بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت مطلوب، پیشرفتی است که تمام ابعاد بشری را شامل شود و با هدف آفرینش سازگار باشد. با توجه به اینکه انسان دارای دو بعد روحانی و جسمانی است، برای رسیدن به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بایسته است
آنچه که در تحقق مفهوم پیشرفت در هر دو بعد نقشآفرین است بررسی شود و چگونگی دستیابی به آنها تبیین گردد. با توجه به این مهم و بر اساس منویات مقام معظم رهبری، برای پیشرفت مطلوب چهار عرصه اساسی »فکر، علم، زندگی و معنویت« قابل ترسیم است.
از آنجایی که دو مسئله »بصیرت« و » الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت« از منویات مهم مقام معظم رهبری بوده است، نویسنده بر آن شد با تلفیق آنها، کارآمدی بصیرت را در عرصههای پیشرفت مطلوب از منظر قرآن و روایات، تحلیل نموده تا از این رهگذر افزون بر لبیک به ندای رهبری، سهمی در ارایه هندسه »الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت « داشته باشد. آموزه های دینی، برای بصیرت نقش و جایگاه ویژهای در عرصههای پیشرفت قایل است. این نوشتار به تبیین این جایگاه و کارآمدی بصیرت در عرصههای پیشرفت پرداخته است.
مقدمه
پیش از ورود به بحث لازم است به عنوان مقدمه چگونگی نگرش به ارتباط دنیا و آخرت که از پایههای اساسی بحث پیشرفت است تبیین شود. در اینباره چهار دیدگاه عمده وجود دارد:
الف - دیدگاه مادی گرایانه: بر این اساس قیامتی وجود ندارد و دایره مفهومی پیشرفت به دنیا خلاصه میشود.
ب - دیدگاه راهبانه: برخی بر این باورند که دنیا مانع پیشرفت و سعادت ابدی انسان است؛ ازاینرو پیشرفت در دنیا مانع پیشرفت در آخرت است و اگر کسی بخواهد در آخرت به تعالی برسد لازمهاش ترک دنیا و روی آوردن به رهبانیت است. این تفکر انحرافی ریشه در رهبانیت افراطی مسیحیت، بودیسم و ... دارد.
ج - دیدگاه سکولار: این دیدگاه اگرچه تلازمی با عدم وجود قیامت ندارد، اما پیشرفت مطلوب در امور دنیایی را نامرتبط با پیشرفت در امور آخرتی میداند. به این معنا که دین از سیاست جداست و هدایت جامعه در امور اقتصادی و ...
خارج از توانمندی دین است؛ لذا پیشرفت جامعه با مقوله دین ناممکن است. د - دیدگاه اسلامی: بر اساس این دیدگاه، پیشرفت این جهان با توجه به وجود جهانی ابدی معنا میشود. به این معنا که در هندسه نظاممند آفرینش که با هدف تعالی بشر ترسیم شده، دنیا مزرعه آخرت است.
این نوشتار با رویکرد اسلامی به طرح بحث میپردازد و موضوع پیشرفت را با مبنای مقدمه بودن دنیا برای سعادت ابدی تحلیل مینماید.
مفهومشناسی
١. تبیین معنای »پیشرفت«
با توجه به آنچه آمد، تعریف پیشرفت بدون در نظر گرفتن نوع ایدئوﮊی و جهانبینی، تعریفی ناتمام است. بر این اساس تعاریف گوناگونی در منابع مرتبط وجود دارد. آنچه در تبیین صحیح »پیشرفت« مؤثر است توجه به تفاوت »پیشرفت« مد نظر مقام معظم رهبری با »توسعه«ای است که در مجامع بینالمللی مشهور شده است. ازاینرو کلمه »پیشرفت« با دقت انتخاب شده و تعمدا از کلمه »توسعه« استفاده نشده است
در بیانات مقام معظم رهبری آمده است: »ما وقتی میگوییم پیشرفت، نباید توسعه به مفهوم رایج غربی تداعی بشود. امروز توسعه، در اصطلاحات سیاسی و جهانی و بینالمللی حرف رایجی است. ممکن است پیشرفتی که ما میگوییم، با آنچه امروز از مفهوم توسعه در دنیا فهمیده میشود، وجوه مشترکی داشته باشد که حتما دارد اما در نظام واﮊگانی ما، کلمه پیشرفت معنای خاص خودش را دارد که با توسعه در نظام واﮊگانی امروز غرب، نبایستی اشتباه شود.
٢. معنای اصطلاحی پیشرفت
برخی پیشرفت را به »ارتقای مستمر کل جامعه و نظام اجتماعی به سوی زندگی بهتر و یا انسانیتر« معنا نمودهاند. شماری دیگر توسعه و پیشرفت را به یک معنا دانسته و آن را به معنای بهینهسازی در استفاده از نیروهای بالقوه مادی و انسانی یک اجتماع دانستهاند
