بخشی از مقاله
مقدمه
آلزایمر اختلال تحلیل برنده عصبی با خصوصیات بالینی مشخّص است که مشکل فزاینده اي در عملکرد شناختی خصوصاً حافظه و زبان ایجاد میکند. آلزایمر شایع ترین نوع دمانس و چهارمین علّت مرگ و میر به شمار میشود (انجمن آلزایمر آمریکا، 2000 به نقل از بند1
وونگر2، .(2001 این بیماري در سالمندان اتّفاق میافتد و با افزایش سنّ احتمال آن بالا میرود.
∗
∗∗
1- Bande, B.
2- Wanger, M. B.
١٦٥
با توجه به این که سالمندان قشر عظیمی از جامعه را تشکیل میدهند و جمعیت آنها به علّت پیشرفت هاي پزشکی و بهبود کیفیت زندگی افزایش مییابد لزوم توجه به نیازهاي آنها خصوصاً نیازهاي ارتباطی بیش از پیش آشکار میشود. چه این نیازها به علّت بالا رفتن سنّ
باشد چه به علّت بیماري هاي مختلف از قبیل آلزایمر به وجود آید. اختلال عملکرد زبانی در آلزایمر، آغاز تدریجی با زوال پیشرونده دارد و با مشکل واژهیابی خفیف شروع میشود. نقص زبان در 8-10 درصد موارد به عنوان علامت اصلی و در مراحل پیشرفته یک قاعده محسوب میشود. آلزایمر بر پردازش زبان اثر میگذارد و باعث میشود تفاوت کیفی در زبان بیمار
نسبت به سالمند سالم به وجود آید (بایلز، کازنیاك1، 1987 به نقل از ماکسیم و برایان.(1994 2
پژوهشگران مختلف بر اهمیت اجراي آزمونهاي عصب ـ روان شناختی مختلف در تشخیص
اولیه آلزایمر تأکید کردهاند (کلار و وودز3، .(2001 این آزمونها از تصویربرداري مغزي حساستر هستند و با توجه به آغاز بیسروصداي نشانهها میتوانند تشخیص را 2 تا 3 سال جلوتر بیاندازند (جاست، گراسبرگ4، 1995؛ به نقل از ابرین، امس و برنز.(1999 5 به علاوه به درمانگران امکان مداخلات زبانی- شناختی مناسب را قبل از پیدایش آسیبشناختی کُلّی میدهند. از جمله این آزمونها میتوان به آزمون نامیدن اشاره کرد که کاهش تواناییهاي ذهنی را در آلزایمر بهتر از سنّ یا شدت دمانس نشان میدهد (بولر6 و همکاران 1991؛ به نقل از ماکسیم و برایان .(1994
روش
پژوهش حاضر، از نوع پس رویدادي (علّی- مقایسهاي)7 است. جامعه مورد بررسی سالمندان سالم و بیماران مبتلا به آلزایمر شهر تهران بودند. شرط حضور آزمودنیها در طرح:
سنّ بالاي 60 سال، سواد خواندن و نوشتن، نداشتن اختلال بینایی و شنوایی تأثیرگذار بر
1- Bayles . Kaszniak
2- Maxim, J. Bryan, K.
3- Clare, L. Woods, R. P. 4- Jost & Grosberg
5- Obrin ,J. Ames, D. & Burns,A. 6- Boller 7- causal- comparative
١٦٦
اجراي آزمون و توانایی شناختی لازم بود. بیماران بر مبناي معیار DSMIV و نظر متخصص مغز واعصاب شناسایی شدند. ابتدا براي هر بیمار آزمون مختصر وضعیتشناختی و آزمونهاي زبانی انجام شد. سپس 2 سالمند سالم بر اساس سنّ، تحصیلات و تک یا دوزبانه بودن
(متغیرهاي کنترل) با هر بیمار همتاسازي شد. جمًعا 20 بیمار و 40 سالمند سالم در این طرح آزمون شدند.ضمناً قبل از اجراي آزمون از آزمودنیها و خانواده آنها رضایتنامه گرفته شد.
ابزار
- آزمون مختصر وضعیتشناختی1 (مقصودنیا، :(1382 این آزمون موارد مختلفی از قبیل
جهتیابی، حافظه فوري، توجه و محاسبه، یادآوري و زبان را ارزیابی میکند. جمعاً 30 نمره دارد و براي تمایز بیماران از سالمندان سالم به کار میرود. افرادي که در این آزمون نمرة کمتر از 8 میآورند براي ارزیابی زمانی مناسب نیستند (پیرسال2 و همکاران 1995؛ به نقل از اسپرین
و ریسر3، .(2003
- آزمون نامیدن فارسی (نیلیپور، :(1380 متغیر نامیدن با استفاده از این آزمون ارزیابی شد.
این آزمون حاوي 50 تصویر است. آزمودنی باید هر تصویر را در مواجهه بینایی در مدت 10
ثانیه بنامد. نمرة این آزمون بین 0 تا 50 است.
- آزمون زبانپریشی فارسی (نیلیپور، 1381، :(1372 استفاده از آزمونهاي زبانپریشی در ارزیابی زبان سالمندان سالم و بیماران مبتلا به آلزایمر به کار میرود (هورنر4، 1993، واکر5،
1982؛ به نقل از ماکسیم و برایان، .(1994 از این آزمون در ارزیابی متغیرهاي مختلفی استفاده شد. متغیر درك مفاهیم پیچیده 8) سئوال) که نمرة این متغیر بین 0 تا 8 است. متغیر درك
داستان کوتاه که شامل دو داستان 8) سئوال) بوده و نمرة این متغیر بین 0 تا 8 است. متغیر نام بردن (بیان واژههایی که به یک طبقه معنایی یا آوایی خاص تعلق دارند) شامل 5 جزء است:
حیوانات، میوهها، گلها، کلماتی که با /p/ , /s/ شروع میشوند. آزمودنی 30 ثانیه وقت دارد
1- Mini Mental State Examination (Folstein 1975) 2- Pearsall
3- Spreen , o,& Risser, A.H. 4- Horner 5- Walker
١٦٧
تا از هر جزء، 5 مورد (حیوانات و میوهها 7 مورد) را نام ببرد. نمونه گفتار توصیفی و خود انگیخته بر اساس تصاویر پیوسته و دستورالعمل آزمون زبان پریشی فارسی براي آزمودن متغیرهاي غناي واژگانی و سرعت گفتار به دست آمد. غناي واژگانی،1 شاخص کیفی گفتار است که بر تنوع واژهها در گفتار فرد دلالت میکند و از تقسیم تعداد واژگان محتوایی بر تعداد نوع واژه به دست میآید و نمره آن بین 0 و 1 است. سرعت گفتار2 نیز شاخص کیفی دیگري است که گفتار روان، بدون مکثهاي طولانی و بیمورد و تکرارهاي نا به جاست و از شمارش تعداد واژه بر زمان گفتار برحسب دقیقه به دست میآید.
