بخشی از مقاله
1مقدمه و بیان مسئله
در جوامع امروزی که جمعیت بشری بی شمار، ارتباطات انسانی نامحدود و بهره گیری از ابزار و فناوری در این قلمرو بی انتها شده است، موضوعات مهمی چون امنیت را نمی توان به دست قضا و قدر سپرد؛ چرا که امنیت مبنای تصمیم گیری و برنامه ریزی برای آینده است و امید به تحقق اهداف در سایه برنامه ریزی، زمانی مفهوم می یابد که وجود امنیت در جامعه حتمی شده باشد.
در طول تاریخ حیات بشر، امنیت و آرامش از نیازهای اصلی زندگی انسانی بوده است تا جایی که بعضی آن را بعد از ارضای خواسته های اولیه بدن، مهم ترین نیاز بشر دانسته اند. استقرار نظم و امنیت و تأمین آسایش عمومی، از وظایف مهمی است که قانون اساسی آن را بر عهده نیروی انتظامی نهاده است.
این نیرو وظیفه دارد با اقتدار کامل در ایجاد امنیت جامعه بکوشد و عوامل اخالل گر را شناسایی و سرکوب نماید تا در سایه این حرکت، فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته و رشد کند يکي ازمهم ترين دغدغه هاي جوامع بشري درجهت تأمين «امنيت»چگونگي طريقي است که امنيت را برآن اساس برقرار نمايد و به اصطالح امروزي به «امنيت پايدار» برسند به عبارت ديگر چگونه مي توان ايجاد امنيت را از مرحله نظری به مرحله عمل رسانيد و آن را در حيطه فعاليت هاي فردي و اجتماعي محقق کرده ، نهادينه ساخت و درنتيجه جامعه اي به وجود آورد که درآن،افراد هم از لحاظ زندگي شخصي و خصوصي و هم از لحاظ زندگي اجتماعي و درتعامل با ديگران احساس امنيت نمايند؟ براي پاسخگويي به اين پرسش از ديرباز و ازسوي علماي جامعه شناسي و تعلیم و تربیت و نيزنظريه پردازان امرحکومت و سياست، اظهار نظرهاي فراواني صورت گرفته است و هريک به فراخور انديشه و طرز تفکر و نيز ميزان علم و دانش خود، پاسخ هايي ارائه کرده
اند که البته بر اساس هريک از آن پاسخ ها تنها مي توان امنيت را درسطح جوامع تأمين کرد.
ولي آنچه مسلم است چون اغلب اين راهکارها حاصل معلومات و تجارب بشري بوده اند و بر مبانی قوی اسالمی و وحیانی استوار نبوده ، نتوانسته اند آن گونه که شايسته است در جهت تأمين امنيت،گام هاي مؤثري بردارند. همچنان که درجهان کنوني، با وجود پيشرفت هاي صنعتي و فناوری و وفور نظریه هاي امنيتي ارائه شده از سوي اندیشمندان،بی اغراق بايد اعتراف کنيم
Archive of SID
137
که «امنيت» مهم ترين گمشده انسان امروزي است که براي يافتن آن چشم اميد به هر سو مي دواند! و افزايش روز افزون آمار قتل ها و جنايت ها، دزدي ها و تجاوز به عنف و هزاران نوع جرم وجنايت فردي و اجتماعي ديگر بهترين و روشن ترين دليل اين مدعاست.
بنابراين، نظام تعلیم و تربیت امروزی براي دستيابي به «امنيت پايدار و هم جانبه»چاره اي جزاين ندارد که صادقانه و مشتاقانه دستاري به سوي مکاتب آسماني دراز کند و در ميان آنها ازخالص ترين و ناب ترين مکتب_ اسالم عزيز _و نسخۀ شفابخش آن يعني قرآن کريم طلب امداد و ياري کند.زيرا قوانين اين کتاب آسماني ريشه در وحي و علم خداوندي دارند که هيچ گونه ترددي در صحت و اصالت آن روا نمي باشد و راه ندارد.
در جمهوری اسالمی ایران، نیروی انتظامی، مسئول تأمین امنیت بوده و در کنار دیگر سازمان هایی که در قلمرو اطالعات به عنوان یکی از شاخص های تأمین امنیت کار می کنند، مسئول و پذیرای این مهم شده است. مسئولیت پذیری، قانون مداری و احساس توان مندی در اجرا وظایف محول شده از سوی ملت و فرماندهی معظم کل قوا، شاخصه اصلی این نیرو است.
نیروی انتظامی به عنوان بازوی توانمند رهبر، رهنمودهای ایشان را سرفصل همه فعالیت های خود می داند. نیروهاي پلیس به عنوان متولیان اجراي قانون در سطح جوامع، با روش هاي تربیتی منطبق با اصول تربیتی برگرفته از مبانی فلسفی و جهان بینی ای خاص هر اجتماع تعلیم داده شده
و مسلح می شوند؛ به عبارت دیگر، هدف غایی از تربیت نیروي پلیس، متأثر از نوع نگرش حاکم بر هر نظام حکومتی نسبت به ساحت فردي و جمعی حیات انسانی و متناسب با تعریفی است
که از نظم و امنیت و نیز حیات اجتماعی مطلوب ارائه می شود.
با اين وجود يكي از مسائلي كه نيروي انتظامي بايد به طور جدي آن را مورد توجه قرار دهد، تبديل شدن بهيك نهاد اجتماعي است؛ ما به نیرویی نیاز داریم که با ذات آن فرهنگ و دین ما عجین باشد و در واقع در الگویی اسالمی ایرانی جای گیرد ؛ زیرا ملت ما در جريان تكامل انقالبى خود از آميزه هاى فكرى بيگانه خود را پاك کرده و به مواضع فكرى و جها ن بينى اصيل اسالمى بازگشته است و اكنون بر آن است كه با موازين اسالمى جامعه نمونه خود را
نگاهی تربیتیبه ویژگیهایپلیسمطلوبدرقرآنوروایات
تابستان-1394شماره -33دوازدهم سال
Archive of SID
138
بنا كند و این نیازمند نگاهی اسالمی ایرانی به همه جنبه ها از جمله پلیس می باشد.
در این طرح بر آنیم با شمردن و شناسایی مولفه های پلیس مطلوب در ابعاد مختلف دینی، اخالقی، اجتماعی، سیاسی و حرفه ای، الگویی اسالمی ایرانی از پلیس متناسب با فضای فکری و فرهنگی کشورمان ارائه کنیم. الزم به ذکر است با توجه به این که پژوهش حاضر به دنبال ترسیم انسانی رشد یافته در ابعاد مختلف دینی، اخالقی، اجتماعی، سیاسی و حرفه ای با شاخصهای اسالمی- ایرانی می باشد، به توسعه علوم انسانی واسالمی سازی علوم انسانی کمک شایان توجهی خواهد کرد. و از جنبه اهمیت و ضرورت عملی پژوهش حاضر به دنبال ارائه مهم ترین ویژگی های پلیس مطلوب با نگاهی تربیتی است.
بنابراين ضرورت و اهميت پژوهش حاضر،از چند جهت قابل توجه است: اول اين كه تربيت و سازندگی نیروهای پلیس در ابعاد مختلف دینی، اخالقی، اجتماعی، سیاسی و حرفه ای را به همراه مؤلفه هاي اساسي آن در الگویی اسالمی ایرانی مورد مطالعه و بررسي قرار مي دهد و منبع مستقیم و غیر مستقیم پژوهش دین، آموزه های دینی و فرهنگ ایرانی و قرآن و نهج البالغه است که باید در فرایند اسالمی سازی علوم و به طور خاص علوم انسانی به آن پرداخته شود؛ دوم اينكه مسئله
محور مي باشد و ضمن آسیب شناسي وضعیت موجود و با توجه به چالشها و آسیب هایی در جامعه هدف ، ویژگی هایی از پلیس مطلوب جامعه لحاظ میکندوسوم با توجه به اینکه در مورد نگاهی تربیتی به ویژگی های پلیس مطلوب تا کنون پژوهشی فراگیر وکامل انجام نشده است،تدارک پژوهشی در این زمینه مفید وارزشمند می باشد
-2اهمیت و ضرورت امنیت در آیات قرآن
از آنجا که قرآن کريم به عنوان قانون اساسي دين اسالم و نيز بهترين نسخه شفابخش آالم روحي و جسمي انسان ها در برگيرندۀ تمامي نيازهاي دنوي و اخروي و فردي و اجتماعي انسان ها مي باشد،نسبت به مقوله «امنيت» نيز توجه ويژه اي داشته و درآيات بسياري ضمن بيان اهميت موضوع «امنيت»،مخاطبان خود را نسبت به اهميت آن متذکر شده است؛که ما دراين جستار به برخي از آن آيات اشاره خواهيم کرد.
Archive of SID
139
-1-2 نمونه اول:
يکي از مشهورترين آيات قرآن کريم که به موضوع «امنيت» اشاره شده است آيه 126سوره مبارکه بقره مي باشد که مشتمل بر دعاي پيامبر بزرگ خداوند حضرت ابراهيم )ع( درباره سرزمين و مردم مکه مي باشد: «و به يادآور هنگامي که ابراهيم عرض کرد: پروردگارا! اين سرزمين را شهرامني قرار داده و اهل آن را،آنها که يمان به خدا و روز بازپسين آورده اند از ثمرات )گوناگون( روزي ده....»اين دعا درحالي که به پيشگاه الهي عرضه شده است که «مکه به تدريج شکل شهري را به خود گرفته و قبيله جرهم در آنجا ساکن شده بودند و پيدایش زمزم آنجا را قابل سکونت ساخته بود» )مکارم شیرازی، بی تا، 10، ر )365 و در نتيجه ايشان در دعاي خود،اصلي ترين نياز اين اجتماع نه چندان بزرگ )در آن روزگار( را مد نظر قرار داده و قبل از هر تقاضاي دگري براي آنان درخواست «امنيت» مي نمايد « و اين خود اشاره اي است به اين حقيقت که تا امنيت در شهر يا کشوري حاکم نباشد فراهم کردن يک اقتصاد سالم ممکن نيست!» )همان، 1، ر)452 و نه تنها اقتصاد سالم که اصوالً برخورداري اي يک زندگي انساني مطلوب بدون وجود امنيت امکان ناپذيراست و «اگرجاي امن نباشد قابل سکونتنيست،هرچند تمام نعمت هاي دنيا درآن جمع باشد و اصوالً شهرو ديار و کشوري که فاقد نعمت امنيت است ساير نعمت ها را نيز از دست خواهد داد!» )همان، .)336
با تاکید بر اين نکته که اين درخواست حضرت ابراهيم )ع( مبني برامنيت مکه و اهل آن، درآيه 35 سوره مبارکۀ ابراهيم نيز تکرار شده است که خود بيانگر اهميت موضوع است ،بايد گفت که اين خواسته بزرگ از جانب پروردگار مورد اجابت واقع شده، خداوند دعايش را مستجاب کرد و «دعاي ابراهيم درباره امنيت مکه از دو سو اجابت گرديد: هم امنيت تکوني به آن داد، زيرا شهري شد که درطول تاريخ حوادث ناامن کننده کمتر به خود ديده و هم امنيت تشريعي؛ يعني خدا فرمان داده که همه انسان ها و حتي حيوانات در اين سرزمين درامن و امان باشند» )همان، .)336
-2-2 نمونه دوم:
در سوره مبارکه قصص آيه 57 چنين آمده است:«وقالواِإنََنتبع الهُ َ َ َ
دي معکََنَّتخطُف من أرضنا أولم
َ ُ ِ ََ ِ ِ َ
ُّ َ
ِّ َ ً ًِ َِ ُِّ ٍِ ًِ َّ ِ َ َ َ »؛آنها گفتند:ما اگر
ُنمکن ُلهم حرما ءامنا يجبيِإليهَثمراتُ کلَشیء رزقا من ُلدّنا و لکن أکثَرُهم ال يعلمونَ
َ ََ ُ َ َ َّ َ َ ُ
نگاهی تربیتیبه ویژگیهایپلیسمطلوبدرقرآنوروایات
Archive of SID
140
تابستان-1394شماره -33دوازدهم سال
هدايت را همراه تو پذيرا شويم ما را از سرزمينمان مي ربايند! آيا ما حرم امني در اختيارآنها قرارنداديم که ثمرات هرچيزي )ازهرشهر وداري( به سوي آن آورده مي شود؛ولي اکثر آنها نمي دانند! درتفاسيراسالم پيرامون اين آيه شريفه و شأن نزول آن آمده است:«شخصي به نام حارث بن عثمان بن نوفل بن عبد مناف، خدمت پيامبرگرامي اسالم )ص( رسيد و گفت: تنها چزي که باعث مي شود ما از پيوستن به شما و اسالم آوردن خودداري کنيم آن است که ما از عرب و قدرت او بيمناکيم که در صورت مسلمان شدن،ما را از سرزمينمان بيرون کرده ، مورد آزار قرارمي دهند و اگر نبود اين مطلب ما مسلمان مي شديم و در پاسخ به اين بهانه او،خداوند آنها را به اين واقعيت متذکر شد که آيا ما شهر مکه را براي شما مکاني امن قرار نداديم که درآن با آسودگي زندگي مي کنيد و از ثمرات آن بهره مند مي شويد پس از چه مي ترسيد؟ همان که اين شهر را براي شما به خلعت امنيت آراست، باز هم قادر است تا شما را از شرور و آزار عرب ايمن گرداند(»ابوالفتوح رازي، 15، ر .)154
با تدبردر اين آيه شريفه بازهم به يک نکته مهم و اساسي پي مي بريم و آن تأکيد بر اهميت موضوع «امنيت» به عنوان نخستين نعمت الهي براي شهر و مردم مکه مي باشد. خداوند عزيز دراين آيه شريفه قبل از پرداختن به موضوع رزق وروزي و بدون توجه به ساير امتيازات مادي و معنوي سرزمين عربستان و شهرمکه، موضوع «امنيت» حاکم برآن را يادآوري مي کند تا اوالً افراد خائف و بيمناک از صولت عرب را اطمينان خاطر بخشد و ثانياً اهميت ويژه امنيت و نقش ارزشمند آن را در دستيابي به اهداف عاليه مورد ادآوري قرار دهد و به اين ترتيب به تمام مخاطبان مصحف شريف خود يادآورشود که آنچه الزمه يک محيط اجتماعي براي رشد و تعالي در زمينه هاي گوناگون است در درجه نخست «امنيت اجتماعي» است و پس از تأمين اين مقوله مهم است که بايد به امورديگر پرداخت.
-3-2 نمونه سوم:
ُ ً ِ ِ َ ًِ ُِّ
«وَضرب اهلل َمثالَقريه کانت ءامنه مطمئنه يأتيها رزقهاُ رغدا من کل مکان...»؛)النحل، )12
َ ََ َ َ ًُ َّ َ َ َ
خداوند )براي آنان که کفران نعمت مي کند( مثلي زده است؛منطقه اي را که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزيش بطور وافر ازهر مکاني فرا مي رسيده است... .
Archive of SID
141
دراين آيه فهشريخداوند متعال براي آنان که قدر نعمت هاي الهي را نمي دانند و به جاي سپاسگزاري و شکر به درگاه پروردگار،کفران نعمت کرده ، راه ناسپاسي پيش مي گيرند، داستان قريه اي را در قالب يک مثل ذکر مي کند و سرگذشت تلخ و غم انگيز اهل آن را براي ناسپاسان يادآور مي شود که چگونه در اثر قدرناشناسي و کفران نعمت هاي الهي به عذاب خداوند دچار شدند.
دراين آيه سه ويژگي و خصوصيت براي يک سرزمين آباد و قابل سکونت و زندگي ذکر شده که به ترتيب عبارتند از: امنيت،اعتماد و اطمينان به تداوم حيات درآن و وجود رزق وروزي فراوان؛که در رأس همه کساني که مي خواهند سرزمني آباد و آزاد و مستقل داشته باشند که بايد قبل از هر چيز به مسئله «امنيت» پرداخت؛سپس مردم را به آينده خود در آن منطقه اميدوار ساخت و به دنبال آن چرخ هاي اقتصادي را به حرکت درآورد(»مکارم شیرازی، 11، ر .)433
جالب توجه آن که دراين آيه شريفه ، محروم شدن از اين سه نعمت الهي که «امنيت» نيز يکي از آنها و درحقيت مهم ترين آنها مي باشد، به نام عذاب و نقمت الهي مطرح گرديده ، اعالم شده است که خداوند درمقابل ناسپاسي اهل آن قريه، لباسي از گرسنگي و ترس را براندام آنها پوشانيد و با سلب امنيت از آنها و گرفتار نمود نشان به قحط و گرسنگي، کيفر کافران آنان را به سختي عطا فرمود!
همين مطلب خود تأکيدي ديگر بر اين موضوع است که امنيت درهرجامعه اي نعمتي بي بديل و نشانه لطف و رحمت پروردگار است و مردم نيز بايستي قدر اين نعمت خداوندي را دانسته و ضمن پاسداري از آن، مراتب شکرو سپاس خود را درمقابل آن به جاي آورند که اگر چنين کنند به مصداق آيه «لَِئن َشَکرتُمََلزيدنَُّکم...»؛ )ابراهيم، )7 هر روز بيش از گذشته مشمول الطاف خداوند شده، شاهدامنيت و آرامش بشتري در جامعه خود خواهند بود،در غيراين صورت بايد منتظرعذاب الهي عني از دست دادن امنيت وابتال به هرج و مرج و ناامني باشند که: «وََِلئنَکَفرتُمِإَّنَعذابيََلشديد.»
-4-2نمونه چهارم:
نگاهی تربیتیبه ویژگیهایپلیسمطلوبدرقرآنوروایات
يکي از زيباترين داستان هاي قرآن که به عنوان «أحسن القصص» ناميده شده است،داستان زندگي حضرت يوسف )ع( است که به طور مفصل در سوره مبارکه يوسف ذکر شده است.
Archive of SID
142
درآيه 99 اين سوره مي خوانيم:
َّ َ ُ ُ ُ َ َ ِ َ َ ُ ِ َ َ ُ َ
ََ
«فلما دخلواَ علي يوســَف ءاويِإليه أبويه و قال ادخُلوا مصرِإن شــاء اهلل ءامنين» ؛هنگامي
که بر يوسف وارد شدند او پدر و مادرخود را درآغوش گرفت و گفت همگي داخل مصر شويد أن شاءاهلل درامن و امان خواهيد بود.
