بخشی از مقاله
نكات ايمني در برق
مقدمه
اصول ايمني در محيط كار
ايمني بعنوان حفاظت انسان و كارآيي او از صدمات و پيشگيري از صدمه ديدن انسان تعريف ميشود.
اولين تلاش انسان در جهت بهبود ايمني 2000 سال پيش در كتاب تاريخ طبيعي Pliny و Elder آمده است. بعنوان مثال در اين كتاب گفته شده كه براي جلوگيري از استنشاق مواد سمي كارگران بايد از ماسكهاي حفاظتي استفاده نمايند و از اولين وسايل ايمني لامپهاي ايمني معادن را مي توان نام برد.
هدف از اجراي مقررات ايمني و دستورالعملهاي مربوطه،امكان بوجود آمدن محيط سالم است بنحوي كه كارگران بدون دغدغه خاطر و بدون ترس از خطرات صنعت بكار خود ادامه دهند.
بدين ترتيب ترس از آينده نامعلوم كه زائيده و معلول حوادث و سوانح در محيط كار مي باشد در جامعه صنعتي ما رخت بر خواهد بست. بدون وجود مسئول ايمني نه تنها قدمي در راه پيشرفت صنعتي برداشته نمي شود بلكه صنعت دچار هرج و مرج و از هم پاشيدگي شده و دير يا زود به سوي زوال تدريجي سوق پيدا نموده و به قهقرا راه خواهد سپرد.
نظم و نظافت كارگاهي (House Keeping )
روزگاري فروش زياد و يا تعداد كاركنان و بزرگي كارخانه موجبات افتخار يك شركت را فراهم مي آورد زيرا ظاهرا فروش بالا و توليد انبوه،كاهش هزينه توليد و سود بالاتر را تضمين مي كرد.
در ديدگاه جديد مديريتي مهارت كارگر خط توليد و نيز شرايط توليد و محيط كارخانه و كيفيت محصول است كه تعيين كننده فروش و سود شركت است. پاكيزگي در سيستم هفت سين مديريتي ژاپن يعني پاكيزگي انسان،ماشين آلات ،مواد و محيط مي باشد.جهت دستيابي به صنعتي منضبط و كارگاهي تمييز با كارگران بهره ور و كاهش ريخت و پاش راهكارهاي زير توصيه مي شود:
1- علامت گذاري و نوشتن مشخصات مواد و يا قطعاتي كه در داخل قوطي ها و يا بشكه ها هستند و نوع آنها مشخص نيست.
2- لوازم ضروري از لوازم غير ضروري تفكيك شده و وسائل غير ضروري از محيط كار دور نگه داشته شوند.
3- ماشين آلات و تجهيزات مورد استفاده و كف سالنها و راهروها بعد از هر شيفت تميز شوند.
4- اقلام پر مصرف در نزديكي محل مصرف قرار داده شوند.
5- براي نظافت و بهداشت شخصي كارگران بايد يك برنامه مدون وجود داشته باشد.
رنگ و كاربرد آن در صنعت
طبق استاندارد ANSI هر رنگ داراي كاربرد ويژه اي بوده و در موارد خاصي بكار مي رود.قرمز : رنگ قرمز علامت توقف (كليدهاي توقف اضطراري) و تجهيزات پيشگيري و مبارزه با حريق مانند جعبه هاي هشدار دهنده،سطلهاي شن و ... را نشان مي دهد.نارنجي : اين رنگ براي نشان دادن خطر بكار مي رود. مثلابراي نشان دادن قسمتهاي متحرك ماشين كه مي تواند ايجاد له شدگي،بريدگي و ... بكند و نيز اگر حفاظ ماشين برداشته شود با اين رنگ نشان مي دهند.سبز : براي نشان دادن راههاي تخليه،نجات،پستهاي كمكهاي اوليه،اجازه عبور وسايل نقليه و بطور كلي معرف تاسيست حفاظتي است. رنگ سبز يعني رنگ ايمني.آبي : از آنجاييكه آبي رنگ اصلي هشدار دادن مي باشد براي نشان دادن خطر بكار مي رود.
كاربرد آن شامل برچسب زدن براي هشدار دادن به منظور جلوگيري از شروع و به راه افتادن ماشين هايي كه تحت تعمير بوده و كارگر در آنها مشغول بكار مي باشد.
زرشكي (ارغواني ): براي مشخص كردن خطر تابش اشعه هايي نظير ايكس،آلفا،بتا،گاما،پروتون و ... بكار مي رود. اين رنگ به همراه پره هاي شكسته شده در يك زمينه زرد براي نشان دادن اتاقها و محلهايي است كه در آنجا مواد راديواكتيو ذخيره يا جابجا مي شود.زرد: براي نشان دادن احتياط،مخاطرات فيزيكي نظير برخورد،سر خوردن،افتادن و ماندن بين چيزي بكار ميرود.سياه و سفيد : براي راهروهاي رفت و آمد و خطوط جهت يابي بكار مي رود.سياه و زرد : براي نشان دادن مسير حركت وسايل نقليه مثل ليفتراك بكار ميرود.مهمترين كاربرد رنگ در صنعت نشان دادن هويت لوله ها است.
آموزش ايمني
آموزش در راستاي اهداف بهداشت حرفه اي از اهميت بسيار بالايي برخوردار است چرا كه آموزش صحيح سطح آگاهي افراد را بالاتر برده و فرهنگ ايمني و بهداشت را در بين كارگران باز مي كند. طبيعي است كه كارگر هر چه قدر نسبت به ايمني و مسائل مربوط به آن آگاه تر باشد كمتر ارتكاب به اعمال غير ايمن ميكند و همچنين افراد ديگر را نيز از انجام آن منصرف مي كند.
اتوماسيون وايمني :
الف) اتوماسيون چيست؟
اتوماسيون عبارت است از علم بكارگيري مجموعه اي از سيستم هاي پيچيده ي مكانيكي و الكترومكانيكي و كامپيوتري در عمليات و كنترل فرايند هاي توليد .
اتو ماسيون بايد به عنوان يك روند تدريجي مد نظر قرار گيرد نه جاي گزيني براي فعاليت هاي انسان توسط ماشين .
اغلب كشورها براي افزايش بهره وري خود سعي در خود كار كردن عمليات توليد دارند چنين كشور هايي تمايل به اتوماسيوني با يك روند پيشرونده دارند. اين روشي است كه بارها براي تشكيل "جزاير اتوماسيون"ونهايتآ اتصال آنها به هم براي ايجاد يك كارخانه كاملآ خودكار مورد استفاده قرار گرفته است .
ب)اثرات اتوماسيون بر روي عملكرد كارگران:
اين امر اصولآ مورد توافق است كه اتوماسيون به صورت مستقيم يا غير مستقيم بر روي كار دستي -آگاهي ومهارت هاي كارگران-روابط اجتماعي بين آنها و تلاش هاي فيزيكي شان اثر دارد .در مجموع اتوماسيون تعداد كارگران به ازاي واحد سطح كارخانه را كاهش داده و در بعضي موارد كارگران را از ماشين ها جدا ميسازدو در حاليكه از ميزان كارهاي جسماني ميكاهد بار رواني كارگران را افزايش ميدهد .
ج)ارتباط بين سطح اتوماسيون ((l(a))وملزومات كار:
حدود مختلف اتماسيون ملزومات وعملكرد كارگران را تحت تاثير قرار ميدهد. كه هر كدام از آنها به طور مختصر در بخش زير توصيف شده اند
- كار دستي مستقيم (dmw):
زماني حد اكثر است كه سطح اتوماسيون به حد اقل برسد و با افزايش سطح اتو ماسيون مقدار آن كاهش مييابد . كار دستي مستقيم زماني صفر ميشود كه سطح به حد اكثر مقدار خود برسد.
-كار دستي غير مستقيم (imw):
زماني وجود نخواهد داشت كه سطح حد اقل بوده وزماني به حد اكثر ميرسد كه سطح اتوماسيون نيز حد اكثر باشد.
- ضرورت هاي دانشي و مهارتي (ksr):
زمانيكه سطح در حد اقل مقدار خود است اين ضرورت به حد اكثر ميرسد . زمانيكه سطح ما بين حد اقل وحد اكثر است به حد صفر رسيده و يا به بالاتر از نقطه ي مياني سطح نيز ميرسد كه اين امر اساسآ در ارتباط با نگهداري و تعميرات براي رسيدن به سطح اتوماسيون بالاتر است .
-اثرات متقابل اجتماعي (si):
زماني حد اكثر است كه سطح حد اقل باشد از آنجايي كه افزايش سطح اين اثرات را كاهش ميدهد . اگر تعدادي از كارگران در كنار هم در يك اتاق كنترل قرار گيرند ممكن است كه اين اثرات افزايش يابد.
-ايجاد ايمني در روابط مرد – ماشين – مواد (م-م-م) :امروزه ماشين آلاتي بدست انسان ساخته شده اند كه قدرت وي را در محاسبه و يا در تغيير شكل مواد ويا جابجايي مصالح و افراد ، هزاران برابر كرده است. در مواقع بروز عيب و نقص در اين دستگاهها خرابي هاي بزرگ و صدمات زيادي نيز به كار مي آيد.در كنترل اين ماشين آلات انسان علاوه بر حواس معروف پنج گانه خود از حواس ديگري مانند احساس سرعت در حركت مستقيم يا منحني–چرخش–شتاب–سقوط–بي وزني تعادل ( در سكون و در حركت ) و امثال آن استفاده مي نمايد.خطاي
هر يك از اين حواس بخصوص در بينايي و يا شنوايي ممكن است موجب ايجاد واكنش هاي اشتباهي و خطرناك بشود. بدين جهت امروزه سعي مي شود كه با استفاده از دستگاههاي كامپيوتر در مراحل حساس كنترل تأسيسات بزرگ نظير واحدهاي قدرتمند يك نيروگاه از اجراي فرامين خطا از جانب اپراتور جلوگيري نموده و ايمني وي و دستگاهها را تعيين كنند.5- ارگونومي :علمي كه تناسب محيط كار را با راحتي و بهره وري بهينه انسان مورد بررسي قرار مي دهد ارگونومي ناميده شده است. طبق اين بررسيها قسمتهاي كنترل ماشين آلات
متناسب با جثه انسان و ابعاد و وع حركات و توان اعضاي بدن او طراحي مي شود. اين اقدامات در جهت سهولت كار و كاهش خطاي حواس و اشتباه در تشخيص وضع يا مقدار كميت عوامل متغير و ارزيابي و نتيجه گيري فرد و واكنش هايي كه براي كنترل آنها انجام مي دهد ، صورت مي گيرد تا از حوادث ناخواسته جلوگيري شود. حفظ استاندارد جهاني از نظر جهت گردش پيچها و مهره ها و شيرها براي بسته يا بازشدن و تناسب جهت حركت ماشينها يا بار جرثقيل ها با جهت حركت دسته هاي فرمان آنها و يا انتخاب رنگ فازهاي برق يا رنگ لوله هاي حاوي مواد مختلف از اين مقوله هستند.6- بهداشت كار :نداشتن بهداشت كار يعني آلودگي محيط كار به ميكروب ها و يا ساير مواد مضر مانند گردوغبار و گازهاي سمي ، كمبود
اكسيژن و نداشتن نور مناسب و يا وجود صداهايي با شدت ناخوشايند يا غير قابل تحمل از موضوعاتي هستند كه اگر در رفع آنها كوشش نشود ولو حادثه اي هم بروز نكند در دراز مدت ايمني يا سلامتي انسان را به خطر مي اندازد و او را دچار امراض جسمي يا رواني مي نمايد ، از اين نظر ايمني ايجاب مي كند كه بهداشت محيط كار، به نحو احسن رعايت شود تا
علاقه به محيط كار در كاركنان ايجاد گردد.7- رعايت ايمني در تأسيسات برقي :تحقيق در حوادثي كه تاكنون در صنعت برق روي داده مشخص كرده است كه عدم رعايت ايمني در هر يك از مراحل زير باعث ايجاد حادثه در همان مرحله و يا مراحل بعدي مي شود :7- الف ) مرحله طراحي : رعايت اصول ارگونومي همراه با كاربرد ضرايب اطمينان كافي در محاسبات استحكام اجزاء و تأسيسات بكار رفته در توليد و انتقال و توزيع برق و ابزارها و ماشين آلات مورد استفاده در اين زمينه ها و كليه دستگاههاي مصرف برق در قبال نيروهاي برقي و مكانيكي و
خوردگيهاي شيميايي موجب مي شود كه طول عمر مفيد تضميني شده اي براي تأسيسات برقي يا اجزاي شبكه و وسايل مصرف برق معين شود و از حوادث ناشي از شكست زودرس آنها و خسارات و صدمات ناشي از آن جلوگيري شود.7- ب ) مرحله ساخت تجهيزات يا احداث تأسيسات : در اين مرحله انتخاب مواد و ابزارهاي مناسب و مرغوب براي ساخت تجهيزات و تأسيسات و بكارگيري روشهاي اصولي و ايمن براي انجام كارها حادثه را از محيط كاري دور مي سازد.7- ج ) مرحله بهره برداري از تجهيزات يا تأسيسات : رعايت مراحل قبل براي
جلوگيري از حوادث در اين مرحله لازم است ولي كافي نيست. اين مرحله كه شامل تعميرات و نگهداري نيز مي شود خود مقررات ايمني خاصي را نياز دارد مقررات حفاظت استاندارد از آن جمله است كه ايمني را در محيط كار تعميراتي قبل از آنكه كار اصلي شروع شود برقرار مي نمايد. بخصوص كه كشف وجود برق در داخل هاديها بدون ابزارهاي ايمني خاص امكان پذير نيست و برقدارشدن بي موقع آنها نيز بارها ايجاد حادثه جان گداز نموده است. مقررات صدور اجازه كار و يا اجازه كار توأم با آزمايش پس از تخليه انرژيها و برقراري اتصال زمين و استفاده از كارتهاي حفاظت خودي- كارتهاي اجتناب از وصل مجدد- كارتهاي احتياط از اين جمله اند.همچنين اصول كار تعميرات شبكه هاي برقدار انتقال انرژي باب ديگري است كه به
آموزشهاي كافي و مهارت هاي خاص نياز دارد.7- د ) مرحله استفاده از انرژي برق : مشتركين برق اعم از خانگي- عمومي- كشاورزي يا صنعتي نيز براي احتراز از خطرات انرژي برق بايد اصول ايمني را در مصرف آن رعايت نمايند و لذا نياز به آگاهي از اين اصول و بكارگيري آنها را دارند.
