بخشی از مقاله
چکیده
آرامش درونی تمنای دیرین انسان و حلقه مفقوده جوامعی است که از مذهب و اخلاق فاصله گرفته اند، جوامعی که در آن مردمانش در پی لحظاتی عاری از تنش و اضطراب، به دستاویزهایی متوسل می شوند که پیامدی جز نا آرامی ندارد.در این کنکاش تلاش گردیده، به این ندای درونی انسان گم گشته در پیچ خم تکنولوژی های مدرن پاسخی فراخور شأن او داده شود، و چشم اندازی برگرفته از خرد، اندیشه و تفکر، به منظور دست یابی به آرامشی که آفریننده اش برای وی در وجود نازنین نمونه انسان برتر به تصویر کشیده را معرفی نماید. بنابراین اهداف پژوهش، تبیین رابطه بین بینش و بهداشت روانی، بررسی رابطه بین اخلاق و بهداشت روانی، و بررسی ویژگی های اخلاقی پیامبر اکرم (ص) به عنوان الگوی انسان کامل می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که با پیروی از اصول اخلاقی و تدبر در رابطه انسان با پروردگارش، و اینکه او وقوف کامل بر تمام هستی دارد و بین انسان و قلب اوست انسان به چنان سعه وجودی و آرامشی دست می یابد که در پرتو آن امنیت خاطر را تجربه می نماید.
واژگان کلیدی: بهداشت روانی، بینش، اخلاق، پیامبر اکرم (ص)، خلق عظیم، صبر.
×
Role of knowledge and morality in mental health with respect to educative philosophy of Prophet Mohammad (peace upon him)
×
Abstract Internal tranquility has been requested by human being for years and it is the lost ring of societies where there is no religion and morality. In such societies people for having moments without stress and anxiety, restore to things that have not good outcomes. In present research, it has been attempted to respond a qualified response to this internal sound that has been lost in up and downs of modern technologies and a perspective derived from wisdom and thought has been defined in order to reach tranquility that has been created by God in essence of human being. Therefore, research objectives are to explain the relationship between insight and mental health, to study the relationship between ethics and mental health and to study moral features of the Prophet, Mohammad, (peace upon him) as a perfect human being. Results show that by following moral principles and thinking on the relationship between human being and God (that he completely controls the cosmos and is between human and
its heart) human being will reach tranquility such that it experiences safety
×
Keywords: mental health, insight, ethics, Prophet Mohammad, the grand morality, patience.
1 و -* نویسنده مسئول: درجه علمی، مقطع تحصیلی و رشته تخصصی، دانشکده و
دانشگاه محل
1
مقدمه
انجمن کانادایی بهداشت روانی شرایط تحقق بهداشت روانی را اینگونه بیان می نماید: روبه رو شدن با واقعیت، سازگار شدن با تغییرات، گنجـایش داشـتن برای اضطرابها، کم توقع بودن، احترام قایل شدن به دیگران، دشمنی نکردن با دیگران و کمک رساندن به مردم. (گنجی، 1387، ص (13 بهداشـت روانـی قدرت آرام زیستن، و با خود و دیگران در آرامش بودن است، آرامشی که زاییده تفکر و بینش صحیح نسـبت بـه خـود دیگـران و پروردگـار حکـیم اسـت پروردگاری که آگاه به همه امور عالم است ...» دانای نهان و آشکار است و او حکیم و آگاه است.« (انعام: (73 این آرامش نشان دهنده توانایی شخص مؤمن، حاکمیت و تدبیر او بر خویشتن و معرفتی که در پرتو آن روان انسان با اسـتمداد از خداونـد بـی همتـا بـه
عنوان پدید آورنده هستی که به نفس ما وقوف کامل دارد شناخته می شود. »پروردگارتان به نیت ها و حالاتی که دردل های شماست آگـاه تـر اسـت...« (اسراء: (25 و حقیقت روح را می داند و خطاب به پیامبر عظیم الشأن می فرماید:» و از تو درباره روح می پرسند، بگو: روح از امر پروردگـار مـن اسـت...« (اسراء: (85 به بهترین شکل نیز ارائه طریق نموده و بندگانش را امر به پیروی از مثل اعلی و نمونه انسان کامل می نماید. یقیناً» برای شما در ]روش و رفتـار[ پیـامبر
خدا الگوی نیکویی است برای کسی که همواره به خدا و روز قیامت امید داد؛ و خدا را بسیار یاد می کند.« (احزاب: .(21پیامبری که وصف عظـیم برازنـده و مناسب خلق و خوی وی است، و پروردگارش به این وصف او را مدح می نماید. و» یقیناً تو بر بلنداری سجایای اخلاقی عظیمـی قـرارداری.« (قلـم:(4 و کسی را که خداوند به خلق عظیم بستاید، بالاتر از آن مدح و ستایشی نمی توان یافت، معرفت الهی آنچنان در تار و پود وجود نبی اکرم(ص) آمیختـه و اموخته شده است که آن حضرت را می توان مصداق روشنی از اخلاق، اوصـاف و صـفات الهـی دانسـت کـه خداونـد آن را در د سـترس بشـر قـرار داده است.(تجلیل، 1388 ص(20 او که با معرفت نسبت به پروردگارش چنان عظمت روح و ظرفیتی شگفت می یابد که حوادث روزگار هر چند بـزرگ باشـند دریـای وجـودش را طوفـانی
نمی سازند و آن کوه وقار را متزلزل نمی کنند. در همـه احـوال قلـبش قـوی و اندیشـه اش اسـتوار و ظـاهرش مطمـئن و اعتمـادش بـه تأییـد و یـاری پروردگارش کامل است. (شریعتی، (1384 سعه وجودش به قدری است که بر تمام واردات قلبی خود غلبه دارد و از ظرف وجودش هیچ چیز لبریز نمی شود و این سعه صدر از معرفـت حـق تعـالی
حاصل می شود، و با تعقل و تفکر در ابعاد زندگی رسول اکرم (ص)، انسانی که تمام بشر را از الگـوگیری هـر فـرد دیگـری بسـنده سـاخته و راهکارهـایی فراروی او قرار می دهد در آنان مصونیتی ایجاد می کند که منوط به اجرایی شدن اصول اخلاقی در زندگی آنان است و به آنهـا کمـک مـی نمایـد از هـر گونه تنش و اضطراب رهایی یابند، اضطرابی که منشاء اصلی بیماریهای روانی است و بهترین راه رهایی از آن نیز ایجاد امنیت است که در پرتـو معرفـت و ایمان به خدا و عمل صالح و فضیلتهای اخلاقی امکان پذیر می باشد، قرآن کریم به طور واضح تأثیر اعمال و رفتار را در بهداشت روانی بیان فرموده: » هـر که به خداوند ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد، نه ترسی در وی است و نه غمگین خواهد شد.« (مائـده: (69 و در آیـه ی دیگـر مـی فرمایـد: » پـس کسانی که ایمان بیاورند و خویشتن را اصلاح کنند نه ترسی بر اوست و نه غمگین می شوند.« (انعام: (48 راه رسیدن به یک زندگی شاداب و با طراوت نیز در گرو بینش و معرفتی است که در پرتو آن روان انسان شناخته شود؛ معرفتی کـه همـراه ایمـان تقـوا و
تهذیب نفس باشد؛ نفسی که به حسب فطرت به گونه ای آفریده شده که صلاحیت معرفت به حقایق امور را دارد و ایـن در صـورتی اسـت کـه زمینـه هـا فراهم و موانع مفقود باشد. (صدرالمتألهین، 1410، نقل از طیاری دهاقانی، 1390، ص (78 از مهمترین عوامل زمینه ساز معرفت داشتن قلب سلیم است. »مگر کسی که دلی سالم ]از رذایل و خبایث[ به پیشگاه خدا بیـاورد.« (شـعراء: (89 یعنـی
قلبی که از تاریکی شرک و گناه و ظلم سالم باشد و صاحبش را همواره به عمل پاک و صالح وا دارد. مولا علی (ع) نیز در خطبه همـام اولـین فضـیلتی را که برای افراد باتقوا بیان می فرمایند این است که منطق و فکر کردن آنان صائب است. (نقل از جوادی آملی، 1390، ص (240 تحقیقات متعدد نیز مؤید این حقیقت است که در پرتو فضیلتهای اخلاقی است که انسان به آرامش و سکنیه ای که آرزوی دیرین اوست دست مـی یابـد.
در تحقیقی نشان داده شد که هر چقدر تجارب مذهبی یعنی احساس نزدیک بودن بـه خداونـد، حـل مشـکلات بـه صـورت اسـرارآمیز، احسـاس حضـور خداوند، یادآوری مرگ و زندگی پس از آن، درک تأثیر نیکوکاری در حل مشکلات و اینکه خداوند مراقب ماست و مـا را نجـات مـی دهـدف بـالاتر باشـد بهداشت روانی نیز بالاتر می رود (خواجه نوری و همکاران، 2013، ص (41 فضیلتهای اخلاقی مانند بخشودگی باعث کاهش میزان استرس، افسردگی، اضطراب عصبانیت و غم اندوه شـده و امیـد بـه زنـدگی را افـزایش مـی دهـد. (پارگامنت1، 2002، نقل از مارک اس/ دی و همکاران2، 2004، ص .(33
pargament Mark s.Rye etall
1
2
2
در تحقیق دیگری نیز بیان شد که رعایت فضیلتهای اخلاقی باعث می شود که فرد در موقعیتهایی که با تعارض های بین فردی مواجه می شود بـه گونـه ای برخورد نماید که بهداشت روانی او با مشکل مواجه نگردد مثلاً بخشش، به عنوان یک فضـیلت اخلاقـی، اضـطراب، افسـردگی و خشـم کـه پیامـدهای احساسی گناه بوده و منجر به اختلال روانی می شوند را کاهش می دهد. (میرز1، میلزهوستون2، ادکایرنس3، 2009، ص .(270
همچنین طی پژوهش نشان داده شد که فضیلتهای اخلاقی همچون ترحم، بخشش، فروتنی، صبر، عشق و صداقت به عنوان یـک نظـام مـؤثر مـی تواننـد نقش بازدارنده را در فرد بازی نموده و به عنوان یک فاکتور خود تنظیم کننده به کنترل رفتارهای ضد اجتماعی فرد بپردازند. (فرنک4 نقل از جـک دبلیـو و همکاران5، 2013، ص (144 آنوواسکن سلز6،2005 در یک مطالعه فرا تحلیلی نشان دادند که مقابله های مذهبی مثبت (مانند تهذیب، ارتباط معنوی)، با تجربه های افسردگی کمتـر،
کمتر، اضطراب پایین تر و آشفتگی کمتر ،ارتباط نسبتا مثبت دارند (احتشام زاده،احدی، حیدری، صعاد، 1388،ص (102 مصحف شریف کمـال انسـان را در سایه پاکی روح می داند و جوامع بشری را به اقتدا به رسول اکرم (ص) دعوت می نماید و رسول خود را به خلق عظیم می ستاید و به مـا نیـز دسـتور تاسی و اقتدا می دهد (احزاب (21و ما نه تنها موظفیم که خلق حسن فراهم کنیم، بلکه ماموریم دارای خلق عظیم باشیم و این کار شـدنی اسـت و گرنـه دستور تاسی به پیامبر اکرم (ص) داده نمی شود (جوادی آملی، 1390، ص (156-155 در این تحقیق سعی شد فضیلتهای اخلاقی که در پرتو بینش صحیح نسبت به رابطه پروردگار و انسان بوجود می آید را با بهداشـت روانـی مـورد بررسـی
قرارداده و با استمداد از آیات نورانی قرآن کریم نمونه انسان کامل را به عنوان الگویی برای بشر اشتیاقمند به آرامش معرفی نماید.
اهداف تحقیق
