بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی و تشریح انواع تسهیلات ارزی بانکها ، فرصت ها ، تهدیدها و چالش های موجود در این بخش و پیشبینی ریسک تسهیلات مذکور از منظر اقتصاد کلان و ارایه راهکارهای بهبود آن می باشد. به این منظور و با تکیـه بـر مبانی نظری بانکداری بینالملل، مقررات و استاندارهای ارزی، مروری بر عملکرد بانکها در اعطای انـواع تسـهیلات ارزی و تاثیرات شاخصهای کلان اقتصادی بر آنها به بررسی تسهیلات ارزی و ریسکهای مترتب به آن پرداخته شده است.
کلمات کلیدی: تسهیلات ارزی، ریسک، اقتصاد کلان
.1 مقدمه
عملیات و فعالیتهای بانکی در دو زمینه بانکداری داخلی و بانکداری بینالملل میباشد. بانکداری بینالملل در بر گیرنده کلیه عملیاتی است که بانک در بازار مالی با ارز انجام میدهد و یکی از عمدهترین این عملیات، اعطای انواع تسهیلات ارزی می-باشد. تسهیلات ارزی در قالب یکی از عقود اسلامی با هدف گسترش دامنه فعالیت ارزی، کمک به توسعه اقتصادی، گسترش صادرات و واردات کالا و خدمات در اختیار صادرکنندگان و تولیدکنندگان واجد شرایط قرار میگیرد. بانکها در راستای حمایت و تامین مالی تمام یا قسمتی از نیازهای ارزی تولید کنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان بخشهای مختلف اقتصادی از جمله بخش خصوصی و تعاونی، تسهیلات مختلف ارزی در اختیار آنان قرار میدهند. هریک از انواع تسهیلات ارزی در چارچوب مقرارات و ضوابط از پیش تعیین شده به این بخشها تعلق میگیرد.
.2 هدف و روش های انتخابی
هدف از این تحقیق بررسی انواع تسهیلات ارزی و چالشهای فراروی آن و پیشبینی ریسکهای موجود در این بخش با لحاظ کردن تاثیر شاخصهای اقتصاد کلان میباشد. به علاوه تلاش بر این است تا با ارایه راهکارهای گوناگون تهدیدهای موجود در این بخش را کاهش داده و با ایجاد فرصت های مناسب زمینه را جهت استفاده بهینه از این تسهیلات فراهم نماییم.
1
3. مروری بر انواع تسهیلات ارزی
-1 اعطای تسهیلات ارزی :
- تسهیلات بابت واردات ( کالا - خدمات ) از محل منابع بانکها. این تسهیلات از محل منابع ارزی بانکها اعطا میگردد. این نوع از تسهیلات با هدف گسترش صادرات، توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در قالب عقود مرتبط با عملیات بانکی بدون ربا در اختیار تولیدکنندگان قرار میگیرد. موارد مصرف این نوع تسهیلات شامل: تسهیلات پرداختی بابت خرید مواد اولیه با سررسید یکسال و تسهیلات مربوط به خرید ماشینآلات و تجهیزات تولیدی و خدماتی و یا تکمیل طرح های نیمه تمام با سررسید چهار سال.
- تامین مالی صادرات ( کالا - خدمات ). پرداخت این تسهیلات بر اساس آیین نامه تامین مالی صادرات صورت میپذیرد. این بخش با هدف افزایش توان رقابتی صادرکنندگان کالاها و خدمات قابل صدور و توسعه صادرات کشور تشکیل گردید. در این حالت بانکها با استفاده از منابع ارزی خود، حساب ذخیره ارزی، تسهیلات دریافتی از سایر بانکها و موسسات خارجی و سایر منابع ارزی اقدام به اعطای تسهیلات در چارچوب این آیین نامه بصورت انفرادی و سندیکایی مینمایند.
( آیین نامه مالی صادرات کالا و خدمات مصوبه 83/07/04 شورای پول و اعتبار).
-2 حساب ذخیره ارزی.
دولت با هدف کاهش وابستگی بودجه کشور به درآمدهای ناپایدار نفتی و افزایش قیمت نفت خام در سالهای اخیر اقدام به تاسیس حساب ذخیره ارزی نمود از سال 1380 مازاد درآمد ارزی حاصل از فروش نفت خام در پایان هر سال در حساب سپرده دولت نزد بانک مرکزی نگهداری میشود. دولت مجاز است در صورت کاهش درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت خام در فواصل زمانی سه ماهه از موجودی این حساب برداشت نماید. از سوی دیگر دولت مجاز است حداکثر معادل پنجاه درصد از این حساب را در راستای سرمایهگذاری و تامین بخشی از اعتبارات مورد نیاز طرحهای تولیدی و کارآفرینی صنعتی، معدنی، کشاورزی، حمل و نقل و خدمات فنی و مهندسی بخش غیر-دولتی که توجیه فنی و اقتصادی داشته باشند به صورت تسهیلات استفاده نماید.
مهمترین اهداف و برنامههای حساب ذخیره ارزی شامل:
توسعه صنعتی کشور، ثبات اقتصادی، نقدشوندگی سریع و آسان، کمک به سرمایهگذاری و فعال نمودن بخش غیر-دولتی در امور صنعتی و تولیدی و کارآفرینی، جلوگیری از نوسانات درآمدهای نفتی، پشتوانه اعتباری کشور در عرصههای بینالمللی اقتصادی.
اعطای تسهیلات ارزی از محل حساب ذخیره ارزی:
- تسهیلات برای واردات ( کالا - خدمات ).
- تسهیلات برای صادرات ( کالا - خدمات ).
-3 گشایش اعتبارات اسنادی با استفاده از تسهیلات اعتباری خارجی ( .(Finance
فاینانس به معنای تامین منابع مالی مورد نیاز اجرای پروژه و خرید تجهیزات طرح های تولیدی و سرمایهای و خدمات فنی و مهندسی پروژهها با استفاده از تسهیلات اعتباری خارجی میانمدت بر اساس قراردادهای مالی منعقده با اعتباردهندگان خارجی میباشد. در این روش یک فروشنده مالی از طریق یک بانک تامین مالی مینماید. به عبارتی دیگر در مواقعی که فروشنده مایل نیست وجه کالا را به صورت اعتبار اسنادی مدتدار دریافت نماید از طرف دیگر خریدار نیز به دلیل فقدان نقدینگی قادر به پرداخت نقدی اعتبار اسنادی نمیباشد، در این حالت معمولا خریدار از یک بانک و یا موسسه مالی درخواست میکند که وجه اعتبار اسنادی را به صورت نقدی به فروشنده
2
پرداخت و اصل و سود مبلغ پرداخت شده را در یک دوره زمانی مشخص از خریدار دریافت نماید. دوره استفاده از از این تسهیلات با توجه به خط مشیهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) و بر اساس دوره حمل و اجرای پروژه مندرج در قراردادهای تجاری تعیین میگردد. در ضمن دوره بازپرداخت بین 10 تا 17 قسط متوالی 6 ماهه میباشد.
