بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تراکم کاشت و دور آبیاری بر عملکرد و اجزا عملکرد سرخارگل مطالعه ای در قالب کرت های کاملا خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با دو تیمار دور آبیاری در 3 سطح 4 - ، 6 و 8 روز - و تراکم کاشت در 3 سطح 10 - ، 20 و 30 سانتی متر - در 4 تکرار و 36 پلات آزمایشی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر سطوح مختلف تیمارها در سطح 1 یا 5 درصد آماری معنی دار بود. مقایسه میانگین دادهها نشان داد که تیمارهای 20 و 30 سانتی متر تراکم کاشت و دور آبیاری 4 و 6 روز در اکثر تیمارها به خصوص وزن تر و خشک بهترین تیمارها بودند و به صورت معنی داری عملکرد و اجزا عملکرد را افزایش دادند.
کلمات کلیدی: سرخارگل، تراکم کاشت، دور آبیاری، عملکرد.
مقدمه
سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله از تیره ی کاسنی میباشد که ارتفاع آن حداکثر به 1 تا 1.5 متر میرسد. برگهای پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر 30 سانتی متر طول و 20 سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است. گلها معمولا به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده میشوند و دیسک مرکز آنها - گلهای لوله ای - سبز تیره، قهوه ای تیره و سیاهرنگ میباشد - دانشنامه آزاد ویکیپدیا،سرخارگل در بازار دارویی ایران به فرم قرص و شربت خوراکی موجود است که جهت پیشگیری و درمان کمکی سرماخوردگی و عفونت های ویروسی و همچنین التهاب دهان حلق استفاده میشود که میتوان برای نمونه به شربت گیاهی ایموژن و قرص روکشدار فیتوکلد اشاره نمود.
مواد و روشها
این مطالعه در استان همدان و در شهرستان تویسرکان در عرض جغرافیایی34 درجه و 20 دقیقه تا 34 درجه و 46 دقیقه و 48درجه و3 دقیقه تا 48 درجه و 35 دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد، انجام گرفت. متوسط ارتفاع از سطح دریا 1784 متر میباشد که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. این آزمایش در شرایط مزرعه ای انجام گرفت. به منظور بررسی تاثیر تراکم کاشت و دور آبیاری بر عملکرد و خصوصیات کیفی سرخارگل مطالعه ای در قالب کرت های کاملا خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو تیمار دور آبیاری در 3 سطح 4 - ، 6 و 8 روز - و تراکم کاشت در 3 سطح 40 - ، 60 و 80 سانتی متر - در 4 تکرار و 36 پلات آزمایشی انجام شد.
نتایج و بحث
طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر تراکم کاشت، اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر وزن تر یک گل معنی دار نبوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 20 سانتی متر با 5/62 گرم ، دور آبیاری 4 روز با 5/54 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 6 روز بیشترین وزن تر یک گل را به خود اختصاص دادهاند. همچنین طبق نتایج جدول تجزیه واریانس، اثر تراکم کاشت، اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر وزن تر متوسط یک گل در بوته معنی دار نبوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 4/38 گرم ، دور آبیاری 8 روز با 4/16 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 10 سانتیمتر به همراه دور آبیاری 4 روز با 4/90 گرم بیش ترین وزن تر متوسط یک گل در بوته را به خود اختصاص دادهاند. طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده تراکم کاشت بر وزن تر متوسط بخش هوایی معنی دار بوده است اما اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر وزن تر متوسط بخش هوایی معنی دار نبوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 205/34 گرم ، دور آبیاری 4 روز با 175/41 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتیمتر به همراه دور آبیاری 4 روز با 252/23 گرم بیشترین وزن تر متوسط بخش هوایی را به خود اختصاص دادهاند.
علت برتری تیمارهای فوق در تراکم کاشت و دور آبیاری میتوان به بهبود حاصلخیزی خاک، تهیه بستر مناسب رشد گیاه توسط خاک، تامین رطوبت کافی و رسیدن نور کافی به داخل تاج خوشه ها دانست - کوچکی و سرمدنیا، افزایش عملکرد وزن تر هر گیاه در اثر توسعه آبیاری میتواند به خاطر افزایش تعداد دانه در هر بوته باشد که بر هملکرد وزن تر تاثیر میگذارد که نتایج مشابهی توسط گزارش شده است که با یافته های ما در این پژوهش موافق است. با مطالعه بر روی بابونه نتیجه گرفت که کاهش فواصل آبیاری تا هر هفته یکبار و افزایش مصرف کودهای نیتروژنه باعث کاهش عملکرد و اجزا عملکرد بابونه میگردد.
طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر تراکم کاشت، اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر وزن تر متوسط ریشه معنی دار بوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 210/1 گرم ، دور آبیاری 6روز با 175/2 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با 252/23 گرم بیشترین وزن تر متوسط ریشه را به خود اختصاص دادهاند. همچنین طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده تراکم کاشت و دور آبیاری بر وزن خشک متوسط یک گل در بوته معنی دار نبوده است اما اثر متقابل این دو تیمار بر وزن خشک متوسط یک گل در یک بوته معنی دار بوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 10 سانتی متر با 1/39 گرم ، دور آبیاری 8 روز با 1/39 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 8 روز با 2/23 گرم بیشترین وزن خشک متوسط یک گل در یک بوته را به خود اختصاص دادهاند. طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده دور آبیاری بر وزن خشک متوسط یک گل معنی دار نبوده است اما اثر ساده تراکم کاشت و همچنین اثر متقابل این دو تیمار بر وزن خشک متوسط یک گل معنی دار بوده است.
همچنین طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 1/28 گرم ، دور آبیاری 6 روز با 1/23 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با 1/40 گرم بیشترین وزن خشک متوسط یک گل در یک بوته را به خود اختصاص دادهاند. همچنین طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده دور آبیاری بر وزن خشک متوسط بخش هوایی معنی دار نبوده است اما اثر ساده تراکم کاشت و همچنین اثر متقابل این دو تیمار بر وزن خشک متوسط بخش هوایی معنی دار بوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 43/38 گرم ، دور آبیاری 8 روز با 36/53 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 20 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با 51/33 گرم بیش ترین وزن خشک متوسط بخش هوایی را به خود اختصاص دادهاند. طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر تراکم کاشت، اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر وزن خشک متوسط ریشه معنی داربوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با 12/05 گرم ، دور آبیاری 6 روز با 12/23 گرم و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 20 سانتی متر به همراه دور آبیاری 6 روز با 14/03 گرم بیش ترین وزن خشک متوسط ریشه را به خود اختصاص دادهاند. مارتین و دئو دریافتند که استفاده از تراکمهای کاشت بالا در همیشه بهار - که از جمله گیاهان هم خانواده سرخارگل - است باعث افزایش عملکرد گل گل میگردد که با نتایج ما منطبق است. راجواردو دریافت که استفاده از تنش خشکی باعث کاهش بیومس گیاه پونه میگردد.
با مطالعه بر روی گیاه شوید دریافتند که استفاده از کودهای شیمیایی و فواصل آبیاری مناسب باعث بهبود خصوصیات عملکردی این گیاه میگردد. نتایج هزونگ و همکاران و ال بداوی و همکاران بیانگر آن است که با کاهش تراکم عملکرد افزایش مییابد.
