بخشی از مقاله
كاشت برنج
عمليات تهيه بذر براي كاشت در خزانه
شاليكاران، بذري را كه براي كاشت انتخاب مي‌نمايند، عموماً از محصول سال قبل تهيه شده است. كشاورزان بعد از برداشت برنج و خشك كردن آن مقداري بذر را بصورت شلتوك يا بصورت خوشه نگهداري مي‌نمايند تا در سال بعد از اين بذر جهت كاشت در خزانه استفاده نمايند.
گاهي اوقات بعلت خرابي محصول، كمي بذر و يا تغيير رقم محصول، بذر را از نقاط ديگر تهيه مي‌نمايند.
بذري كه به اين طريق تهيه شده است در جاي خشك و مناسبي نگهداري مي‌شود. بطوري كه حشرات، پرندگان و جوندگان مثل موش به آن دسترسي نداشته باشند. استفاده از اين بذر در استانهاي شمالي كشور از حدود دوم الي پنجم فروردين ماه آغاز مي‌گردد.
عمليات جوانه‌دار نمودن بذر:
بذر ذخيره شده در موقع كاشت بايد جهت كاشت آماده شود. بسته به ميزان بذر در داخل ظرف يا حوضي كه در حياط منزل معمولاً به اين منظور تعبيه شده مقداري آب ريخته و سپس در داخل آن نمك مي‌ريزند. معمولاً 3 تا 4 كيلوگرم نمك براي 18 ليتر آب مناسب است.
در بعضي از مناطق شاليكاران از تخم‌مرغ تازه بعنوان معيار نمك استفاده مي‌نمايند. بدين ترتيب غلظت نمك به 08/1 تا 11/1 مي‌رسد اين غلظت در ارقام مختلف برنج متفاوت است و در ارقام ريشكدار كمتر و در ارقام بدون ريشك بيشتر است.
وقتي محلول آب و نمك بدين طريق تهيه شد،
شلتوكها را در داخل آن ريخته و خوب بهم مي‌زنند. بعلت اختلاف وزني كه بين بذرهاي سبك و سنگين بوجود مي‌آيد بذور سنگين در ته و بذور سبك در روي محلول مي‌مانند. اين بذور كه در سطح مي‌مانند بي‌ارزشمند و بايد درو ريخته شوند، زيرا داراي ارزش جوانه‌زني نيستند و به اصطلاح پوك هستند. بذوري كه در ته مي‌مانند سالم و مناسبند و چنانچه كاشته شوند توليد جوانه مي‌نمايند. اين بذور را جمع‌آوري نموده و بلافاصله با آب خالص بخوبي مي‌شويند تا هيچ اثري از نمك روي آن باقي نماند.
بذور سالمي را كه بدين طريق تهيه شده ، در داخل گوني يا كيسه‌هايي مي‌ريزند، البته تمامي حجم كيسه را از بذر پر نمي‌نمايند. چون بذور در اثر جذب آب ازدياد حجم پيدا مي‌نمايند و ممكن است كيسه در اثر اين عمل پاره شود. پس از اينكه بذور در داخل كيسه ريخته شده اين كيسه يا گوني‌ها را در داخل ظرف يا حوض پر از آب مي‌اندازند و بسته به درجه حرارت محيط آنرا بمدت 2 تا 3 روز در داخل آب قرار مي‌دهند.
تا اين بذور آب كافي جذب نمايند. در اين مدت روزي 2 تا 3 مرتبه به ظرف يا حوض، آب اضافه مي‌كنند زيرا آب بوسيله جذب شدن توسط بذور كاهش مي‌يابد و يا ممكن است از كنار و يا كف حوض نشت نمايد. پس از گذشت اين مدت بذور آب داده شده را از داخل آب بيرون مي‌كشند و سپس در محيطي مناسب در داخل حياط روي زمين، گوني،
پارچه يا حصيري پهن مي‌نمايند و بذور خيس شده را روي آن مي‌ريزند. سپس روي آنرا با كيسه يا نمدي مي‌پوشانند. اين عمل ممكن است بسته به درجه حرارت محيط تا يك هفته نيز طول بكشد. پس از اين مدت بذور جوانه‌دار شده و آماده جهت كاشت در خزانه مي‌باشند. مدت لازم براي جوانه‌دار شده شدن بذر بسته به دماي محيط از 2 تا 8 روز متفاوت است. هر چه درجه حرارت بيشتر باشد مدتي كه بذر مي‌تواند جوانه‌دار شود كاهش مي‌يابد.
حداقل درجه حرارت لازم براي جوانه‌درا شدن بذر 12 درجه سانتي‌گراد و حداكثر 25 درجه سانتي‌گراد است.
عمليات تهيه خزانه:
در نقاط مختلف كشور كشت برنج به دو روش نشايي و مستقيم انجام مي‌شود.
در اكثر مناطق كشور كشت به روش نشايي انجام مي‌گيرد. در استانهاي گيلان و مازندران نيز كشت برنج به طريق نشايي انجام مي‌شود. بعلت طيف گسترده علفهاي هرز بخصوص در استان گيلان، كشت برنج به طريق مستقيم به هيچ وجه توصيه نمي‌گردد. بدين جهت همزمان و يا قبل از جوانه‌دار نمودن بذر اقدام به تهيه خزانه مي‌نمايند.
خزانه برنج كه در استان گيلان به آن «تمبيجار» مي‌گويند، قطعه زمين كوچك و محصوري است كه در داخل زمين اصلي يا در قطعه‌اي از زمين در خارج مزرعه اصلي تعبيه مي‌گردد. زميني كه براي خزانه انتخاب مي‌گردد بايد در اواخر پاييز به عمق 15 تا 20 سانتي‌متر شخم زده شود و در اواخر زمستان قبل از شروع فصل كشت روي آن مقداري كود دامي كاملاً پوسيده بريزند، سپس آنرا كاملاً با خاك مخلوط نمايند.
پس از اين عمل در خزانه آب ريخته و با ادوات كشاورزي از قبيل تيلر و يا گاوآهن‌هايي كه بوسيله حيواناتي مانند گاو كشيده مي‌شود. زمين را شخم مي‌زنند و سنگ و كلوخ‌هاي موجود در سطح زمين را جمع‌آوري يا خورد مي‌كنند.
سپس مقداري كود ازته (شكري) و مقداري كود فسفره (فسفات آمونيم) به زمين مي‌دهند، پس از انجام اين عمل بوسيله ماله يا وسايل ديگر كه كاملاً صاف است سطح زمين را هموار و يكنواخت مي‌نمايند، بعداً زمين را به عرض 5/2 تا 3 متر و به طول 5 تا 10 متر مرزبندي مي‌نمايند. بدين ترتيب خزانه برنج آماده براي كاشت بذر جوانه‌دار شده مي‌باشد. سه روز قبل از بذرپاسي مي‌توان خاك را با سموم بوتاكلر و يا بنتيوكارپ براي كنترل سوروف سمپاشي نمود.
در اين موقع بايد سطح خزانه حداقل 3 سانتي‌متر آب داشته باشد. ميزان مصرف اين سموم به مقدار 4 تا 6 سانتي‌متر مكعب سم در 10 متر مربع خزانه مي‌باشد.
يك روش ديگر كه براي تهيه خزانه انجام مي‌شود. لگدكوبي زمين پس از شخم است. اين بدان دليل است كه اولاً: زمين سفت شود تا ريشه گياه به عمق زياد خاك نفوذ نكند و كندن آن براي انتقال به زمين اصلي راحت‌تر باشد.
ثانياً: گياه از مواد غذايي موجود در سطح خاك بهتر استفاده نمايد.
خزانه‌هاي ژاپني برنج:
بهترين نوع خزانه تهيه خزانه به روش جوي پشته‌اي يا ژاپني مي‌باشد. در اين روش ميزان بذر مصرفي حداكثر 30 كيلوگرم براي 100 متر مربع از خزانه است. در حالي كه در خزانه‌هاي سنتي 100 كيلوگرم بذر در اين سطح مصرف مي‌شود. هر چند در اين خزانه‌ها كاهش مقدار مصرف بذر باعث رقابت علفهاي هرز مي‌گردد. ولي در اين صورت بذور از غذا، فضا و نور بيشتري بهره‌مند مي‌گردد و در نتيجه ريشه‌هاي سالم و قوي و با قدرت ريشه‌زايي كافي بدست مي‌آيد. بعلاوه در صورت ضرورت مي‌توان مدت بيشتري آنها را در خزانه نگهداري و حفظ نمود. در اين نوع از خزانه شخم زمين در دو نوبت يكي در پاييز و ديگري در بهار به عمق 8 سانتي‌متر انجام مي‌شود. سپس زمين ماله‌كشي شده و تسطيح مي‌گردد.
پس از اين عمل زمين را مرزبندي مي‌نمايند و در اطراف مرزها جوي‌هايي ايجاد مي‌نمايند. آب از اين جوي‌ها عبور مي‌نمايند و در داخل كرتها نشت مي‌يابد. وقتي خزانه به اين صورت آماده شد 3 تا 6 سانتي‌متر آب در داخل خزانه نگه داشته و بذر را روي سطح آب مي‌پاشند كه با ته‌نشين شدن، بذرها به زمين مي‌چسبند، يا اينكه ابتدا در زمين آب وارد مي‌كنند و پس از خيس شدن زمين، آب را خارج كرده و سپس بذرپاشي مي‌كنند و آنگاه بذرها را به سطح خاك مي‌فشانند.
عمليات كاشت بذر در خزانه :
بعد از اينكه خزانه آماده شد، داخل هر يك از كرتهاي آماده شده تا ارتفاع 3 سانتي‌متر آب نگه مي‌دارند. سپس بذور جوانه‌دار شده را بصورت دستپاش و متراكم در سطح خزانه مي‌پاشند.
در استان گيلان بعد از سه روز آب داخل خزانه را خارج كرده و روي بذرها كلش سوخته مي‌ريزند زيرا اولاً: سبب تقويت زمين مي‌شود. ثانياً: از برخورد مستقيم نور خورشيد به بذور تازه جوانه‌دار شده جلوگيري مي‌نمايد. ثالثاً: از تبخير سطح خزانه جلوگيري مي‌شود. رابعاً: از حمله آفات نظير گنجشك به بذرهاي جوانه‌دار شده جلوگيري بعمل مي‌آورد.
