بخشی از مقاله
چکیده
از منظر دین مبین اسلام انسان موجودی مرکب از روح وجسم ودارای زندگی جاودانه ای می باشد.خداوند انسان را آفرید و اورا از نعمت بزرگ حیات بهره مند ساخت تا با انجام تکالیف الهی که در اختیار دارد,آیینه تمام نمای مظهر خلیفه اللهی گردد .این مقاله که به روش کتابخانه ای -تحلیلی نگارش یافته در صدد پاسخ به این مسأله اساسی است که ویژگی ها و راه کارهای نیل به حیات طیبه از منظر قرآن و روایات چه می باشند؟
بررسی این منابع نشان می دهد که حیات طیبه در حقیقت پیدایش حیاتی جدید و فوق حیات معمولی و ظاهری است. حیاتی برخوردار از نورانیت و ایمان و احسان به خلق خدا و تعامل با دیگران، حیاتی سرشار از معنویت همراه با قناعت و پرهیز از افراط و تفریط ؛ حیاتی به دور از غفلت، سهو و نسیان و در عین حال توجه به ابعاد مادی و معنوی زندگی که هدف آن رستگاری و فلاح و نجاح است.
خداوند سبحان به غیر از زندگی دنیوی، زندگی دیگری را برای انسان مطرح می کند که نتیجه آن کمال وجود آدمی و تحقق بخشیدن اغراض روحی و معنوی انسان است. انسان برخوردار از چنین حیاتی غرق در محبت و قرب الهی زندگی سر می کند و جز خیر و سعادت نمی یابد. و خدای تعالی« و بالاتر از آن برای مردم با ایمان روح مخصوص اثبات کرده است. روح ایمان، روح آرامش که خداوند بر قلب کسانی که او را تصدیق کنند، نازل می نماید تا بدین سان از بندگان مومن خویش حمایت کنند.
مقدمه:
ارزش حقیقی انسان و وصول او به مقام خلیفه« - نحل، - 97 انسان فاقد این حیات در ردیف دیگر حیوانات و در حقیقت در مدار حیوانی زیست می کند. از این رو کاوش حقیقت این نوعِ متعالی حیات ضرورت مضاعف دارد. حیات طیبه مقصد و مقصود انبیاء و رسولان الهی و دعوت اولیاء و صالحان، زندگی مطلوب و آرمانی ادیان الهی و خواست آرمانی اسلام و مراد و منظور انسان های رشید و هدایت یافته است. بدیهی است افق زندگی هنگامی درخشان است که چرخ های آن بر محور شرایط معیّن بچرخد.
اگر حیات انسانی با روش های صحیح مذهبی رهبری گردد، زندگی لذت بخش و همانند بهشت برین گیرا و دل چسب خواهد بود. وعده زیبا و امید بخش خداوند به همه مومنین چه زن و چه مرد و سنت تخلف ناپذیر الهی در مورد زندگی انسان های صالح چنین است که اگر عمل مردم، صالح و منطبق بر وحی زمانشان باشد و ایمان نیز به حرم وجودشان راه یافته باشد و با بی ایمانی، نتیجه عملشان را ضایع نگردانند، نوعی حیات و زندگی برتر که محصول ایمان و عمل صالح است در فرد ایجاد و اضافه خواهد شد، و سبک خاصی از زندگی به همراه آثار حقیقی و عینی مرتبط بر آن، به وجود خواهد آمد.
در دین مبین اسلام به هر دو بعد وجودی انسان: مادی و معنوی؛ و دنیوی و اخروی انسان توجه شده، این آمیختگی و پیوند به گونه ای است که نمی توان به هیچ کدام از آنها، بدون آنکه دیگری را در نظر گرفت پرداخت. حیات طیبه حیاتی عظیم تر و بسیار با ارزش تر از این حیات معمولی و ظاهری زندگی و عرفی می باشد که صورت ظاهرش جز لهو و لعب نیست. در چنین حیاتی انسان ها با نور ایمان و روح بندگی و عبودیت به سوی االله در سیر و حرکت اند. حیات طیبه حیاتی است حقیقی و شریف تر و کامل تر از حیات معمولی که در آن همگان به زیور دین و تقوا آراسته و در زمره صالحان درآمده اند. پیشینه موضوع حیات طیبه در جهان اسلام با نزول وحی و عمل به دستورات خدای یکتا در پرتو نورافشان ادیان الهی به خصوص دین اسلام بر می گردد.
از حیات ظاهری همگان قبل نزول وحی برخوردار بودهاند اما با نزول قرآن کریم و دین کامل اسلام، سبک حیات کامل تر و منسجم تری معرفی و به جوامع بشری هدیه شد و انسان پاک و مخلص و اولین معلم قرآن حضرتمحمد - صلّی االله علیه و آله و سلّم - به تعلیم حیات طیبه در آن دوران پرداخت و زندگی را چنان غرق در نور و معنویت کرد که تمامی انسان های متمسّک به قرآن با وجود مشکلات فراوان، دلی آرام و سرشار از معنویت و عطوفت الهی یافته و فقر و و جنگ و ... نه تنها آنها را از پایمردی در راه دین شان سست نکرد بلکه مستحکم تر ساخت.
چیستی حیات طیبه
برای درک چیستی حیات طیبه مناسب است اوّل دو واژه »حیات« و »طیبه« مفهوم شناسی شوند. واژه حیات در مقابل موت، به معنای زندگی و زنده بودن است و آن را نیروی رشد و حرکت و احساس نیز گفته اند. - راغب اصفهانی، - 269 :1404 حیات در نظر قرآن کریم اعم از حیات نباتی، حیوانی و انسانی است. حیات مقابل مرگ و از آثار آن تحرک و تجسس - حس کردن - است - مصطفوی، - 376 :1360 و عبارت از خصوصیتی در موجود که مبدا و منشا ادراک و فعل باشد. - قرشی، - 213 :1372
طیّب به معنای دلچسبی، طبع پسندی و منظور از طاب» الشی ءُ طیبا« یعنی دلچسب و طبع پسند شد . - قرشی، » - 15 :1372طیب« به معنای خوبی و پاکی است و »طیب« ضد خبیث است . و طیب بمعنای طاهر و پاکیزه، به دو چیز اطلاق می شود: الف - کلام طیّبب - حیات طیّب. علامه طباطبایی در اشاره به این معنا می گویند: علت» اینکه چرا قرآن آن زندگی را با وصف طیّب توصیف فرموده، چون حیاتی خالص است که خباثتی در آن نیست« - طباطبایی، :1379 ج12، - 494 از منظر امین الاسلام طبرسی، »حیات طیبه« به زندگی بهرهمند از رزق و روزی حلال، شرافتمندانه همراه با قناعت و خشنودی، بهشت پر طراوت و زیبا و زندگی خوش در آنجا و خوشبختی در بهشت برزخی اطلاق می شود.
- طبرسی، 1414ق: - 734 کلام طیب همان، شهادت بر وحدانیت خداوند و نبوت حضرت محمد - صلی االله علیه و آله و سلم - است. - ابن منظور ، 1404ق: - 315 زندگی طیبه در حقیقت پیدایش حیاتی جدید و فوق حیات معمولی و ظاهری است حیاتی برخوردار از نورانیت. این حیات، شکوفه شکوفا شده مرتبه فائقه روح است که با اتصاف به ایمان و عمل صالح برای انسان پدید می آید ، توضیح اینکه، در اندیشه قرآنی برای حیات، معنایی دقیق تر از آنچه به نظر ساده و سطحی انسان می رسد میابیم؛ چون در نگاه سطحی، حیات عبارت است از زندگی دنیوی از روز ولادت تا رسیدن مرگ، که دورانی است توأم با شعور و فعل ارادی که نظیرش یا نزدیک به آن در حیوانات نیز یافت می شود. لکن خداوند سبحان غیر از این زندگی دنیایی، زندگی دیگری را برای انسان مطرح می کند که نتیجه آن کمال وجود آدمی و محقق شدن اغراض روحی و معنوی انسان است.
خداوند می فرماید ای کسانی که ایمان آوردهاید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی میخواند که شما را حیات میبخشد!« - انفال، - 24 این آیه بهروشنی از حیات برای کسانی که خود دارای حیات اند سخن به میان آورده است . طبیعتاً حیات مورد نظر باید غیر از حیات معمول برای انسان ها باشد . شهید مطهری در این باره می نویسند: » یکی از آیاتی که رسماً مردم را به دو دسته تقسیم کرده است، دسته زندگان و دسته مردگان، و قرآن را عامل حیات و پیغمبر را محیی یعنی حیات بخش و زنده کننده معرفی کرده است، آیه ای است که شاید صریحترین آیات قرآن در این مورد است؛ می «... می گوید این پیغمبر برای شما حیات و زندگی آورده است.
شما الان مرده اید، خودتان نمی فهمید ؛ بیایید تسلیم این طیب روحانی مسیحا دم بشوید تا ببینید چگونه به شما زندگی می دهد« - مطهری، :1368 ج25، - 449 انسان برخوردار از چنین حیاتی غرق در محبت و قرب الهی سر می کند و جز خیر و سعادت نمی یابد، عقل و اراده انسان در این حیات در افقی دور از دسترس دیگران کارگر است گرچه در ظاهر برای آنان چنین واقعیتهایی آشکار نیست. پس این شعور و اراده فوق شعور و اراده دیگران بوده و ناگزیر منشأ دیگری دارد که همان حیات پاک و جاودان انسانی است.
با تدبر در آیه شریفه :« - نحل، - 97 در می یابیم که حیات معنوی و طیّب مختص آخرت نیست، بلکه با تحقق شرایط در همین عالم حاصل می شود ؛ زیرا از آنجا که ایمان و عمل صالح از امور معنوی ای هستند که در عالم تحقق می یابند، به ناچار حیات طیبه مترتب بر ایمان و عمل صالح نیز در همین عالم محقق می شود. البته آثار این حیات معنوی در آخرت ظهور می یابد؛ چون آنچه خداوند از نعمت های معنوی به بندگانش در آخرت عطا می کند، نتایج نعمتهای معنوی عطا شده در همین دنیاست؛ چنان که ذیل آیه کریمه که سخن از جزای نیکوتر از عمل در آخرت را مطرح نموده است، موید این بیان می باشد . - سعادت پرور، :1374 ج1، 406-407؛ نیز ر.ک مطهری، :1368 ج22، - 89
-2ویژگی های حیات طیبه
حیات طیبه زندگی پاک و مطهری است که قرآن آن را ره آورد وحی می داند که به دنبال عمل به دستورات الهی نصیب انسان می شود. از بارزترین مقصود دعوت انبیا و رسولان الهی و زندگی مطلوب و آرمانی ادیان الهی حیات طیبه است که رشد و هدایت انسان ها را در پی دارد. در حیات طیبه نسبت به حیات معمولی و مادی که بسیار عظیم تر و با ارزش تر است انسان ها با نور ایمان و روح بندگی و عبودیت، به سوی االله در سیر و حرکتند.
