصوص معماری برایشان جالب توجه بوده است. باید گفت برای هر دو گروه پرچم کشورها از اهمیت ویژهای برخوردار بود. در مجموع توصیه می شود برای تدوین محتوای آموزشی برای معرفی فرهنگ ایرانی اسلامی به کودکان جهان حتما زمینه فرهنگی مقصد درنظر گرفته شود. به دیگر سخن این پژوهش به تدوین محتوایی قابلانعطاف و تطبیقپذیر برای برقراری ارتباطات میانفرهنگی تاکید مینماید.
مقدمه
به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران با وجود فرهنگ و هنر غنی چند هزارساله نیاز به سرمایهگذاری جدی برای معرفی این داشته های فرهنگی به کودکان جهان در قالبی هنری دارد. شایان ذکر است که این سرمایهگذاری نتایج قابل توجهی در راستای معرفی صحیح ایران در سطح جهانی، تقویت تعاملات بینالمللی و جذب گردشگر خارجی و پدید آوردن مشتریانی بالقوه برای محصولات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت .
از این رو پژوهش پیش رو به ارائه الگویی برای آموزش میان فرهنگی در راستای معرفی و اشاعه فرهنگ ایرانی-اسلامی بین کودکان نه ساله دست زده است. دو دلیل عمده برای انتخاب گروه سنی نیز وجود داشت: نخست آنکه در این دوران تعصبات و پیشداشت ها نسبت به دیگری فرهنگی در فرد تحت تاثیر خانواده، محیط آموزشی و رسانهها نهادینه میگردند، بنابراین بهتر است از این امر پیشگیری نمود و دوم اینکه در این گروه سنی کودکان به آن درجه از رشد رسیدهاند که ادراکی کلی از فرهنگ و تفاوتهای آن داشته باشند. مقوله آموزش فرهنگ از طریق هنر نیز به دلیل اهمیت هنر در آموزش چند فرهنگی است که در مقالات متعدد علمی به اثبات رسیده است.
مقالات سال 1983 نادانر و روبینویتز درباره نقش نظامهای آموزشی در ادراک بینفرهنگی و نقش هنر برای تشویق مردم به نگریستن از چشماندازهای فرهنگی مختلف و توانمند ساختن آنان برای فهم و درک خود و دیگری، افزایش ادراک فرهنگی از طریق تجربه هنری، به عنوان ابزاری برای تعامل میان فرهنگی و جلینو - 2011 - در مورد اجرای هنر دیگر فرهنگ ها توسط کودکان به منظور ایجاد تجربه ای متفاوت و خاص برای آنان و برانگیختن ادراک و احترام آنها و درک بهتر ریشه ها و سنن خود و درک بهتر یگانگی روح بشر و تاثیرات مثبتی آن بر روی توانمندیهای فردی و پیشرفتهای اجتماعی و فرهنگی دارد و تغییر آینده هنری یک سرزمین تاکید دارد. بدیهی است که در این شرایط کشور جمهوری اسلامی ایران باید از توانمندی های خود در راستای برقراری تعامل اثربخش و معرفی فرهنگ ایرانی-اسلامی به کودکان که آیندهسازان جهان هستند بهره جوید.
روششناسی پژوهش
شرکت کنندگان این تجربه میان فرهنگی شامل تعداد پنجاه و دو نفر از کودکان دختر و پسر حدود 9 ساله مدرسه ابتدایی خصوصی کریتیو1 در شهر فلوریانوپلیس استان سانتاکاتارینا برزیل و 19 نفر از کودکان دختر و پسر مدرسه ابتدایی بی ای اس یو2 در شهر پکن چین بوده است. ارتباط برقرار کردن از طریق معلم انگلیسی مدرسه برزیلی و یکی از دانشجویان زبان خارجی که به صورت داوطلبانه در مدرسه چینی مشغول به فعالیت بود انجام شد و مدت کلاسها یک جلسه 60 دقیقه ای بود. روش پژوهش مورد استفاده کیفی و از نوع پدیدارشناسی بوده است. محقق در این روش تلاش نموده است که با توجه به تجربیات زیسته شرکتکنندکان نسبت به درک و توصیف موقعیت اقدام نماید. برای پایایی و اعتبار یافته ها از روش مثلث سازی1 از نوع روششناختی استفاده شده است. تجربه یادشده در کلاسِ معمول دانشآموزان انجام شد و شامل چهار بخش انجام شد:
1. علاقه مندسازی: این گام شامل آشنایی مستقیم کودکان، ابتدا با تصاویر و همراه با توضیحاتی از سوی نماینده ایران بود. این توضیحات از پرچم و نقشه ایران آغاز شد و با نمایش و صحبت بر سر تنوع زیستی و فرهنگی ایران، عناصر و نمادهای فرهنگی و ملی مانند برج های مشهور - برج میلاد و برج آزادی - و یا شگفتی های طبیعی - نظیر قله دماوند - ادامه یافت. در ادامه در مورد طرز پوشش، آداب و رسوم، انواع هنر و معماری و نیز صنایع دستی، سوغات، خوراکیهای سنتی و گونه های خاص گیاهی و جانوری ایران صحبت شد.
این معرفی زمانی حدود 10 دقیقه به طول انجامید و پس آن یک ویدیوی ده دقیقه ای شامل تصاویر و موسیقی سنتی که جنبه های مختلف ایران نظیر جاذبه های طبیعی، تاریخی، تکنولوژیک، فرهنگی را نشان می داد پخش شد. این ویدیو از این جهات انتخاب شده که ابعاد مختلف ایران از نمونه های مدرن تا نمونه های کهن، از جاذبه های طبیعی و حیات وحش تا ابعاد فرهنگی و تاریخی را نشان می داد؛ تنوع قومی و طبیعی ایران را به صورتی ساده و اجمالی معرفی می نمود و تصاویر با موسیقی فولکلور و شاد هر منطقه - برای جذب کودکان - همراه بود. گام نخست که معرفی ایران اختصاص داشت در مجموع 20 دقیقه به طول انجامید.
2. طبقه بندی و مقایسه: این مرحله شامل مدیریت فضایی برای بحث کردن و پاسخ دادن به کنجکاویهای کودکان درباره تفاوتها و شباهتهای دو فرهنگ بود. این بخش که 20 دقیقه از کل زمان را به خود اختصاص داده بود. در بخش دوم بر آموزش مبتنی بر پرسش 2 متمرکز شدیم. این شیوه از آموزش آن طور که استادرز - 2008 - 3 میگوید به دانش آموزان کمک می کند که درک کنند مردم می توانند جهان بینی های مختلفی را اتخاذ کنند. این شیوه کمک میکند که افراد بتوانند چشم اندازهای مختلف را تجربهکرده، آنها را بدون آنکه مجبور باشد لزوما بپذیرند، محترم نگارد. به نظر پری4 و سوتول - 2011 - 5 تشویق به پرسش های انتقادی و تعامل با اجتماعات و فرهنگهای بومی از جنبههای باارزش آموزش مبنی پرسش است.
3. خلق هنر دوفرهنگی: گام سوم، یعنی مهمترین بخش برنامه که 20 دقیقه به طول انجامید، آزاد گذاشتن کودکان برای خلق یک تجربه هنری دو فرهنگی و درگیر شدن عملی با فرهنگ مقابل بود. در این گام از کودکان خواسته شد که آنچه را از فرهنگ خود دوست دارند با بخشهایی که از فرهنگ ایران برداشت کرده اند و دوست داشته اند، برگزینند و در یک تصویر هر دو این موارد را با یکدیگر ترکیب نمایند. در این موقعیت پیش می آمد که کودکان پرسشهایی بپرسند مثلا راجع به برخی از نمادها سوال کنند. گاهی اوقات آنها می خواستند که پرچم یا سایر نمادهای ایران را دوباره به آنها نشان داده شود تا در نقاشیشان به کار برند.
