بخشی از مقاله
چکیده
در ادبیات علمی مدیریت فناوری، توافق قابل ملاحظه ای بر اهمیت و ضرورت پویش، پایش و پیش بینی دقیق و سریع نیازهای آینده و روند پیشرفت های فناورانه وجود دارد. دلایل این امر شامل تغییر و تحولات سریع فناوری، جهانی شدن بازار و رقابت، افزایش نوآوری های فناورانه و کوتاه شدن چرخه عمر فناوری ها می باشد. لذا، هوشمندی فناوری در سطوح مختلف سازمان ها به منظور کمک به شناسایی تهدیدها و فرصت های فناورانه و بهبود تصمیم گیری های فناورانه در اینچنین محیط متغیری، پیشنهاد می شود. در این مقاله ابتدا به معرفی مفهوم هوشمندی فناوری و بررسی اجزای تشکیل دهنده نظام هوشمندی فناوری پرداخته شده است. سپس به تجربه پیاده سازی نظام های هوشمندی فناوری در دو شرکت بزرگ و چندملیتی رولز رویس (فعال در زمینه صنایع هوایی، هوافضا و دریایی و انرژی) و شرکت شل (فعال در زمینه صنایع نفت، پتروشیمی و انرژی) پرداخته شده است. این مطالعات موردی شامل بررسی رویکردها و روش های کلی مورد استفاده و همچنین برخی یافته ها و آموزه های کسب شده از سوی این شرکت ها می باشد.
واژه های کلیدی: نظام هوشمندی فناوری، ساختار، فرآیند، بازیگران، روش ها و ابزارها
-1 مقدمه
پژوهشگران به دلایل متعددی برای شکست و ناکامی شرکت ها در مواجه با تغییرات بنیادین فناوری اشاره کرده اند. دلایل ارائه شده برای این شکست ها عبارتند از قابلیت های یادگیری محدود، اطلاعات ناکافی از روندهای فناورانه و عدم شایستگی مدیریتی .[1] یکی از دلایل اصلی ذکر شده فرآیند ضعیف و ناقص هوشمندی فناوری است. مطالعات زیادی وجود دارد که نشان می دهند عکس العمل ضعیف و ناقص شرکت ها در مقابل تغییرات فناورانه منجر به شکست آنها می گردد .[2]
از طرفی کیفیت اطلاعات گردآوری شده درباره روندهای جاری و آتی فناوری، به طور بنیادی بر اثربخشی مدیریت فناوری اثر می گذارد .[1] همچنین، پیچیدگی و پویایی توسعه فناورانه، ایجاد یک پایگاه اطلاعات از روندهای فناورانه مرتبط را دشوار
و * نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی- دانشگاه علامه طباطبایی
دانشیار دانشگاه مالک اشتر استادیار دانشگاه مالک اشتر
ساخته است. لذا بهره گیری از یک رویکرد نظام مند برای پویش و پایش تغییر و تحولات فناورانه محیط به منظور شناسایی تهدید و فرصت های فناورانه موجود در محیط ضروری است .[3,4,5] برای اینچنین رویکرد نظام مندی جهت مشاهده و نظارت روندهای فناورانه، واژه "هوشمندی فناوری"1 انتخاب گردیده است.
با توجه به ضرورت و اهمیت موضوع هوشمندی فناوری، این مقاله ابتدا به مرور و بررسی ادبیات هوشمندی فناوری شامل تعاریف موجود برای مفهوم هوشمندی فناوری، معرفی نظام هوشمندی فناوری، ساختار نظام هوشمندی فناوری، فرآیندهای موجود در نظام هوشمندی فناوری، بازیگران فعال در نظام هوشمندی فناوری و روش ها و ابزارهای مورد استفاده در نظام هوشمندی فناوری پرداخته است. در ادامه تجربه دو شرکت بزرگ و چندملیتی رولز رویس (فعال در زمینه صنایع هوایی، هوافضا و دریایی و انرژی) و شرکت شل (فعال در زمینه صنایع نفت، پتروشیمی و انرژی) در زمینه پیاده سازی نظام های
هوشمندی فناوری به همراه بررسی رویکردها و روش های کلی به کار گرفته شده و برخی یافته ها و آموزه ها ارائه شده است.
×
-2 مرور ادبیات
در این بخش به معرفی و بررسی مفهوم هوشمندی فناوری، نظام هوشمندی فناوری، ساختار نظام هوشمندی فناوری، فرآیند هوشمندی فناوری، بازیگران هوشمندی فناوری، روش ها و ابزارهای هوشمندی فناوری پرداخته شده است.
×
-1-2 تعریف هوشمندی فناوری
برای هوشمندی فناوری تعاریف متعددی توسط محققین و صاحبنظران ارائه شده است. در ادامه به چند تعریف مهم و جامع از هوشمندی فناوری اشاره شده است:
• هوشمندی فناوری عبارت است از فعالیت هایی که با جمع آوری، تجزیه و تحلیل و اشاعه اطلاعات مرتبط و مناسب، بینشی لازم و به موقع را نسبت به روندها و واقعیت های موجود فناورانه (تهدیدها و فرصت ها) محیط بیرونی یک سازمان ایجاد نموده و بدین وسیله، از فرآیندهای تصمیم گیری و برنامه ریزی در زمینه مسائل فناورانه و همچنین مدیریت کل سازمان پشتیبانی می نماید .[3]
• هوشمندی فناوری عبارت است از کسب و انتقال اطلاعات فناورنه به عنوان بخشی از فرآیندی که از طریق آن سازمان یک آگاهی از تهدیدها و فرصت های فناورانه بدست می آورد .[4]
• تعریف دانشگاه ناتینگهام: یک مجموعه از فعالیت ها که شرکت را قادر می سازند، پیشرفت های فناورانه ای که با محصولات، مواد، فرآیندها و بازارشان در ارتباط است را پایش کرده و محیط شرکت را به منظور بهره گیری از مزیت های نهفته در تغییرات فناورانه (تهدید یا فرصت) بررسی و ارزیابی کنند .[5]
-2-2 نظام هوشمندی فناوری
برای اینکه بتوان در رابطه با عناصر مختلف نظام هوشمندی فناوری 2 بحث کرد، می بایست هوشمندی فناوری را در قالب یک نظام در نظر گرفت. یک نظام عبارت است از "یک کل که اجزاء در آن با هم در ارتباط و تعامل هستند و هر یک از اجزاء دارای کارکرد مخصوص به خود است" .[6] فرآیند هوشمندی فناوری شامل برخی فعالیت های مستقیم3 مانند تعیین نیازهای اطلاعاتی، جمع آوری، تجزیه و تحلیل، نشر و اشاعه و بکارگیری اطلاعات فناورانه مناسب و مرتبط می باشد، که در نهایت از طریق بهبود فرآیند تصمیم گیری، منجر به ایجاد ارزش برای سازمان می شود. برخی "فعالیت های غیرمستقیم"4 نیز
1 Technology Intelligence 2 Technology Intelligence System 3 Direct Activities 4 Indirect Activities
به عنوان توانمندسازهای فعالیت های مستقیم هوشمندی فناوری مطرح هستند که عبارتند از: مدیریت هوشمندی فناوری1، ماموریت و اهداف هوشمندی فناوری2، ساختار هوشمندی فناوری3 و ابزار هوشمندی فناوری.[3] 4
