بخشی از مقاله
قلمه زدن
یکی از روشهای ازدیاد غیر جنسی گیاهان استفاده از قلمه است گیاهانی که بوسیله بذر زیاد می شوند در صورتیکه قلمه آنها نیز قابل کشت باشد و از آنها برای ازدیاد استفاده شود طول دوره لازم تا رسیدن به دوره باردهی کمتر می شود. در اینصورت جدا از حفظ ترکیب ژنتیکی مورد نظر این روش
مزایا ویژه خود را داراست. ریشه دار کردن قلمه پسته مدتهاست که مورد بحث متخصصین و علاقه مندان پسته می باشد. تحقیقات حاکی از آنست که برای تحریک ریشه زدایی در قلمه های پسته غلظت بالایی از اکسین خارجی ایندول بوتریک اسید (IBA) مورد نیاز است علاوه بر اینکه فاکتورهای
مختلفی مانند سن قلمه های شاخه جوان یا بالغ، بیش تیمارهایی در مورد اتیوله کردن (بی رنگ) و غیره که همه در ارتباط با سیستم اکسیداسیون داخلی بافتها برای تحریک ریشه زدایی هستند موثر می باشند. همینطور مشخص شده که مواد فنل موجود در ساقه های درختان پسته به عنوان یک اکسین اکسید عمل نموده و فعالیت تحریک کننده ریشه زایی نیز دارد. تیمار قلمه های جوان با هورمون IBA در غلظتهای 3000-5000 پی پی ام سبب 100% ریشه زدایی گردیده است.
خوابا نیدن:
اگر چه از نظر گیاهشناسی درخت پسته را می توان بوسیله خوابانیدن ازدیاد نمود ولی از نظر اصول باغبانی در صورتیکه شاخه ای از درخت را بتوان ریشه دار نمود پس از جدا نمودن این شاخه از گیاه مادری قادر به ادامه حیات نخواهد بود این عدم موفقیت در زمینه ازدیاد با روش خوابانیدن می تواند از حساسیت ریشه درختان پسته به جابجایی و هم از ضعف شدید ریشه های نابجا تولید شده باشد.
کشت بافت: یکی از جدیدترین روشهای ازدیاد درختان کشت بافت و سلول گیاهی می باشد. که در این روش از طریق کشت بافت ساقه، برگ، جنین بساک، تخمدان، ساقه، و... میتوان تعداد زیادی گیاه تولید نمود. مزایای این روش به شرح زیر است:
1- تولید گیاه عاری از ویروس
2- کوتاه نمودن زمان مورد نیاز برای تولید گونه های جدید
3- تولید تعداد زیادی گیاه با ژنتیک یکسان
4- ازدیاد سریع گیاهان که تولید مثل جنسی در آنها مشکل و طولانیست.
روش کاشت بافت جدیدترین تکنیک برای ازدیاد و دسترسی به درختان پسته با صفات مناسب و پر محصول و واریته های مقاوم به امراض، شوری و خشکی و انتقال صفات مناسب از یک رقم به رقم دیگر با بهره گیری از علم مهندسی ژنتیک با توجه به اینکه پسته گیاهی دو پایه است، ازدیاد این
گیاه به منظور پایه برای درختان پیوندی در حال حاضر تنها از طریق کاشت بذر عملی می باشد. که در نتیجه اختلاف ژنتیکی بین پایه های حاصله می باشد. بنابراین بمنظور دستیابی به کلونهای یکسان و پایه های یکنواخت بررسی هر چه بیشتر در موارد ازدیاد درختان پسته به روش کشت بافت کاملا ضروریست.
مراقبتهای مرحله داشت درختان پسته:
آبیاری باغهای پسته: درخت پسته نسبت به خشکی مقاومت زیادی دارد. و یقینا یکی از مقاومترین درختان میوه نسبت به کم آبی می باشد. علت مقاومت زیاد آن به کم آبی علاوه بر طبیعت گیاه، طول زیاد ریشه عمودی آن می باشد. درخت پسته در دوره اول رشد به طور عمودی در زمین فرو
می رود و پس از برخورد به طبقات سخت به صورت عرضی گسترده می شود. آزمایشها نشان می دهد که نهالها با ارتفاع 60 سانتیمتر حدود 180 سانتیمتر ریشه داشته و تقریبا در این حالت نسبت طول ریشه به طول ساقه نزدیک سه بر یک می باشد. بطور کلی ریشه درخت پسته بین 2 تا 4 متر
بسته به نوع زمین در خاک فرو می رود در زمینهای سنگین رسی شنی رشد ریشه کند می باشد و ریشه به صورت عرضی رشد می نماید و در این صورت درخت پسته به کود کمتر و آب بیشتر نیازدارد. در صورتیکه در اراضی شنی رسی سبک رشد و نمود درخت پسته به صورت طولی بوده و نیازمند کود بیشتریست.
چون در بعضی زمینهای زراعی ریشه درخت پسته تا عمق زیادی در خاک نفوذ می کند به راحتی می تواند از آبهای زیر زمینی استفاده کند. بر همین اساس در منطق کم آب زارعین دو تا سه مرتبه یخ آب زمستانه می دهند که علاوه بر از بین بردن آفات و انگلهای موجود در خاک با ذخیره آب در زمستان برای استفاده تابستانه گیاه در طبقات پایین تر زمین استفاده می نمایند.
در دو یا سه سال اول کشت نهال بنه یا پسته هر 7 تا 10 روز یکمرتبه آبیاری لازم دارد از سال سوم تعداد آبیاری کاهش می یابد. تا در موقع بهره برداری که از سال ششم یا هفتم شروع می شود نوبت آبیاری به ماهی یک مرتبه میرسد تنها درخت میوه ای که از نظر مقاومت به خشکی شباهت زیادی به درخت پسته دارد درخت مو می باشد.
در زمان گل دهی درخت پسته نباید انرا آبیاری نمود زیرا رطوبت زیاد در این مرحله ممکن است باعث کاهش تهویه خاک و ریزش گلها شود. آبیاری در پاییز یا زمستان برای درخت پسته چندان لازم
نیست. زیرا تبخیر و تعرق از شاخه ها کم است و ممکن است رطوبت زیاد موجب پوسیدگی طوقه درخت شود و مواد غذایی موجود در خاک شسته شود. در تابستان رشد درخت یکنواخت تر از بهار است متناسب با آن بهتر است دوره ها آبیاری هم منظم باشد به علت گرم تر بودن هوا در تابستان و تبخیر و تعرق بیشتر شاخ و برگها نیز توسعه یافته و مقدار آب لازم بیشتر می باشد.
در خاکهایی با بافت ریز نباید خاک زیاد خشک شود زیرا سله بستن خاک ممکن است سبب پاره شدن ریشه های مویین گردد و از طرفی رطوبت بیش از اندازه نیز سبب پوسیدگی طوقه می شود سن درخت و بزرگی تاج درخت از نظر تعیین و بر آورد میزان آب مورد نیاز در هر دوره آبیاری حائز اهمیت است.
کیفیت آب آبیاری:
درخت پسته یکی از مقاومترین درختان به کم آبی و خشکی می باشد اما در صورتیکه شوری یا EC از 25 دسی زیمنس بر متر بیشتر شود میزان محصول به صفر میرسد بر اساس بررسیهای بعمل آمده از نظر کیفیت آب S A R سختی در حدود 22 برای درخت پسته خطر چندانی ندارد.
تغذیه درخت پسته:
مناطق پسته خیز ایران عموما دارای اقلیمی نیمه خشک یا بیابانی می باشد خاکهای این مناطق دارای املاح معدنی زیادی می باشد. که بخشی از آن جذب درختان پسته می شود این خاکها بر خلاف خاکهای مناطق مرطوب فاقد ترکیبهای آلی هوموسی و بقایای گیاهان می باشد بنابراین خاک باغ در هر صورت نیاز به مواد آلی دارد.
کودهای آلی (گیاهی و حیوانی) در درجه اول موجب افزایش مواد هوموسی خاک می گردد و در درجه دوم خواص فیزیکی خاک را تغییر داده ضمن افزایش نفوذ پذیری قابلیت نگهداری و جذب رطوبت و عناصر غذایی را در خاک افزایش می دهد در درجه سوم عناصر غذایی موجود در کود نیز مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. معمولا مواد غذایی موجود در کودهای حیوانی پس از مصرف در سال اول 50% در سال دوم 25% و در سال سوم 10% آن جذب می شود. قابل به ذکر است که هر ساله در تابستان مقدار زیادی مواد هوموسی خاک در اثر تابش زیاد آفتاب و حرارت بالا از بین می رود.
مقدار کود مصرفی در باغهای پسته به عوامل متعددی از جمله وضعیت خاک، درجه حاصلخیزی خاک، وجود منبع آبی در دسترس و سن درختان پسته بستگی دارد. بنابراین علاوه بر مصرف حدود 20 کیلوگرم کود حیوانی برای هر اصله درخت پسته بارده در هر سال مقادیر عناصر زیر نیز توصیه می شود:
- ازت 600 گرم
- فسفر P205 300 تا 600 گرم
- پتاس K20 300 تا 600 گرم
نکات زیر برای دستیابی به محصول بیشتر و به منظور حاصلخیزی خاک و تامین مواد غذایی خاک حائز اهمیت می باشد:
1- کودهای دامی و مرغی را باید از اوایل پاییز تا اوایل زمستان مصرف نمود و در مصرف کودهای مرغی باید احتیاط لازم را بعمل آورد.
2- کودهای ازته برای ادامه رشد درخت پسته ضروری می باشد. هر ساله میتوان از کودهای اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم در محل سایه انداز درخت استفاده نمود اما لازم به یادآوری می باشد که قسمتی از کودهای از ته باید پس از مرحله گلدهی و ما بقی در آغاز دوره به مغز رفتن پسته در حدود اوایل تیر ماه مصرف می شود.
3- میزان کودهای فسفر و پتاس باید در زمینهای شنی بیشتر از زمینهای رسی باشد که معمولا این کودها در زمستان همراه با کودهای آلی مصرف می شوند.
4- استفاده از کودها با ترکیبهای گوناگون از قبیل سولفات آمونیم و سولفات پتاسیم ضمن تامین مقداری از گوگرد مورد نیاز درخت باعث کاهش PH خاکهای قلیایی می شود.
5- بایستی توجه داشت که زیادی فسفر مانع جذب عناصر آهن، روی، و منگنز می شود.
6- مصرف گود سولفات پتاسیم در زمینهای شور موجب کاهش کلرور سدیم میگردد اما در خاکهایی که شور نیست از کلرور پتاسیم هم می توان استفاده نمود.
7- استفاده از عناصر کم مصرف غذایی مثل آهن، روی، منگنز در حد متعادل در کیفیت تولید پسته موثر می باشد.
8- با توجه به اینکه کودهای دامی دارای عناصر غذایی اصلی و فرعی نیز می باشد.
بنابراین لازم است در صورت مصرف کودهای دامی، مقدار مصرف کودهای شیمیایی را هم کاهش داد. ولی بهترین کار تجزیه خاک می باشد که بر اساس نتایج آزمایش خاک باغ می توان کودهای دامی و شیمیایی را بصورت دقیقتر استفاده کرد.
هرس درختان پسته:
هرس در درخت پسته مانند بسیاری از درختان میوه ضروری می باشد. و شاخه هایی که روی درخت باقی می مانند باید طوری انتخاب شوند که سالم و شاداب باشند و همچنین بطور یکنواخت و متعادل در کلیه جهات قرار گرفته باشند. تا بتوانند از نور و فضای کافی استفاده نمایند. این نوع هرس سه یا چهار سال پس از پیوند نهال انجام می شود. پس از آنکه جوانه پیوندک به اندازه کافی رشد کرد، جوانه انتهایی و کلیه شاخه های فرعی به استثنای شاخه هایی که در 20 تا 25 سانتیمتری انتهای پایه واقع می شوند در این قسمت سه تا پنج شاخه که بطور منظم به دور پایه قرار گرفته اند باقی می مانند. این شاخه ها اسکلت تاج درخت پسته یا شاخه های اصلی آنرا تشکیل می دهند.
برای هرس تشکیل فرم درخت بایستی نکات زیر را مورد توجه قرار داد:
1- حداکثر نور، حرارت خورشید و هوا به درون تاج درخت برسد.
2- زاویه بین شاخه باردهنده و شاخه اصلی که حامل شاخه بار دهنده می باشند باید بین 60 تا 80 درجه باشد تا در اثر وزن زیاد محصول شاخه بار دهنده از شاخه اصلی جدا نشود.
3- فاصله اولیه شاخه اصلی روی تنه درخت تا روی سطح زمین باید در حدود 100 تا 120 سانتیمتر باشد.
هرس باردهی برای درختان پسته لازم است. درخت پسته مانند درخت زیتون معمولا هر دو سال یکبار محصول فراوان می دهد. علت آن اینست که میوه پسته روی شاخه های جوان دو ساله تولید می شود.
درختی که میوه فراوان دارد قدرت و مواد ذخیره کافی برای تشکیل جوانه ندارد تا در سال بعد حامل میوه شود بنابراین باید در اوایل یا اواخر زمستان هر سال بسته به آب و هوای محل تمام شاخه هایی که در سال قبل میوه دار بوده اند از محل انشعاب حذف شوند. تا اینکه هرس موجب رشد شاخه های جوان حامل میوه برای سال بعد گردد با انجام این هرس محصول سالیانه تنظیم می گردد و تا حدودی سال آوری هم کاهش می یابد.
آفات مهم پسته و روشهای مبارزه با آن:
تعداد آفاتی که در ایران به درختان پسته حمله مینمایند بسیارند ولی تعداد محدودی از آنها خسارت قابل ملاحظه ای وارد می آورند آفات مهم و درجه یک پسته بشرح زیر می باشند.
1- زنجره پسته: در استان کرمان این حشره به شیره تر معروف است. این زنجره علاوه بر پسته اهلی به پسته اهلی به پسته های وحشی بنه و چاتلانقوش نیز خسارت وارد می کند. نحو خسارت آف بدین ترتیب است که پوره بیشتر درون خوشه جمع می شود و خرطوم خود را در نس
وج گیاه و پریکارپ میوه های جوان فرو می نماید و از شیره گیاه تغذیه می نماید. نیش زدگی باعث خروج شیره گیاه همراه با فضولات و ترشحات پوره ها روی برگها و خوشه ها می شود. و علاوه بر
اینکه موجب سوختگی برگها و خوشه ها میگردد محیط مناسبی را برای رشد قارچهای ساپروفیت فراهم می کنند. در اثر حمله این آفت درخت ضعیف و باعث خشکی و چروکیدگی تدریجی میوه ها و کاهش تنفس و سوختگی برگها می شود.
روش مبارزه: برای مبارزه شیمیایی علیه این حشره باید سمپاشی به صورت انجام شود که زنجره ها موفق به تخم ریزی نشوند. که بایستی از موقع ظهور جوانه ها شروع شود و به محض آغاز گل کردن درختان خاتمه یابد این زمان تقریبا مصادف با 15-20 روز قبل از باردار شدن جوانه های برگ و ظهور گلهاست. برای سمپاشی می توان از سموم فسفره و دیمتواتها استفاده کرد.
2- پروانه مغز خوار پسته: پروانه مغز خوار یا کرم مغز خوار پسته فقط روی انواع از پسته می تواند خسارت بزند لارو این حشره داخل میوه فعالیت دارد و از مغز آن تغذیه می کند. این آفت در بیشتر مناطقی که دارای پسته اهلی و وحشی می باشند شایع می باشد. عرض بالهای باز پروانه حدود 5/9-11 میلیمتر می باشد. این حشره زمستان را به صورت لارو در زیر پوست درخت بسر می برد.
حشره کامل پروانه بتدریج از اواخر فروردین تا اواسط خرداد از سفیده خارج می شوند و تخم گذاری می کنند پس از دو هفته لارو پس از سوراخ کردن میوه جوان داخل آن می شود و از مغز آن تغذیه می کند هر کدام از لاروها طی دوره تکامل خود از 10 تا 12 عدد پسته تغذیه می نماید. این در هر سال یک نسل دارد.
