بخشی از مقاله
هنر تمدنهای اژه ای
در 3000 تا 1000 ق.م سه فرهنگ وابسته به هم در یونان و جزایر اطراف وجود داشتند که در کل به نام هنر اژه ای معروفند- که نام آنها از نام دریای اژه گرفته شده است.
این سه فرهنگ عبارتند از :
•فرهنگ سیکلادی :
واقع در جزایر بین کرت و یونان که " مینوسی پیشین " هم نام دارد.
•فرهنگ مینوسی :
متعلق به جزیره"کرت" که به عصرمفرغ متاخر بازمیگردد.1800ق.م
•فرهنگ میسنی :
مربوط می شود به سرزمین اصلی یونان.2000 ق.م
تمدن کرت را می توان نخستین تمدن بزرگ مغرب زمین محسوب کرد.
از کاخ های به جای مانده- کنوسوس، فایستوس ومالیا را می توان نام برد.
بزرگترین این کاخها- کنوسوس- می باشد.
کنوسوس ساختمانی سه طبقه و بی نقشه که روی تپه ای کم ارتفاع بنا شده است. این قصر برج و بارو ندارد.
هنر اژه اي
كاخ كنوسوس ( 1500 – 1600 پيش از ميلاد )
بزرگ ترين كاخ در دوره ي مينوسي پسين كه داراي ساختماني بي نقشه بود . زمين حياط بزرگ مستطيل شكلي كه تمام واحدهاي كاخ گرداگرد آن ساخته شده اند ، در زمان كاخ كهن تسطيح شده بود و شيوه ي حلقه زدن ساختمان ها به دور آن حكايت از اين دارد كه نقشه اش پيشاپيش تهيه نشده بود بلكه چندين هسته ي مركزي ساختماني ، همراه با هم رشد مي كرده اند و حياط مزبور نيز نقش عامل سازمان دهنده ي اصلي را ايفا مي كرده است . دومين عامل سازمان دهنده ، دو دالان دراز بوده اند . يك دالان شمالي-جنوبي در ضلع غربي حياط ، اتاق هاي اداري و تشريفات را از انبارها كه محل ذخيره سازي شراب ، غلات ، روغن و عسل در خمره هاي بزرگ بودند ، جدا مي كرده است . در ضلع شرقي حياط ، يك دالان شرقي-غربي ، تالارهاي مخصوص شاه و ملكه و تالارهاي پذيرايي ( جنوب ) را از اتاق هاي كارگران و پيش خدمت ها ( شمال ) جدا مي كند . در كوشه ي شمال غربي كل
مجتمع ساختمان ، " ميدان " يا " محوطه ي تئاتر " با پله ها ( صندلي پله اي ؟ ) در دو طرف – نخستين نسل تئاتر يونان در دوره هاي بعد – ديده مي شود . در زير كاخ ، شبكه ي كارآمدي براي فاضل آب از لوله هاي سفالي ساخته شده است و به همين علت ، احتمال زياد مي رود كه كنوسوس يكي از بهداشتي ترين شهرهاي جهان تا پيش از سده ي بيستم بوده باشد . اين كاخ سه اشكوب با پله كان هاي ذاخلي داشت كه به گرد روشنايي و هواكش هاي آن ساخته شده بودند . از ويژگي هاي مشخص كننده ي ستونهاي مينوسي ، كه در آغاز از چوب ساخته شده بودند ولي بعدها با سنگ بازسازي شدند ( به اعتقاد امروزيان با تناسب هاي نادرست و بزرگ تر ) ، سرستون هاي پيازي شكل و بالشتكي و شيوه ي مخروطي شدن تنه ي ستون در سمت قاعده و پهن تر شدنش در رأس بود .
نگاهي به تالار بارگاه ملكه با تالار ستون ها و روشنايي آن شيوه ي نمونه وار تزيين ديوارهاي اتاق هاي مهم كاخ كنوسوس را نشان مي دهد . در اين نقاشي هاي ديواري ، بسياري از جنبه هاي زنگي كرتي ها ( مسابقات گاوبازي ، رژه و مراسم مذهبي ) و طبيعت ( پرندگان ، چارپايان ، گل ها و زندگي دريايي با دلفين هايي كه در ميان ديگر جانداران دريايي به جست و خيز پرداخته اند ) تجسم يافته اند .
سرزندگي و خودجوشي ، سجيه ي متمايز كننده ي نقاشي ديواري از گاوبازي است . با آن كه فقط تكه هايي از اين نقاشي ديواري كشف شده اند ، همين تكه ها از لحاظ تجسم حركات قوي دخترها و مرد جوان كه در هوا نشان داده شده و شايد هم شاخ هاي گاو را گرفته و بر پشتش معلق زده بوده باشد ، فوق العاده اند . تفاوتي كه در نقاشي هاي مينوسي مي بينيم در رابطه ي گاو – شايد هم در اين جا حتي در مقام يك خدا نمايانده شده – با آدميان است .
ارگ تيرونز ( 1400 – 1200 پيش از ميلاد )
اين ارگ در فاصله ي پانزده كيلومتري ميسن قرار دارد . ديوارهاي تنومند تيرونز در نقطه ي مقابل كاخ هاي بي حصار كرتي قرار دارند و آشكارا نشان مي دهند كه جنبه اي دفاعي داشته اند . ساختمان هاي درون محدوده ي ديوارهايي به ضخامت 6 متر در يك امتداد واقع شده اند و به نظر مي رسد كه از روي نقشه اي از پيش تعيين شده ساخته شده اند .
گاه از ميان ديوارهاي مزبور ، دالان هاي سنگ چين عبور داده مي شد كه احتمالا ً به عنوان بخشي از شبكه ي دفاعي يا بخشي از يك راه نمايشي و تشريفاتي كه از طريق يك هشتي و يك دهليز به تالار بارگاه يا اتاق اصلي كاخ منتهي مي شد ، مورد استفاده بوده است .
بر خلاف بي نقشگي و گاه آشفتگي موجود در كاخ هاي كرتي ، نقشه ي ميسني نمونه اي از ترتيب صريح و ساده ي قرار گرفتن واحدها در كنار هم به شمار مي رود . تالار بارگاه ، با نقشه اي سه اتاقه در قلب ساختمان و مركز زندگي ارگ ، تجسمي از نخستين نمونه ي معابد كلاسيك يونان است .اين شيوه ي بنيادي ساختمان سازي ، در كاخ هاي كرت ظاهر نمي شود ولي با شگفتي تمام در اوايل سال 2000 پيش از ميلاد به ظهور مي رسد .اين تالار كه تالاري رسمي بود به شكل مستطيل با يك آتشدان در وسط و چهار ستون براي نگه داري سقف ساخته شده بود .
نقاشي هاي ديواري ، حكاكي ها و دست كم پيكره هاي عظيم ساختماني در ميسن – دروازه ي شيران – از عبوسي اين كاخ هاي دژمانند مي كاست . اين دروازه ي بيروني دژ كه از سمت چپ به وسيله ي يك ديوار و از سمت راست به وسيله ي يك باروي دوپهلوي برجسته حفاظت مي شد ، از دو تك سنگ عظيم عمودي با يك حمال افقي بر روي آن ها ساخته شده است و رديف هاي فوقاني سنگ به صورت يك تاق برجسته درمي آيند و روزنه اي مثلثي شكل پديد مي آورند كه باعث كاسته شدن سنگيني و فشار قطعات بالايي بر حمال افقي مي شود . فضاي تاق نما با قطعه سنگي پر شده كه رويش نقش برجسته ي دو شير در دو سوي يك ستون احتمالا ً مقدس مينوسي حكاكي شده كه رو در روي هم ايستاده اند و پايشان را بر قاعده ي آن نهاده اند . ( اين ستون دروازه ي شيران ، نمونه ي سنگي ستون هاي چوبي منهدم شده ي مينوسي است . ) سوراخ هاي روي چهره ي جانوران نشان مي دهد كه سر اين شيرها ، كه ديگر وجود ندارد ، از تكه سنگ يا فلز جداگانه اي ساخته شده بود .
گنج خانه ي آترئوس
اين نام اشتباهاً توسط شليمان بر آن نهاده شد . زيرا او گمان مي كرد بناي پرشكوه مزبور در ميان گروهي از بناهاي مشابه ، مخزن گنج هاي آترئوس پدر آگاممنون و منلائوس است . بناي مزبور از نوع مقابر به اصطلاح لانه زنبوري است و در دل يك تپه ساخته شده و راه وروديش از يك گذرگاه طولاني يا دوموس مي گذرد ; شكل لانه زنبوري اتاقك مدور يا گنبد تدفيني با روي هم چيدن رج هاي پيش آمده ي سنگ بر قاعده اي مدور به دست آمد ، به طرز باشكوهي در انحناي ديوار جا گرفت و باعث پديد آمدن گنبدي مرتفع شد كه ارتفاعش در نمونه ي كنوني به دوازده متر مي رسد . اين ، بزرگ ترين ساختمان تاق بندي شده بدون استفاده از تيرهاي داخلي در كل جهان باستان تا پيش از ساخته شدن معبد پانتئون رم در 1500 سال بعد بود .
■ معماري
ارگ تيرونز (تصوير 115) در فاصله پانزده کيلومتري ميسن که هر دو احتمالاً بارها تحت حاکميت فرمانرواي واحدي بوده اند، در نزد هومر به تيرونز صد ديوار و در نزد مردمان روزگار باستان به زادگاه هرکول قهرمان پرقدرت افسانه اي شهرت داشت. پاو سانياس سياح و سفرنامه نويس جهان باستان، ديوارهاي تيرونز را به اندازه اهرام مصر جالب و تماشايي مي دانست. اين ديوارهاي تنومند در نقطه مقابل کاخهاي «بي حصار» کرتي قرار دارند و آشکارا نشان مي دهند که جنبه اي دفاعي داشته اند. ساختمانهاي درون محدوده ديوارهايي به ضخامت 6 متر در يک امتداد واقع شده اند و به نظر مي رسد که از روي نقشه اي از پيش تعيين شده ساخته شده اند. بر خلاف بي نقشگي و گاه آشفتگي موجود در کاخهاي کرتي، نقشه ميسني نمونه اي از ترتيب صريح و ساده قرار گرفتن واحدها در کنار هم به شمار مي رود. تالار بارگاه (تصوير 116)، با نقشه اي سه اتاقه در قلب ساختمان و مرکز زندگي ارگ، تجسمي از نخستين نمونه معابد کلاسيک يونان است. اين شيوه بنيادي ساختمان سازي، در کاخهاي کرت ظاهر نمي شود ولي با شگفتي تمام در اوايل سال 2000 پيش از ميلاد به ظهور مي رسد. اين تالار که تالاري رسمي بود به شکل مستطيل با يک آتشدان در وسط و چهار ستون براي نگهداري سقف ساخته شده بود.
