بخشی از مقاله
كشاورزي ايران و جهان در آيينه آماركشاورزي ايران و جهان در آيينه آمار
شناخت از وضعيت عمومى كشاورزى در جهان، اين امكان را براى سياست گذاران، مديران و كارشناسان بخش كشاورزى فراهم مى كند تا در حوزه مأموريت خود باآگاهى بيشترى، عوامل درون بخشى و برون بخشى را در سطح ملى و بين المللى مورد تجزيه و تحليل قرار دهند، گزارش زير به بررسى وضعيت شاخص هاى كلان اقتصادى ـ اجتماعى و توليدات كشاورزى در جهان و جايگاه ايران در آن مى پردازد.
۲/۵ميليارد نفر از جمعيت ۶/۱ ميليارد نفرى جهان شامل جمعيت كشاورزى است و مقايسه كشورهاى توسعه يافته و در حال توسعه نشان مى دهدكه اكثريت مطلق جمعيت كشاورزى دنيا يعنى ۲/۴ ميليارد نفر(معادل ۹۶/۲ درصد) در كشورهاى در حال توسعه زندگى مى كنند و درميان كشورهاى در حال توسعه ، سهم غالب مربوط به كشورهاى آسياى جنوب شرق، شرق و آفريقاى نيمه صحرايى است.
براساس تفكيك قاره اى ، آسيا با ۷۵/۶ درصد و آفريقا با ۱۷/۴ درصد بيشترين سهم جمعيت كشاورزى (كسانى كه امرار معاش شان وابسته به بخش كشاورزى است ) دنيا را به خود اختصاص داده اند.
كشورهاى توسعه يافته با ۴۶/۶ ميليون نفر جمعيت، معادل ۳/۵ درصد نيروى كار كشاورزى و كشورهاى در حال توسعه با ۱/۲ ميليارد نفر معادل ۹۶/۵ درصد نيروى كار كشاورزى را به خود اختصاص داده اند.
در ميان قاره هاى جهان ۷۵/۵درصد نيروى كار كشاورزى در قاره آسيا، ۲/۳ درصد در اروپا و ۳ دهم درصد در آمريكاى شمالى است.
طى بيست سال گذشته درصد نيروى كار كشاورزى دركل نيروى كار جهان روند كاهنده داشته است، آن چنان كه از ۵۲درصد سال ۱۹۸۰ به ۴۳ درصد در سال ۱۹۹۰ و ۳۶ درصد در سال ۲۰۰۱ رسيده است. اين روند در تمام قاره هاى جهان ديده مى شود. اگرچه آهنگ كاهش در نواحى كشورهاى صنعتى و آمريكاى شمالى كمتر بوده و به ثبات نزديك تر است. در كشورهاى صنعتى بالاترين درصد نيروى كار كشاورزى نسبت به كل نيروى كار به كشورهاى يونان ۱۶ درصد، پرتغال ۱۲ درصد مربوط مى شود و كمترين درصد براى كشورهاى موناكو، ليختن اشتاين با صفر درصد، مالتا يك درصد، بلژيك ، آلمان ، لوكزامبورگ، انگلستان وايالات متحده آمريكا هر كدام با
۲ درصد اعلام شده است.
در منطقه خاور نزديك و آفريقاى شمالى كه ايران در اين منطقه قرار دارد بيشترين نيروى كار به كشورهاى افغانستان ۶۷ درصد، يمن
۵۰ درصد ، تركيه ۴۵ درصد، موروكو و عمان هر كدام با ۳۵ درصد مربوط مى شود. سوريه با ۲۷ درصد ، ايران ۲۶درصد و الجزيره و تونس هركدام با ۲۴ درصد در رتبه هاى بعدى قرار دارند.
در اين منطقه كمترين نيروى كار كشاورزى اختصاص به كشورهاى بحرين، كويت و قطر هركدام با يك درصد، لبنان با ۳ درصد و امارات متحده عربى با ۵ درصد دارد.
سرانه زمين در جهان
براساس آمار موجود، سرانه دستيابى به زمين در كل جمعيت در قاره هاى آفريقا، آسيا، آمريكاى لاتين ، آمريكاى شمالى و اقيانوسيه در طى سالهاى ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱ كاهش داشته است و تنها در قاره اروپا سرانه دستيابى به زمين افزايش چشمگيرى را نشان مى دهد. حداكثر سرانه دستيابى به زمين در دنيا در سال ۲۰۰۱ به اقيانوسيه با ۱/۸ هكتار و سپس آمريكاى شمالى با ۷ دهم هكتار و اروپا با ۴دهم هكتار اختصاص دارد همچنين حداقل سرانه مربوط به قاره آسيا يك دهم هكتار و آفريقا ۲ دهم هكتار است.
سرانه ارزش توليد كشاورزى در جهان
به طور كلى توليد كشاورزى هر كشاورز در طى دهه هاى گذشته در جهان افزايش داشته است. اما ميزان توليد و ميزان افزايش در همه نقاط جهان يكسان نبوده است.
در سال ۲۰۰۱ ارزش توليد هر كشاورز در كشورهاى توسعه يافته بيش از ۱۰هزار دلار بوده، در حالى كه در همين سال كشاورزان در كشورهاى در حال توسعه ۶۷۲ دلار ارزش توليدى داشته اند . به عبارت ديگر هر كشاورز در كشور توسعه يافته ۱۵ برابر بيش از كشاورز كشورهاى در حال توسعه ، توليد داشته است. در ميان مناطق و قاره هاى جهان بيشترين ارزش توليدى كشاورزى براى هر كشاورز در آمريكاى شمالى ۵۱هزارو۲۹۸ دلار و اقيانوسيه ۱۰هزار و ۶۶۴ دلار و كمترين براى قاره آفريقا ۴۸۴ دلار و آسيا ۶۱۷ دلار است.
نسبت صادرات كشاورزى در جهان
در سال ۲۰۰۱ كشور نيوزلند با ۴۹ درصد صادرات كشاورزى، بالاترين جايگاه و رتبه را درميان كشورهاى صنعتى داشته است. پس از اين كشور استراليا با ۲۶ درصد ، يونان با
۲۴ درصد و اتريش و دانمارك هركدام با ۱۸ درصد در رده هاى بعدى قرار دارند، دراين ميان دو كشور ژاپن و نروژ با يك درصد ارزش صادراتى كشاورزى در صادرات كل ، آخرين رتبه را به خود اختصاص داده اند.
در ميان كشورهاى صنعتى نقش
۱۳ درصدى صادرات كشاورزى براى اسپانيا، ۱۲ درصد در هلند، ۱۰درصد در فرانسه، ۸درصد آمريكا، ۷ درصد در كانادا، ۵درصد در انگلستان و ۲ درصد در فنلاند حائز توجه و اهميت است.
در منطقه خاور نزديك و شمال آفريقا پس از قبرس با ۴۱درصد، سوريه با ۲۹درصد در صدر كشورها قرار دارند.
در لبنان ۱۹ درصد، در اردن ۱۴ درصد ، در تركيه ۱۳ درصد، در مصر ۱۱ درصد و در موروكو ۱۰ درصد ارزش كل صادرات به صادرات كشاورزى مربوط است. در ايران كه به اين منطقه تعلق دارد ۴ درصد ارزش صادرات كل كشور به صادرات كشاورزى اختصاص يافته است، كمترين نقش ارزش صادرات كشاورزى از كل در اين ناحيه به كشورهاى عربستان سعودى و امارات متحده عربى با يك درصد اختصاص دارد، يمن دراين منطقه با ۳ درصد بعد از ايران قرار دارد.
سهم هزينه هاى دولت در كشاورزى جهان
سهم هزينه دولت در كشاورزى طى دوره ده ساله ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ توسط فائو بررسى شده است. بررسى سال ۱۹۹۳ به عنوان سال نمونه (به جهت در دسترس بودن اطلاعات آمارى براى همه كشورها در جدول فائو) نشان مى دهدكه دراين سال، بيشترين سهم به كشورهاى جمعيت دومينيكن درمنطقه آمريكاى لاتين و كارائيب با ۱۲/۴ درصد، سوريه در منطقه خاور نزديك و آفريقاى شمالى با ۹/۹ درصد ، اتيوپى درمنطقه صحراى آفريقا با ۱۳ درصد، تايلند در منطقه شرق و آسياى جنوب شرقى با ۹/۶ درصد، بوتان در منطقه آسياى جنوبى با ۱۸ درصد مربوط مى شود. دراين سال هزينه كشاورزى دولت ايران به كل هزينه ها ۴/۸ درصد بوده است.
مقايسه اطلاعات اين شاخص نشان مى دهد كه سهم هزينه دولت در كشاورزى در هزينه هاى كل دركشورهاى مختلف و در زمان هاى متفاوت از روند يكسان و ثابتى تبعيت نمى كند، در برخى كشورها روند صعودى و در برخى كشورها اين روند نزولى بوده است.
