دانلود مقاله وقوع جنگ و بمباران هوایی و موشکی

بخشی از مقاله

وقوع جنگ و بمباران هوايي و موشكي

وقوع جنگ در يك منطقه و مسائلي كه از نظر اقتصادي و انساني بوجود مي‌آورد، در اين مقوله مورد توجه مي‌باشد، زيرا عوارض جنگ دو جنبه دارد كه يكي به صورت حاد بوده كه كنترل و درمان آسيب را فوراً طلب مي‌كند و دوم عوارض و پيامدهاي جنگ كه گريبانگير جامعه مي‌باشد.
در موقع بروز جنگ علاوه بر مناطق جنگي و افرادي كه به صورت نظامي و غيرنظامي در جبهه رودرروي دشمن قرار دارند و متحمل آسيب‌هاي جنگي مي‌شوند، افراد و تاسيسات و اماكني كه دور از منطقه جنگي هستند، از آسيب‌هاي جنگي در امام نبستند و سلاح‌هاي جنگي با قدرت تخريبي زياد تا هزاران كيلومتر دورتر از مناطق جنگي را در معرض تخريب و خطرات جنگي قرار مي‌دهد.

در مواقع جتگ مسائل زير مورد توجه است:
1. آسيب‌جسمي: كه شامل شكستگي، زخمي شدن، خونريزي و جراحات جسمي است.
2. آسيب‌ رواني: كه شامل از دست دادن افراد نزديك مانند پدر و مادر و فرزند و يا وسايل و امكانات مادي است.
3. آسيب اقتصادي: كه شامل ويراني و تباهي تاسيسات، كارخانجات، جاده‌ها، راه‌هاي ارتباطي، آلودگي‌هاي محيطي، آتش‌سوزي‌ها و.... مطرح مي‌باشد.
4. آسيب اجتماعي: كه شامل اختلال در زندگي طبيعي و بروز محدوديت‌ها واعزام افراد به مناطق جنگي و در حالت استرس و وحشت و اضطراب بودن جامعه مي‌باشد و مشكلات تطابق با شرايط جديد مطرح است.

در واقع مانور جنگي فرضي است كه به منظور آمادگي رزمي و چگونگي مقابله نمودن مطرح است. در مورد كمك‌هاي اوليه بايستي در مناطق جنگي و غيرجنگي كه در معرض خطر مي‌باشد، هميشه افرادي به عنوان امدادگر وجود داشته باشند كه به محض بروز خطر و آسيب به كمك افراد آسيب‌ديده شتافته و سريعاً افراد مصدوم را به نقاط امن انتقال دهند. اقداماتي كه امدادگر به محض برخورد با مصدوم و فرد آسيب ديده بايد انجام دهد، توجه به كلمه «رتم» است كه (ر) مخفف باز بودن راه تنفس، (ت) يعني دادن تنفس مصنوعي و (م) يعني انجام ماساژ قلبي مي‌باشد.

از ان سلاحها براي کشتن افراد و وارد کردن صدمات بسيار جدي و يا ايجاد انواع معلوليت ها در مردم استفاده مي شود. اين سلاحها بر اساس اثرات مختلفي که بر بدن افراد مي گذارد، به 3دسته تقسيم بندي مي شوند. دسته اول سلاحهاي هستند که روي سيستم عصبي بدن تاثير مي گذارند. در اين دسته GA، GB، GD، GF و VX (متيل فسفوبوتيوئيک اسيد , گاز سارين ) قرار دارند. دسته دوم، اثرات خود را روي پوست به جا مي گذارند و شامل HD (گازخردل گوگرد)، HN (خردل نيتروژن)، L و CX هستند.

دسته سوم نيز باعث اختلال سيستم تنفسي بدن مي شوند. در اين گروه گازهاي بي رنگ CG و DP، کلرين (Cl) و فسفوکلرين (Ps) وجود دارند. از سلاحهاي شيميايي که روي اعصاب اثر مي گذارند، قبل و در طول جنگ دوم جهاني استفاده‌هاي بي شماري شده است.

دسته ي اول: اين مواد از نظر شيميايي وابسته به حشره کش‌هاي آلي فسفره هستند. اين دسته از سلاحهاي شيميايي مانع از عمل آنزيم استيل کولين استر از مي شوند. وقتي مواد شيميايي اين دسته وارد بدن شوند، غلظت استيل کولين را در بدن به بيش از حد لازم مي رسانند. ريه ها و چشمها بسرعت اين مواد را جذب کرده در کمتر از يک دقيقه بر سيستم عصبي بدن تاثيرات قابل توجهي مي گذارند. علايم آن به صورت آبريزش بيني، ترشح زياد بزاق، تنگي قفسه سينه، کوتاهي تنفس، تنگي مردمک چشم، انقباض عضلاني و يا حالت تهوع و انقباض شکم ظهور مي کند.
دسته دوم سلاحهاي شيميايي که بر روي پوست تاول و سوختگي ايجاد مي کنند، ماندگاري فراواني در محيط دارند. اين مواد روي چشمها، پوشش مخاطي، ريه ها، پوست و اجزاي خون اثر گذاشته و اگر از طريق تنفس وارد ريه ها شوند، بر شدت تنفس اثرات منفي مي گذارند و اگر توسط غذا بلعيده شوند، سبب اسهال و استفراغ مي شوند.

خردل ها که جزو اين دسته هستند به خاطر خواص فيزيکي خود مقاومت و ماندگاري بسيار زيادي در سرما و دماهاي معتدل دارند.اگر دو دقيقه از تماس يک قطره خردل با پوست بگذرد، صدمات جبران ناپذيري به اين عضو وارد مي شود. CX نيز که جزو اين گروه است، پودري کريستالي شکل است که در دماهاي 39 تا 40 درجه سانتي گراد ذوب شده و در دماي 129 درجه سانتي گراد به جوش مي آيد. اين ماده را با افزودن موادي خاص در دماي اتاق به حالت مايع درمي آورند. CX داراي بوي بسيار نامطبوعي است.

نظر به اينكه در زمان وقوع جنگ از وسايل و مواد شيميايي و هسته‌اي استفاده مي‌شود، علاوه بر جراحات و آسيب‌هاي معمولي بايستي به عوامل زير توجه نمود:
1. شناسايي علائم قراردادي در مواقع خطر مانند علامت هشدار، اعلام خطر و اعلام رفع خطر.
2. آلودگي با راديواكتيو.
در معرض امواج سلاح‌هاي جنگي قرار گرفتن كه تاثير شديد بر سيستم عصبي خواهد داشت و افراد را دچار حملات و تشنجات عصبي مانند صرع مي‌نمايد.

آلودگي با سموم شيميايي و گازهاي خفه كننده و مخرب اعصاب:
الف: گازهاي مسموم كننده و تاولزا (Mustard Gas)
اين گازهاي عبارتند از گاز خردل كه به نام ايپريت نيز موسوم است و اولين در سال 1935 و 1936 توسط ايتاليايي‌ها در جنگ با اتيوپي بكار رفت، مايعي است بي‌رنگ، روغني شكل و در حرارت كمتر از 10 درچه به صورت جامد درمي‌آيد.

كمك‌هاي اوليه: تميز و پاك كردن اين گاز و مايعات از روي پوست بدن فرد آسيب ديده، خودداري از ماساژ پوست و سپس شستشو با آب و صابون و دادن داروي قي‌آور در صورت خورده شدن، شستشوي چشم با آب فراوان و درمان سوختگي ناشي از آن.

ب) گازهاي مخرب اعصاب
اين گاز كه در جنگ جهاني اول توسط آلماني‌ها بكار رفت، آن را گاز جي (G) هم مي‌نامند. اين گاز از گروه بازدارنده كولين استراز مي‌باشد و توسط پوست و دستگاه تنفسي و دستگاه گوارشي وارد بدن مي‌شود.
همچنين دادن تنفس مصنوعي در مواقع خفگي بايد مورد توجه قرار گيرد و افراد را به نقاط مرتفع و دور از جريان باد برده و البسه آلوده را از بدن آنها خارج نمود.
زخم‌هاي كوبيده و له شده:
اين نوع زخم‌ها در زمان جنگ به علت انفجار و خرابي ساختمان‌ها و تصادفات، زياد به چشم مي‌خورد و زخم‌هايي هستند كه در اثر برخورد و يا سقوط انسان بر روي جسم سخت و يا سقوط اجسام سنگين از قبيل ديوار ساختمان‌ها و تيرهاي آهن بر روي بدن بوجود مي‌آيد كه با كوفتگي و له شدن قسمتي از بافت‌هاي بدن همراه است.

به هنگام جنگ حهاني اول به دليل پيشرفت دانش و تکنولوژي لازم براي تهيه ي مواد شيميايي خطرناک امکان کاربرد آنها به مقدار فروان فراهم گرديد. اولين مورد استفاده از گاز‌هاي شيميايي در سطح وسيع در آوريل توسط قواي آلماني صورت گرفت در اين حمله شش هزار سيلندر حاوي گاز کلر براي مسموم کردن نيرو‌هاي طرف مقابل به کار گرفته شد که در نتيجه ي آن پنج هزار نفر از نيروهاي متفقين به هلاکت رسيدند.

بعد از اين حمله در سبتامبر همان سال نيروهاي انگليسي نيز از گاز گلر استفاده کزدند. با لاخره آلمان در سال ???? گاز فسژن و در سال گاز خردل را وارد صحنه کار زار نمود. استفاده از کاز‌هاي شيميايي براي اولين بار لزوم استفاده از ماسک‌هاي محافظتي را مطرح ساخت. ارتش انگليس از اين ماسکها براي اولين بار به منظور حفاظت از اسبها و افراد استفاده نمود. در مجموع مي توان گفت که گاز‌هاي کلر، خردل و فسژن توسط ارتش آلمان و انگليس و گاز‌هاي موثر در خون از قبيل هيدروژن سيانيد و کلريد سيانوژن توسط فرانسوي ها به کار گرفته شد. مطابق آمار حاصل حدود صد هزار نفر کشته و دويست هزار نفر زخمي حاصل استفاده از اين گازها بود.

رژيم جنايتکار بعث عراق که انواع سلاح‌هاي مدرن غرب و شرق را بر ايمان خلل ناپذير رزمندگان دليرمان امتحان کرده بود و به ياس کامل رسيده بود، در پي شکستهاي مداوم و عجز و ناتواني در مقابل سلحشوران سپاه توحيد بکاربرد سلاح‌هاي شيميايي متوسل گرديد. ارتش صدام عفلقي در بين سال‌هاي آغاز جنگ تا پايان آن در بيش از صدها مورد از سلاح‌هاي شيمييايي استفاده کرد ه که در عمليات خيبر، بدر، والفجر ? و سلسله عمليات‌هاي کربلا ابعاد اين جنايت به اوج خود رسيد.حملات مذکور با استفاده از انواع مهمات شيميايي (خمپاره،توپ، بمب و غيره) حاوي گاز‌هاي کشنده از قبيل عوامل عصبي ( تابون )، گاز‌هاي خردل، سيانور و عوامل خفه کننده (فسژن) انجام گرفته است.

انواع سلاح‌هاي شيميايي
از نظر نظامي گاز‌هاي شميايي به شش گروه تقسيم مي شوند
عوامل سمي کشنده
عوامل ناتوان کننده
عوال کنترل اغتشاش
عوامل دود زاي نظامي
عوامل ضد گياه
شعله ها و آتش ها

عوامل تاولزا :
اين گروه را به راحتي مي توان به سه زير گروه تقسيم کرد
خردل ها
آرسنيک ها
گزند ها
اين عوامل بيشتر به صورت مايع مي باشند. اثر آنها پايدار است و وزن آنها به نسبت هوا زياد مي باشد.اين مواد معمولا ً موجب مرگ آني نمي شوند و فرد را نا توان مي کنند.

نحوه ي ورود و چگونگي تاثير
اين عوامل در محل آلوده سلول ها را تحريک کرده و موجب ايجاد زهر سلولي مي شوند. اين مواد در حالت مايع و گاز قدرت نفوذ به ديواره ي سلولي،چوب، چرم، رنگ وغيره را دارند و فقط در تماس با موادي مانند شيشه، فلز و کاشي قدرت خود را از دست مي دهد.

علائم مسموميئت با عوامل خردل
بعد از حدود چند ساعت در محل آلوده سوزش و خارش ايجاد مي شود و لکه‌هاي قرمز ظاهر مي گردد.
بعد ازچند روز تاول ها نمايان مي گردد. از به هم پيوستن تاول‌هاي کوچم تاول ها ي بزرگ پديد مي آيد.
در صورت ورود اين عوامل از طريق دستگاه گوارشي يا تنفسي با عث ايجاد مشگلات تنفسي و گوارشي خواهد شد. اين عوامل در صورت ورود به بدن خطراتي مانند عوامل خفه کننده را ايجاد مي کنند.

اگر درصد اين مواد در محيط زياد باشد موجب اثرات دائمي بر حس بينايي (مانند کوري ) در پي خواهد شد.
فرد مصدوم پس از تماس با اين مواد احساس مي کنند که موادي مانند شن و ماسه درون چشم او هستند.

علائم مسمومييت با آرسنيک ها
آرسنيکها علاوه بر تاول زدن عوارضي مانند بززگ شدن ريه، اسهال، بي تابي، ضعف، کاهش حرارت بدن وکم شدن فشار خون را در پي دارند. لازم به ذکر است که سرعت بروز تاول‌هاي آرسنيک چند دقيقه است که اين امر در مورد خردل ها چند روز به طول مي انجامد.
گزند ها و علائم مسموميت با انها
معروف ترين عامل گزند ها CX است. اين عامل در صورت تماس با بدن باعث سوزشي مانند گزش حشرات مي شود.در حالت طبيعي اين عامل در طبيعت در ?? درجه سانتي گراد به صورت مايع بوده و رنگي تيره و روغني دارد.

علائم گزند ها
به موجب تماس با بدن موجب درد فوري مي شود
در عرض ثانيه محل آلودگي مانند گزيدگي زنبور مي شود
محل آلوده سفيد شده و درون آن قرمز مي شود
بعد از ساعت نقطه سفيد قهوه اي شده و بعد از آن به زخم تبديل مي شود
نوع گاز -خواص ظاهري- راه نفوذ به بدن -مدت اثر زمان تاثيرات جدي-حالت- رنگ- بو
خردل ها
HN-HD-Q-T مايع روغني زرد وسياه بوي سير چشم، پوست مجاري تنفسي پايدار حدود ساعت آرسنيک ها MD-ED-PD-L مايع قهوه اي گل شمع داني چشم، پوست مجاري تنفسي پايدار چند ثانيه گزندCX جامد خاکستري با جلاي فلزي تند و نا مطبوع چشم، پوست مجاري تنفسي پايدار حدود يک ساعت عوامل خون اين مواد معمولا ً به صورت گاز يافت مي شوند. اثر آنها خيلي سريع يا آني است. از هوا سنگين ترند ودر صورتي که مقدار آنها زياد باشد موجب مرگ فوري مي شوند.

نحوه ي اثر
اين مواد از طريق مجاري تنفسي وارد ششها شده و به همراه خون تا سطح بافت ها مي روند. در سطح بافت اين مواد مانع از جذب اکسيژن توسط بافت شده که اين امر باعث خفگي سلول مي شود.

همان طور که از نام اين موارد پيداست اثرات ابتدايي اين مواد بر روي دستگاه گردش خون و دستگاه تنفسي مي باشد. اولين علامت تنفس اين گاز ها تغيير در سرعت تنفس و ضربان قلب مي باشد. از ديگر علائم اين گاز ها سوزش در ناحيه چشم ودستگاه تنفسي است. پس از استشمام اين گاز ها اکسيژن در خون زياد شده و وموجب بروز رنگ سرخي در لبها و پوست مي شود.در موارد شديد تر اين سرخي در چشم ها، ناخن ها ؛ و در صورت ادامه پيدا کردن موجب سرخي تمام بدن مي شود. در نهايت اين گاز ها موجب تشنج، اغماء و مرگ مي شوند.

Ac مايع بي رنگ بادام تلخ چشم، پوست مجاري تنفسي نا پايدار خيلي سريع کلريد سيانوژن CK مايع و گاز بي رنگ هسته هلو چشمو مجاري تنفسي نا پايدار آني آرسين SA گاز بي رنگ – چشم و مجاري تنفسي نا پايدار آني عوامل اعصاب اين عوامل اکثرا ً به صورت مايع و گازو بي رنگ مي باشند. ماده اصلي آنها بويي ندارد ولي ناخالص آنها داراي بوي سيب، ميوه، شکلات و کافور مي باشد. سنگين تر از هوا هستند. آنها موادي غير پايدار بوده و اثري سريع دارند. اين عوامل بر روي چشم و پوست نيز اثر سوء دارند.

نحوه ي اثر
از طريق مجاري تنفسي و پوست وارد بدن شده و باعث ايجاد اختلال در سيستم عصبي فرد مي گردند و نهايتا به دنبال فلجي دستگاه عصبي منجر به خفگي و مرگ مي شوند.
علائم مسموميت با اين گاز ها شامل آبريزش بيني، تار شدن ديد، احساس فشار در قفسه سينه، و پس از آن حالت تهوع، سر درد، سر گيجه، تعرق شديد، سوزش چشم، آبريزش از چشم، جمع شدن آب در دهان و آبريزش آن، ادرار غير عادي، انقباض عضلات، نقطه اي شدن مردمک چشم، عدم تشخيص فاصله ي اجسام، سستي وضعف،تشنچ، اغما و مرگ مي باشد.

نوع گاز خواص ظاهري
راه نفوذ به بدن مدت اثر زمان تاثيرات جدي
حالت رنگ بو
تابون
GA گازو
مايع مايل به قهوه اي ميوه چشم، پوست مجاري تنفسي نا پايدار خيلي سريع
سارين
GB مايع بي رنگ بي بو چشمو مجاري تنفسي نا پايدار آني
سومان
GD مايع بي رنگ کافور چشم و مجاري تنفسي نا پايدار آني
وي ايکس
VX مايع بي رنگ – چشم و مجاري تنفسي نا پايدار آني
عوامل خفه کننده
گاز‌هاي اين گروه همه از هوا سنگين ترند. معمولا بر روي پوست اثر سو ندارند و در صورتي که غلظت آنها زياد نباشد موجب مرگ آني نمي شوند. مهمترين راه ورود اين عوامل به بدن مجراي تنفسي است.

نحوه ي اثر
اين مواد از طريق مجراي تنفسي وارد شش ها شده، با رطوبت موجود در شش ها ترکيب مي شوند و به اسيد کلريدريک و گاز کربنيک تبديل مي شوند. اسيد حاصله باعث تخريب سطح داخلي ششها وخسارتي شده که نهايتا ً منجر به خفگي مي شود.

علائم مسموميت اين گازها شامل سرفه شديد، تهوع، سر درد،تنفس کوتاه و دردناک و خروج پلاسماي خون از دهان مي باشد.اين علائم معمولا ً پس از ? الي ? ساعت به وجود مي آيد. در صورتي که غلظت اين مواد زياد باشد زمان ظهورعلائم وجود نخواهد داشت بلکه مصدوم دچار مشکل تنفسي شده و در مدت زمان کوتاهي بيهوش مي شود که معمولا ً در بيهوشي مي ميرد.

نوع گاز خواص ظاهري راه نفوذ به بدن مدت اثر زمان تاثيرات جدي حالت رنگ بو
فسژن
CG گاز بي رنگ سبزي تازه مجاري تنفسي و چشم نا پايدار ? تا ?? ساعت
دي فسژن
DP مايع بي رنگ علوفه تازه چشم و مجاري تنفسي نا پايدار ? تا ?? ساعت

اقدامات پيشگيرانه و كمك‌هاي اوليه
1. اولين اقدام نجات شخص مصدوم و خروج از محل خطر و توجه به (رتم) و رخم‌ها و جراحات و شگستگي‌ها است.
2. مبارزه با انواع آتش‌سوزي‌ها در اثر بمباران و حملات هوايي.
3. حفاظت افراد در برابر انواع گاز‌ها و عوامل ميكروبي و مواد راديواكتيويته.
4. پيش‌بيني پناهگاه و هدايت افراد به سوي پناهگاه و تهيه سنگر و گودال.
5. قطع آب و برق و گاز در مواقع بمباران و حملات هوايي.
6. نگهداري كيسه‌هاي شن و ماسه در اطراف پنجره‌ها و خودداري از روشن كردن مواد آتش‌زا.

آتش سوزي
آتش عامل مخرب مهمي است كه در صورت عدم رعايت نكات ايمني باعث خسارت‌هاي جاني و مالي فراوان مي شود و با بسياري از بلاياي طبيعي و سوانح همراه است. آتش سوزي هايي كه به دنبال زلزله، سيل، انفجار و يا ساير سوانح و حوادث ايجاد مي شوند، اغلب بيش از سانحه اصلي، ويراني به دنبال دارند.
رعايت نكات ايمني قبل از وقوع آتش سوزي
۱- اصل دوري مواد قابل اشتغال از وسايل آتش زا را در تمام تاسيسات و مكان‌هاي مسكوني و حتي معابر عمومي رعايت كنيد.
۲- در ساختمان ها درهاي خروج اضطراري پيش بيني كنيد و وسايل اطفاي حريق را كنترل كنيد.
۳- حداقل دو راه براي خروج اضطراري از ساختمان تعيين كنيد.

۴- مكاني را در خارج از خانه تعيين كنيد تا، بعد از گريز، يكديگر را در آنجا بيابيد.
۵- برنامه خروج اضطراري و گريز از آتش را حداقل دو بار در سال تمرين كنيد.
۶- حتماً هنگام خروج از محل، شير اصلي ورودي گاز به ساختمان را ببنديد.
۷- براي با خبر شدن از آتش سوزي احتمالي،‌از آشكارگرها ( دود، حرارت يا شعله ) استفاده كنيد و نسبت به نصب آن در منزل دقت لازم را به عمل آوريد.

۸- كپسول آتش نشاني مناسبي در منزل داشته باشيد و در مورد نحوة استفاده از آن، آموزش ببينيد و به اعضاي خانواده نيز آموزش دهيد. در ساختمان‌هاي بزرگ از سيستم خاموش كننده اتوماتيك استفاده كنيد.
۹- از انباشتن مواد آتش زا، به ويژه در نزديكي منابع حرارتي، خودداري كنيد.
۱۰- از نگهداري مايعات و گازهاي قابل اشتعال در منزل خودداري كنيد. در صورت لزوم اين مواد را در ظروف خاص خارج از ساختمان قرار دهيد.

۱۱- وسايل برقي و اتصالات آنها را به دقت كنترل كنيد تا از استاندارد بودن آنها مطمئن شويد.
۱۲- به محض مشاهده سيم‌هاي لخت، آنها را ترميم كنيد.
۱۳- در اين باره با هم بحث و تمرين كنيد كه چگونه در هنگام آتش سوزي منزل را ترك خواهيد كرد و در صورت لزوم چگونه از ديگران كمك مي گيريد و يا به آتش نشاني خبر مي دهيد

۱۴- در ساخت و انتخاب محل سكونت خود و خانواده تان ايمني ساختمان در برابر آتش سوزي، شامل نوع مصالح ساختماني، اسكلت ساختمان و اجزاي ساختماني بنا را مورد توجه قرار دهيد. چوب و عايق ها، مواد پلاستيكي، فايبر گلاس و نظير آن ها قابل اشتعال، فلزات، گچ، شيشه دير اشتعال و شن،‌خاك، سنگ و آجر نسوز غير قابل اشتعال هستند.

۱۵- خانه، خانواده و اموالتان را در برابر آتش سوزي بيمه نماييد.
نكات ايمني هنگام وقوع آتش سوزي
۱- سرعت عمل هنگام روبرو شدن با آتش سوزي براي نجات جان خود و مصدومان احتمالي، كاملاً حياتي است. همانطور كه مي دانيم آتش خيلي سريع انتشار مي يابد، بنابراين بلافاصله آتش نشاني و اورژانس را خبر كنيد و تا آنجا كه مي توانيد اطلاعات كاملي در مورد بروز حادثه به آن ها بدهيد.

۲- سعي كنيد كه افراد را از ساختمان بيرون ببريد.
۳- با رعايت جوانب احتياط به خاموش كردن آتش بپردازيد.
۴- به هيچ وجه وارد ساختمان آتش گرفته نشويد مگر آن كه مجهز به ماسك تنفسي باشيد و كاربرد آن را بدانيد.
۵- اگر به هر دليل ناچار هستيد وارد اتاق پر از دود شويد جانتان به خطر نخواهد افتاد.
۶- قبل از فرار از اتاقي كه در آن بسته است، در را لمس نماييد. اگر در داغ باشد از خروجي‌هاي ديگر استفاده كنيد.

۷- اگر در ساختمان آتش گرفته گرفتار شده ايد فوراً به اتاقي كه داراي پنجره است برويد و در را ببنديد سپس پتو يا فرش را طوري زير در قرار دهيد كه دود وارد اتاق نشود و آن گاه، از طريق پنجره، تقاضاي كمك كنيد.

۸- اگر دود،‌حرارت يا شعله‌هاي آتش مسيرهاي خروجي شما را مسدود كرده است در را ببنديد و در اتاق بمانيد. تنها با استفاده از پارچه سفيد از طريق پنجره كمك بخواهيد اگر در اتاق تلفن وجود دارد با اداره آتش نشاني تماس بگيريد و موقعيت خود را خبر دهيد.
۹- زماني كه در جريان حريق واقع مي شويد، با حفظ خونسردي تمام تهويه‌هاي ساختمان را خاموش كنيد تا به اين ترتيب از ورود اكسيژن به داخل ساختمان جلوگيري شود.
۱۰- در صورت امكان فوراً مواد سالم و قابل استفاده را از محل خارج كنيد.

۱۱- امدادگران و يا افرادي كه در جريان حريق واقع شده اند بايد لباس‌هاي داراي الياف مصنوعي و پلاستيكي را از خود دور كنند.
۱۲- در فرو نشاندن آتش سوزي سوخت‌هاي نفتي از آب استفاده نكنيد.
۱۳- ظرف مشتعل را حركت ندهيد. شعله را با شن، نمك، پتوي نمناك يا پوشش‌هاي ديگر خفه كنيد.

نكات ايمني بعد از وقوع آتش سوزي و نجات مصدوم از اتاق پر دود
۱- ابتدا مطمئن شويد براي نجات مصدوم جان خود را به خطر نمي اندازيد.
۲- طناب نجات را به كمر خود ببنديد و آن را به دست يكي از حاضران بدهيد
۳- روشي از نشانه‌هاي قراردادي بين خود و كسي كه طناب را در دست دارد برقرار كنيد تا زماني كه علامت داديد شما را بيرون بكشد. بهترين روش اين است كه طناب را به صورت دائم در حالت كشيده نگه داريد و در هنگام خطر آن را شل كنيد تا فرد متوجه خطر شود و شما را بيرون بكشد.
توجه : بستن دستمال خيس به دور دهان و بيني باعث محافظت شما در برابر گاز يا دودهاي سمي خواهد شد.

۴- براي نجات جان مصدوم از اتاق آتش گرفته اي كه در آن بسته است بايد قبل از ورود، با لمس در اتاق، حرارت را بسنجيد. اگر داغ باشد وارد اتاق نشويد و اگر داغ نباشد، قبل از ورود به اتاق چند نفس عميق بكشيد تا خون شما پر اكسيژن شود. سپس با شانه خود از پهلو به در ضربه بزنيد. آن را باز كنيد و در همين حال صورت خود را برگردانيد. اتاق ممكن است پر از هواي سوخته فشرده باشد و احتمال دارد هر لحظه انفجاري رخ دهد. اگر دود كاملاً متراكم باشد روي زمين سينه خيز برويد زيرا با توجه به اين كه هواي داغ بالا مي رود، ممكن است لايه اي از هواي تميز در كف اتاق وجود داشته باشد.

۵- مصدوم را بگيريد و با توجه به رعايت تمام جنبه‌هاي ايمني به سرعت به سمت در خروجي بكشيد. لباس سوخته مصدوم را با استفاده از پتو، گليم و يا كت خاموش كنيد. اما اگر لباس سوخته به پوست مصدوم چسبيده سعي در جدا كردن آن نكنيد.
۶- اگر مصدوم هشيار باشد كاملاً از او مراقبت كنيد زيرا ممكن است، بر اثر نيم سوز شدن اشياي داخل اتاق، گاز منو اكسيد كربن در هواي اتاق پراكنده شده باشد و اين امر بر هوشياري مصدوم به تدريج تأثير مي گذارد.

۷- اگر تنفس مصدوم قطع شده بلافاصله تنفس مصنوعي را شروع كنيد و سپس مصدوم را به بيمارستان برسانيد.
۸- اگر مصدوم در پاركينگ بسته اي كه ماشين يا موتور در آن روشن است گرفتار شده است در پاركينگ را باز كنيد تا دود از پاركينگ خارج و هواي تازه به اندازه كافي وارد شود. نبايد وارد چنين محل هايي شويد مگر آن كه مطمئن شويد خطري جان شما را تهديد نخواهد كرد

شناخت کامل آتش‌سوزی و پیشگیری از آن

آتش‌سوزی از حوادثي است كه هر لحظه ممكن است در هر مكان و براي هر كسي اتفاق بيفتد و بر اثر آن خسارت‌هاي جاني و مالي جبران‌ناپذيري وارد شود. از اين رو همه‌ افراد به ويژه كودكان، ‌سالمندان و همه مكان‌هاي پرخطر نظير منازل، دفاتر كار، مدارس، بيمارستان‌ها، كارخانجات در معرض اين خطر خانمان و جان‌سوز قرار دارند. آمارهايي كه در جهان انتشار مي‌يابد، ‌معرف خسارات عظيم و تلفات نسبتاً‌ زياد ناشي از آتش‌سوزی است. دانش و اطلاعات مربوط به آتش و شناخت راه‌هاي پیشگیری و كنترل آن، از ضروريات زندگي سالم محسوب مي‌شود.

نتايج بررسي‌ها نشان مي‌دهند نزديك به 80 درصد آتش سوزي‌ها، قابل پيش‌بيني و پیشگیری هستند و مهم اين است كه براي 20 درصد دیگر حريق‌هاي غير قايل پيش‌بيني، تمهيدات مناسب نظير طراحي و نصب سيستم‌هاي اعلام و اطفاي حريق و نيز آموزش‌هاي مستمر افراد در نظر گرفته شود.

اگر تصور شود كه با بيمه كردن مؤسسات و سازمان‌ها مي‌توان خسارت‌هاي ناشي از آتش‌سوزی را جبران كرد، ‌به خطا رفته‌ايم. چرا كه جبران تلفات جاني و جنبه‌هاي رواني ناشي از آن بسيار سخت است. بعضي افراد نيز به دليل اين‌كه تاكنون گرفتار آتش‌سوزی نشده‌اند، دچار سهل‌انگاري در بالا بودن ميزان ريسك اين خطر مي‌شوند. كارشناسان معتقدند بيش از 80 درصد حريق‌هاي بزرگ براي اولين بار اتفاق افتاده‌اند.

در خصوص كشف آتش، حدس زده مي‌شود آتش‌هاي اوليه به وسيله طبيعت ايجاد شده باشند. به عنوان مثال آتش‌هاي ايجادشده به‌وسيله رعد و برق، مواد مذاب آتش‌فشان‌ها يا اشعه سوزان خورشيد را می‌توان بيان كرد. به همين دليل در وحله‌ اول بشر از آتش ترسيده و پرستش آتش از همين جا منشأ گرفته است. آتش در پيشرفت تمدن بشر نقش مؤثري داشته و در تهيه غذا، پوشاك، ‌حمل و نقل، ‌ضد عفوني کردن و ساختن تجهيزات به بشر كمك‌هاي فراوانی كرده است. البته نبايد فراموش كرد كه آتش همان اندازه كه مي‌تواند براي انسان مفيد باشد، اگر درست به‌كار گرفته نشود و قابل مهار نباشد، ‌بزرگ‌ترين و خطرناك‌ترين وسيله‌ نابودي موجودات است.

كارشناسان معتقدند بيش از 80 درصد حريق‌هاي بزرگ براي اولين بار اتفاق افتاده‌اند.
براي ايجاد آتش‌سوزی سه عامل دخالت دارند كه اصطلاحاً‌ به آن‌ها مثلث حريق مي‌گويند. مواد قابل اشتعال، حرارت و اكسيژن سه ضلع اين مثلث را تشكيل مي‌دهند. مواد قابل اشتعال طيف وسيعي را شامل مي‌شوند و از كاغذ،‌ پارچه گرفته تا مايعاتي مانند نفت، بنزين، روغن‌ها و نيز انواع گازهاي قابل اشتعال و انفجار را در بر مي‌گيرند.
براي پيشگيري از آتش‌سوزی و مهار آن در زمان وقوع، وظفيه‌ همه‌ ما است كه اطلاعاتي در خصوص شناخت آتش، نحوه‌ وقوع و نيز استفاده از تجهيزات اطفا و مهارت كاربرد آن‌ها را كسب كرده باشيم.

پروسه‌ سوختن يك جسم زماني شروع مي‌شود كه در حضور اكسيژن، درجه حرارت بر حسب نوع ماده به ميزان كفايت برسد (‌درجه اشتعال مواد). در عمل سوختن، ‌اكسيژن مورد نیاز از هوا تأمين مي‌شود. هرچه سطح جسم قابل سوختن، تماس بيشتري با هوا داشته باشد، عمل سوختن آسان‌تر و سريع‌تر انجام مي‌شود. به همين دليل است كه گازها زودتر از مايعات و مايعات زودتر از مواد جامد آتش مي‌گيرند.

در حريق ساختمان‌هاي مسكوني، آتش در اتاق‌هاي بسته با ملايمت شروع مي‌شود و بعد از مدتي حرارت به حدي مي‌رسد كه لوازم موجود به درجه حرارت اشتعال مي‌رسند و بعد يك ‌مرتبه تمام اتاق شعله‌ور مي‌شود. در بعضي موارد، اتفاق مي‌افتد كه حرارت به اندازه كافي بالا است ولي اكسيژن هوا كافي نيست؛ ‌در اين صورت دو حادثه رخ مي‌دهد،‌ يا شعله‌ور شدن متوقف مي‌شود يا با باز شدن پنجره و شكستن در، يك‌باره هوا وارد و يك‌مرتبه انفجار رخ مي‌دهد. اين اتفاق براي بعضي از مأموران آتش‌نشاني نيز در هنگام مأموريت اطفا پيش آمده است.

بنابراين اولين قدم براي مهار و اطفاي حريق، ‌قطع ارتباط سه عامل آتش‌زا و جداسازي مواد سوختني از ميدان آتش‌سوزی است.
تحقيقات نشان داده علاوه بر سه عامل فوق‌الذكر، عامل چهارمي نيز در ايجاد آتش‌سوزی مي‌تواند دخالت داشته باشد و آن عكس‌العمل زنجيره‌اي بين مولكول جسم قابل احتراق و اكسيژن است. عكس‌العمل زنجيره‌اي باعث شكستن و دوباره تركيب شدن مولكول‌هاي جسم قابل احتراق با اكسيژن محيط می‌شود و آتش‌سوزی به وجود مي‌آيد.

آتش سوزي‌ها بر اساس نوع مواد سوختني، طبقه‌بندي مي‌شوند. شناخت نوع آتش‌سوزی و مواد سوختني روشي است كه توسط آن مي‌توان نوع كنترل و مهار آتش‌سوزي را تعيين كرد. اين طبقه‌بندي ممكن است در كشورهاي مختلف اندكي متفاوت باشد. به طور كلي آتش‌ها به چهار دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند؛
آتش‌هاي نوع A، ‌که آتش‌هايي هستند که از سوختن موادي كه پس از سوختن از خود خاكستر به جا مي‌گذارند، ‌به‌وجود مي‌آيند. آتش‌سوزي‌هاي ناشي از كاغذ، چوب،‌ پارچه و پلاستيك و نظارير آن‌ها از اين دسته هستند. براي خاموش كردن آتش‌هاي نوع A بهترين ماده، ‌آب است.
اولين قدم براي مهار و اطفاي حريق، ‌قطع ارتباط سه عامل آتش‌زا و جداسازي مواد سوختني از ميدان آتش‌سوزی است.

آتش‌ها‌ي نوع B، که ‌آتش‌هاي ناشي از مايعات قابل اشتعال هستند. نظير نفت، ‌بنزين، ‌بنزن و....
آتش‌هاي نوع C، که ‌آتش‌هاي ناشي از جريان الكتريسيته هستند. ‌مانند آتش‌سوزي‌ ناشي از وسايل برقي كه در اثر اتصالي، ‌اضافه بار و... ايجاد مي‌شوند.
آتش‌هاي نوع D،‌ که آتش‌هاي ناشي از سوختن فلزات قابل اشتعال نظير سديم،‌ پتاسيم و... هستند. اين آتش سوزي‌ها اغلب در صنايع و در پروسه‌هاي توليدی ايجاد مي‌شوند.

آتش‌سوزی ناشي از گازهاي قابل اشتعال و انفجار به دليل اهميت، جزء طبقه‌ ديگري از آتش سوزي‌ها مطرحند. آن‌چه در مورد گازها مهم است، مشكلات با ريسك بالاي كنترل و جلوگيري از اشتغال يا انفجار آن‌ها در زماني است كه در هوا منتشر مي‌شوند. اما اگر گاز داخل مخزن باشد و آتش‌سوزی رخ دهد، ‌با عمليات سرد كردن و جابه جايي آن در مراحل اوليه قابل كنترل است.

وسايل و لوازم مبارزه با آتش سوزي
براي خاموش كردن آتش از وسايل و تجهيزات مختلفي با توجه به نوع و وسعت و مكان آتش‌سوزي با ظرفيت‌هاي گوناگون استفاده مي‌شود.
خاموش‌كننده‌هاي سودا اسيد، يكي از قديمي‌ترين و معمول‌ترين دستگاه‌های دستي آتش‌نشاني است كه بيشتر در كارخانجات، ‌منازل و مؤسسات خصوصي و عمومي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. دوسوم حجم آن را محلول آب و بي‌كربنات سديم و مقداري اسيد سولفوريك تشكيل مي‌دهد كه به منظور ايجاد نيرو براي خارج كردن آب داخل خاموش‌كننده از گاز كربنيك كه در اثر واكنش شيمايي اسيد با بي‌كربنات سديم به وجود مي‌آيد استفاده مي‌شود.

خاموش‌كننده‌هاي پودر و گاز، بيشتر براي خاموش كردن آتش‌هاي نوع B به كار مي‌روند
خاموش‌كننده‌هاي آبي ‌در محل‌هايي كه امكانات موجود نيست يا آب كم است، استفاده مي‌شوند. اين كپسول‌ها صرفاً براي خاموش‌كردن آتش‌هاي كوچك و موضعي طبقه‌ A به كار مي‌روند. دوسوم اين كپسول‌ها را آب و يك‌سوم بقيه را هواي فشرده براي ايجاد نيروي لازم براي بيرون راندن آب از كپسول تشکیل می‌دهد. بايد دقت كرد كه از خاموش‌كننده‌هاي آبي براي خاموش كردن حريق‌هاي ناشي از وسايل الكتريكي استفاده نشود. اين عمل باعث برق‌گرفتگي و نيز خرابي وسيله‌ مورد نظر خواهد شد.

خاموش‌كننده‌هاي پودر و گاز، بيشتر براي خاموش كردن آتش‌هاي نوع B به كار مي‌روند. اين كپسول‌ها حاوی دوسوم پودر و یک‌سوم گاز CO2 يا نيتروژن هستند. عملكرد گاز، ايجاد نيرو براي بيرون راندن پودر از كپسول است. در موقع استفاده، ‌شير فلكه كپسول تحت فشار را باز کنید تا گاز روي پودر منتقل شود و فشار مورد نياز را براي پاشش به خارج ايجاد نمايد. بزرگ‌ترين عيب اين خاموش‌كننده‌ها، كلوخه شدن پودر داخل كپسول است كه ممكن است

جلوي پاشش را بگیرد و كپسول قابل استفاده نباشد. بنابراين توصيه مي‌شود هر چند مدت اين كپسول مورد بازديد قرار بگیرد (‌هر شش ماه يك‌بار براي كنترل شارژ بودن) و تكان داده شود. همچنين براي رفع اين عيب، ‌خاموش‌كننده‌هاي پودر گازي طراحي شده‌اند كه پودر و گاز جدا از هم نیستند و پودر به صورت دايم تحت فشار گاز قرار دارد. از اين خاموش‌كننده‌ها مي‌توان به اندازه مورد نياز استفاده كرد و در صورت باقي ماندن مواد در داخل آن، در مواقع ديگر نيز استفاده نمود.

غالباً از كپسول‌هاي پودر و گاز براي خفه كردن استفاده مي‌شود و مي‌توان آن‌ها را در آتش‌سوزي‌هاي نوع C و A هم به كار برد.
دسته‌اي ديگر از خاموش‌كننده‌ها كه براي خاموش كردن حريق‌هاي نوع C (‌آتش‌سوزي‌هاي ناشي از جريانات برق) به كار مي‌رود، خاموش‌كننده‌هاي CO2 هستند. اين خاموش‌كننده خاصيت خنك و خفه‌كنندگي دارد و با سرد كردن و كاهش ميزان اكسيژن، باعث مهار آتش‌سوزی مي‌شود. این خاموش‌کننده عايق الكتريسيته است و مانع برق‌گرفتگي و نيز خرابي وسيله‌‌ برقي مي‌شود. اين خاموش‌كننده‌ها براي خاموش كردن آتش‌سوزي‌هاي نوع B نيز به كاربرده مي‌شوند.

دسته‌اي ديگر از خاموش‌كننده‌ها كه براي خاموش كردن حريق‌هاي نوع C (‌آتش سوزي‌هاي ناشي از جريانات برق) به كار مي‌روند، خاموش‌كننده‌هاي CO2 هستند
خاموش‌كننده‌هاي كف، ‌دسته‌ ديگري از وسایلي هستند كه براي كنترل آتش‌سوزی به كار مي‌روند. در اين خاموش‌كننده‌ها از كف استفاده مي‌شود كه ريشه‌ پروتيني دارد و اغلب براي مهار آتش‌سوزی‌هاي نوع B استفاده مي‌شوند.

عامل فشار كف، گاز CO2 مي‌باشد كه در داخل كپسول قرار گرفته است. كف، مخلوطي از هوا و گاز و مواد ديگري است كه پوششي روي مواد قابل اشتعال ايجاد كرده و مانع رسيدن هوا به سوخت مي‌شود و از برخاستن گازهاي قابل اشتعال نيز جلوگيري مي‌كند. در ضمن كف، خاصيت سردكنندگي هم دارد و از كف براي اطفاي حريق مايعات مشتعل نیز مي‌توان استفاده كرد. حتي برای حريق‌هاي نوع اول A هم استفاده مي‌شود.

كف‌هاي مورد استفاده در اين خاموش‌كننده‌ها از نوع شيميايي (سولفات آلومينیوم، بي‌كربنات دوسود يا جوش شيرين) يا كف مكانيكي هستند. كف‌هاي مكانيكي كه با داخل كردن هوا به درون آبي كه مقدار كمي ماده غليظ كف‌كننده در آن حل شده، حاصل مي‌شود. از اين خاموش‌كننده براي اطفاي حريق‌هاي نوع A و B به كار گرفته مي‌شود.

خاموش‌كننده‌هاي هيدروكربون‌هاي هالوژنه، كه از تركيبات هيدروكربني و بنيان هالوژنه تشكيل شده‌اند، براي اطفاي آتش‌سوزي‌هايي كه خطرات خاص دربردارند يا در جاهايي كه خطرات برقي وجود دارد بسيار مفيد هستند. همچنين در جاهايي‌ كه مسأله وزن كپسول مهم است مانند هواپيما و زيردريايي، این نوع کپسول مورد استفاده قرار مي گيرد. در بعضي از موارد استفاده فوري و به مقدار كافي از مواد هالوژنه، حريق را صددرصد كنترل مي‌كند. هرچند كه از مواد هالوژنه براي اطفاي طبقات مختلف آتش مي‌توان استفاده كرد، ولي به علت گراني بهتر است كه براي اطفاي حريق‌هاي نوع B وC به كار برده شود. قدرت خاموش‌كنندگي آن‌ها در حجم مساوي نسبت به نوع پودري، دو برابر و سه برابر CO2 و چهار تا پنج برابر آب و گاز است.

از مزاياي ديگر خاموش‌كننده‌هاي هالوژنه مي‌توان موارد زير را برشمرد:
- از اين كپسول‌ها مي‌توان به تناسب حريق استفاده كرد و مواد باقي‌مانده را در كپسول نگه‌ داشت تا در نوبت بعدي استفاده شود.
- مواد داخل كپسول‌ها اثر ضايع‌كننده ندارد.
- به تجديد شارژ ساليانه احتياج ندارد و تا زماني كه مواد داخل آن موجود باشد، براي اطفاي حريق آماده است.

- فاسدشدني نيستند.
- مواد آن با هيچ ماده ديگري مخلوط نمي‌شود و اثر بدي ندارد.
اگرچه خاموش‌كننده‌هاي هالوژنه قدرت خاموش‌كنندگي زيادی دارند ولی بايد از نظر ايمني و بهداشت انتخاب وسيله نیز دقت کامل را به عمل آورد. نوعي از اين خاموش‌كننده (‌برومور دومتيل) به دليل اثرات زيان‌آوري كه روي سلامت انسان دارد، منسوخ و ديگر توليد نمي‌شود.

آب يكي از بهترين و اقتصادي‌ترين وسيله‌‌هاي اطفاي حريق در آتش‌هاي نوع A است. براي استفاده از آب، از لوله‌ها و شلنگ‌ها و قرقره‌هاي آتش‌نشاني استفاده مي‌شود. آن‌چه كه بايد مورد توجه قرار بگيرد، ‌مجزا و مستقل بودن شبكه لوله‌كشي آب مربوط به سيستم‌‌هاي آتش‌نشاني است و باید براي تأمين آب مورد نياز منابع، ذخيره لازم موجود و از فشاركافي برخوردار باشد (‌psa 15).
هنگامي كه از شلنگ‌هاي آتش‌نشاني استفاده نمي‌شود يا هربار پس از استفاده يا آزمايش آن، ‌بايد آب تخليه شود و به‌طريقي درست در جاي خود قرار بگيرد. در فصل زمستان براي جلوگيري از يخ‌زدن آب در لوله‌ها و شلنگ‌ها، بايد اقدامات لازم را كه شامل عايق‌پيچي لوله و تخليه‌ آب شلنگ‌‌ها است، انجام شود.

نوع ديگري از سيستم‌هايي كه براي كنترل و پیشگیری از حريق به‌كار برده ‌مي‌شَوند،‌ سيستم‌هاي اعلام و اطفاي اتوماتيك حريق است. سيستم اسپرينگلر، ‌سيستم آّب ‌پاش خودكار سقفي است كه براي مهار حريق‌‌هاي نوع A به‌كار برده مي‌شوند. اين سيستم تشكيل شده از يك شبكه لوله‌‌كشي‌هاي محاسبه‌شده در سقف يا ديوار كارگاه يا سالن‌ها است كه فشار لازم آب درون آن به‌وسيله يك مركز تهيه و پمپاژ مي‌شود. اندازه‌ لوله‌ها و تعداد نازل‌ها با توجه به محاسبات سطح پوشش و ميزان شعاع عمل نازل‌ها برآورد مي‌شوند، ‌به طوري كه شعاع پاشش آب نازل‌ها يكديگر را هم‌پوشاني مي‌كنند. براي استفاده از سيستم اسپرينكلر براي خاموش كردن آتش‌هاي نوع B و C به جاي آب از پودر و گاز،‌ گاز كربنيك يا هيدروكربون‌هاي هالوژنه استفاده مي‌شود.

يكي از اقداماتي كه براي پیشگیری از آتش‌سوزی انجام مي‌شود،‌ به‌كار بردن سيستم‌هاي اعلام حريق است. دتكتورها از وسايلي هستند كه براي آشكارسازی حريق و اعلام آن استفاده مي‌شوند. دتكتورها يك مدار الكتريكي را برحسب نوع حساسيت خود بسته يا باز مي‌كنند كه ضمن روشن شدن سيگنال تابلوي كنترل، ‌آلارم نيز داده مي‌شود. امروزه هر مؤسسه يا شركت صنعتي يا برج‌هاي مسكوني مي‌توانند

توسط سيستم‌هاي اعلام، به نزديك‌ترين واحد امدادرساني و خدمات ايمني و آتش‌نشاني متصل و به صورت دايم تحت كنترل و مونيتورينگ قرار گيرند. غالباً‌ دتكتورها به يكي از انواع خاموش‌كننده‌ها به كار مي‌روند كه ضمن اعلام خطر،‌ فرمان اتوماتيك اطفاي حريق داده مي‌شود. دتكتورها انواع مختلف دارند، از جمله نوع حرارتي، دودي، گازي، شعله‌اي كه به تغييرات دما،‌ وجود دود در محيط، وجود گازي خاص و اشعه‌‌هاي مادون قرمز يا ماوراي بنفش حساس هستند و عمل مي‌كنند.

اصول كلي براي پیشگیری از آتش سوزي
- رعايت اصول ايمني در تأسيسات و ساختمان‌ها و مؤسسات توليدي و صنعتي مطابق آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي استانداردشده.
- طراحي،‌ نصب و نگهداري وسايل و تجهيزات پیشگیری از آتش و اطفاي آن به طريقه‌ مهندسي.
- آموزش مستمر افراد در شناخت و پیشگیری از آتش و كاربرد تجهيزات براي اطفاي آن.
- انجام تمرين‌هاي عملي و برنامه‌‌ريزی شده در دوره‌هاي مشخص.

- برآورد كارشناسي وسايل و لوازم و تاسيسات آتش‌نشاني و اطفاي حريق.
- بازديد‌هاي منظم و برنامه‌ريزي شده از صحت و سلامت وسايل و تجهيزات آتش‌نشاني.
- تشكيل تيم‌هاي آتش‌نشاني در مناطق پرخطر و مؤسسات و مراكز پرجمعيت يا با اهميت زياد براي مواقع پیشگیری،‌ زمان وقوع حريق و شرايط بعد از اطفاي حريق. تعيين مسؤوليت‌ها و اختيارات آن‌ها. تيم‌هايي مانند تيم‌هاي آموزشي، تيم‌هاي تيم تأمين، تيم اورژانس يا امداد پزشكي، تيم تخليه، تيم آتش‌نشاني.

- ارتقا و بهبود روش‌هاي پیشگیری و كنترل.
- ارتقا و بهبود سيستم‌ها و تجهيزات آتش‌نشاني.
- انجام 5 اس.
- طراحي، ‌ساخت و نصب سيستم‌هاي ايمن روشنايي، ‌حرارتي، تهويه و....
- در نظر گرفتن تمهيدات ايمني براي پیشگیری و كنترل خطرات آتش‌سوزی در ساختمان‌هاي مسكوني،‌ اداري،‌ تجاري، صنعتي،‌ مراكز عمومي، مدارس،‌ بيمارستان‌ها و....در مراحل طراحي، ‌ساخت و بهره‌برداري.

طوفان
عبارت است از آشفتگي جوي با اختلال در فشار موجود با گستردگي طوفان‎هاي تورنادو (عرض 1 كيلومتر) تا گردبادهاي حجيم (عرض 2 تا 3 هزار كيلومتر) را گويند.
گاه بر اثر حركت شديد بايد كه در جريان دو جبهه هواي سرد و گرم توليد مي‎شود به قدري شدت آن زياد است كه به صورت امواج هوايي سريع به حركت در مي‎آيد و در مسير خود باعث قطع درختان، خرابي ساختمان‎ها و شكستن شيشه‎ها مي‎شود و مناطق وسيعي را در هم مي‎‎كوبد. سرعت حركت طوفان گاه به صدها كيلومتر در ساعت مي‎رسد

طوفان‎ها، كه در نقاط مختلف دنيا به صورت گردباد، بادهاي دريايي و يا تند باد ديده مي‎شوند، ممكن است گردبادي با سرعت چرخش 100 تا 400 كيلومتر در ساعت و سرعت جابجايي 50 تا 70 كيلومتر در ساعت ايجاد كنند. طوفان‎ها اغلب با باران‎هاي شديد و سيل همراه‎اند.
گردبادهاي دريايي كه از اقيانوس‎هاي مناطق حاره منشأ مي‎گيرند قدرت تخريبي زيادي دارند. اين گردبادها در اوايل تابستان و اواخر پاييز بيشتر ديده مي‎شوند و معمولاً بين 7 تا 15 درجه عرض شمالي يا جنوبي در دو طرف خط استوا رخ مي‎دهند. در اين مناطق به طور متوسط سالانه 40 گردباد دريايي بزرگ ثبت مي‎شود.

در نوامبر سال 1970 كشور بنگلادش (كه در آن موقع پاكستان شرقي ناميده مي‎شد) مورد اصابت يكي از اين گردبادهاي شديد دريايي واقع شد و اين حادثه سبب مرگ صدها هزار نفر انسان، تلفات و نابودي سنگين دام‎ها و محصولات كشاورزي گرديد. درجنوب شرقي ايالات متحده آمريكا تنها يك تند باد صدها ميليون دلار خسارت وارد كرده است و در بعضي سال‎ها مجموع خسارات ناشي از بلاهاي طبيعي در اين كشور به رقم يك هزار ميليون دلار بالغ مي‎شود.

علاوه بر خسارات اوليه كه سبب آنها نيروي خود طوفان است (فرو ريختن سقف خانه‎ها، ريشه‎كن شدن درخت‎ها و …)،‌ اشيايي كه طوفان به اطراف پرتاب مي‎كند، موجب خسارات جاني ومالي زياد مي‎شوند. بر اثر بادهاي طوفاني اجسام مختلفي از جا كنده مي‎شوند و با نيروي زياد به اطراف پرتاب مي‎گردند. طوفان به سيم‌‎هاي انتقال برق و نيز تيرهاي چراغ برق صدمه مي‎زند و در نتيجه كار دستگاه‎هاي تصفيه آب و فاضلا و تلمبه خانه‎هايي را كه با نيروي برق كار مي‎كنند مختل مي‎سازد و مشكلات فراواني در اثر جمع شدن زباله و فضولات كه خود سبب افزايش مگس و ساير جانداران موذي مي‎شود پيش مي‎آيند.

به استثناي مواردي كه طوفان‎ها توأم با حوادث ثانوي مانند سيل و يا هجوم امواج دريا مي‎باشند به طور كلي اين گونه حوادث طبيعي موجب مرگ و مير و جراحات ناچيزي مي‎گردند، به عنوان نمونه در مهم‎ترين طوفان استوايي كه در سال 1974 در منطقه داروين استراليا رخ داد، يك شهر 45000 نفري تنها (5 نفر كشته شدند و 145 نفر مجروح نيز به بيمارستان‎ها مراجعه نمودند كه از اين تعداد 110 نفر داراي جراحات و مابقي گرفتار ضربه و كوفتگي‎هاي خفيف بوده‎اند.

اعلام آگاهي قبل از وقوع طوفان، ميزان مرگ و مير و ناتواني را محدود نموده و مجروحين داراي جراحات سطحي و بي‎اهميت خواهند بود.
انواع طوفان
الف) طوفان شن : عبارت است از صعود پرقدرت شن و ذرات گرد و غبار در اثر بادهاي سخت و طوفاني كه به سمت ارتفاعات به حركت درمي‎آيد.
ب) طوفان‎هاي رعد آسا : عبارت است از ابرهاي كومولوس حجيمي كه در آنها مراكز بارالكتريكي گسترش يافته است.
ج) طوفان شديد: عبارت است از طوفان‎هاي مخرب و متمركز كه در سطح زمين ايجاد مي‎شوند علامت مشخص كننده اين نوع طوفان ابرهاي متراكم و پراكنده لوله‎اي شكل است كه تا سطح زمين گسترش يافته و در مسير خود مخرب‎ترين اثرات را ايجاد مي‎كند.

د) طوفان‎هاي استوايي : اين گونه از طوفان‎ها در درياهاي آزاد ايجاد شده و از ويژگي‎هاهي آن خسارات ناشي از بادهاي شديد، ريزش شديد باران، امواج طوفاني دريا، امواج ساحلي شديد، سيل دريايي، سيل رودخانه‎اي،‌ رعد و برق و طوفان‎هاي رعد آسا است.
و) امواج طوفاني : بالا آمدن ناگهاني آب دريا در اثر وزش بادهاي شديد و فشار كم اتمسفر، منجر به ايجاد امواج طوفاني مي‎گردد. اين امواج گاه با اسامي درياي طوفاني، امواج طوفاني با امواج ناشي از جزر و مد شناخته مي‎شوند.

عوامل خاص در بروز سوانح ناشي از بادهاي شديد
- محل اسكان افراد دركنار مناطق ساحلي يا كوهستان‎هاي درحال ريزش.
- قدرت و استحكام اقامتگاه‎هايي با كيفيت پايين.
- درختان قديمي و سست ريشه.
- اشياء و وسايل پراكنده سبك در اطراف خانه‎ها.
- سقف‎هاي كاذب و سبك.
- خطوط تلفن و برق و دكل‎هاي برق و تلگراف.
- انسداد راه‎هاي عبور.

طوفان‎هاي دريايي (موج بندر يا دريا لرزه)
گاه قسمت‎هايي از بستر درياها و اقيانوس‎ها به طور ناگهاني و درجهت قايم (به سوي بالا و پايين) جابجا مي‎شوند، در پي اين امر آبهايي كه برروي بخش‎هاي جابجا شده قرار دارند نيز از حالت اوليه خود خارج مي‎گردند، امواجي بر سطح درياها و اقيانوس‎ها منتشر مي‎شود كه زمين‎شناسان به آنها طوفان دريايي (موج بندر يا دريا لرزه) مي‎گويند. بر اثر زلزله، لغزش‎هاي زمين در زير دريا و يا فوران آتشفشان در دريا به همراه ايجاد شكاف در كف اقيانوس‎ها امواج عظيم بسيار قوي، پديد مي‎آيد كه گاه از بيست تا پنجاه متر ارتفاع و به سرعتي از 500 تا 1000 كيلومتر در ساعت مي‎رسد، ميليونها تن آب را يكباره جابجا مي‎كند و گاه موجب غرق كامل بنادر و سواحل مي‎شود اين امواج درساحل سرعت خود را از دست داده و در مقابل بر ارتفاع آنها افزوده مي‎شود.

كلمه تسونامي از يك واژه ژاپني به مفهوم موج بند اقتباس شده است. مسافتي را كه تسونامي از محل تشكيل خود طي مي‎كند گاه به چندين هزار كيلومتر مي‎رسد. در سال 1775 ميلادي زمين لرزه‎اي در جنوب غربي اروپا، تسونامي ايجاد كرد كه 6000 نفر را در ليسبون پايتخت پرتغال كشت ارتفاع آب به 18 متر رسيد. در سال 1883 ميلادي به دنبال انفجارهاي آتشفشاني جزيره كراكاتو در اندونزي تسونامي ايجاد شده حدود 35000 نفر از بين برد. بيشترين موج Tsunami تاكنون در ژاپن، آلاسكا و بنگلادش مشاهده شده است.

اقدامات مقابله با تسونامي همانند اقدامات مقابله با سيل مي‎باشد و عزيمت به يك زمين مرتفع يا تاحدي وسط شهر محل سكونت مي‎بايست در دستور كار قرار گيرد. از جويبارهايي كه به داخل دريا جريان مي‎يابند نيز مي‎بايست پرهيز نمود.
در صورت بروز طوفان
1. براي اطلاع از وضعيت و گرفتن دستورات لازم به راديو، تلويزيون و يا اعلام بلندگوهاي عمومي گوش فرا دهيد.
2. پنجره‎هاي خانه را با تخته بپوشانيد (بر روي پنجره‎هاي بزرگ و پهن به منظور پيشگيري از خرد شدن، نوار چسب‎هاي مناسب بچسبانيد).

3. لوازم و ابزاري را كه بيرون هستند به داخل بياوريد.
4. غذا و آب ذخيره كنيد، راديو و چراغ قوه همراه داشته باشيد.
5. جريان برق، آب و گاز را قطع كنيد (امكان شروع هر گونه حريق را از بين ببريد).
6. در منزل بمانيد و به پنجره و درها نزديك نشويد (به محكم‎ترين قسمت خانه پناه ببريد)
7. تماشاي طوفان سهل‎انگاري است، وقتي كه امواج طوفان درست بالاي سر شماست مرحله آرامش است بزودي باد شديد از سمت ديگر بر خواهد خواست.

8. بعد از طوفان به خارج از منزل نرويد (به آرامش پس از وقوع طوفان اعتماد نكنيد، اين آرامش بيش از چند دقيقه طول نخواهد كشيد،‌ در داخل منزل و پناهگاه باقي بمانيد زيرا طوفان شديد از جهت مخالف باز خواهد گشت).
9. جز در مواقع ضروري رانندگي نكنيد.
10. اگر فرصت نداريد به پناهگاه برويد در نزديكترين نهر يا جوي آب دراز بكشيد و سر خود را با دست بپوشانيد.

11. به دليل نامنظم بودن طوفان‎هاي استوايي، اغلب اوقات پيش‎بيني محل و زمان دقق وقوع طوفان غيرممكن است.
12. چنانچه دستور ترك محل صادر شود، بايد فوراً به آن عمل نماييد.
13. از ساحل و ساير مناطقي كه احتمالاً در معرض خطر جزر و مد است دور شويد، طوفان ممكن است موجب جاري شدن سيل گردد پس، از جاده‎هايي استفاده كنيد كه از رودخانه‎ها دور باشند.
14. درجه برودت يخچال را افزايش دهيد تا در صورت قطع برق، مواد غذايي براي مدت طولان‎تري قابل نگهداري باشند.

15. اثاثيه خارج از منزل را به داخل منزل بياوريد (سطل زباله – آنتن و...)
16. از تلفن فقط در موارد ضرورت استفاده نماييد.
17. بعد از بروز طوفان از مناطق خطر و آسيب‎ ديده دوري نماييد.
18. اگر احساس مي‎كنيد كه به سقف خانه فشار مي‎آيد و در حال خراب شدن است پنجره‎‎اي را باز كنيد.

در هنگام وقوع طوفان يا اعلام وقوع طوفان
1. وقتي كه در ناحيه شما طوفان‎هاي توأم با رعد و برق وجود دارد، براي دستيابي به آخرين اطلاعات اضطراري كه از سوي مقامات مسئول محلي اعلام مي‎شود، راديو و يا تلويزيون خود را روشن نماييد. گوش به زنگ شنيدن (جديدترين) اطلاعيه‎هاي منتشره در مورد احتمال وقوع گردباد، يا اعلام وقوع گردباد باشيد.
2. سيستم هشدار در مورد گردباد كه در محله يا منطقه شما موجود مي‎باشد را بشناسيد. اكثر نواحي مستعد گردباد به يك سيستم آژير مجهز مي‎باشند. فرق بين نوع آژير در هنگام احتمال وقوع گردباد با اعلام وقوع گردباد را بشناسيد.

3. وضعيت احتمال وقوع گردباد وقتي اعلام مي‎شود كه شرايط آب و هوايي مستعد ايجاد گردباد باشد، براي مثال در طي يك طوفان شديد توأم با رعد برق.
4. مواظب وضع هوا باشيد و آماده باشيد كه در صورت بدتر شدن اوضاع فورا پناه بگيريد. وضعيت اعلام وقوع گردباد وقتي اعلام مي‎شود كه قيف گردباد مشاهده شود يا توسط رادار مشخص گردد. فورا بايد پناه بگيريد.

5. از آنجايي كه گردبادها اغلب با طوفان‎هاي تندري همراه مي‎باشند، هر گاه كه احتمال وقوع يك طوفان توأم با تندر برود يا اين طوفان به وقوع بپيوندد، بايد به تغييرات اوضاع هوا، به طور جديد توجه نماييم. وضعيت احتمال وقوع طوفان تندري شديد به اين معني است كه امكان وقوع طوفان تندري شديد در ناحيه شما وجود دارد.
6. باتري‎هاي تازه (نو) و يك راديو يا تلويزيون كه با باتري نيز كار مي‎نمايد، در دسترس قرار دهيد. اغلب در طي طوفان‎هاي تندري – درست زماني كه اطلاعات در مورد اعلام وضعيت هوا بيش از هميشه موردنياز است – جريان برق قطع مي‎شود.

7. برخي گردبادها به سرعت،‌ بدون زماني براي هشدار اعلام وقوعشان و گاهي بدون همراهي طوفان توأم با تندر، ظاهر مي‎شوند. زماني كه مواظب گردبادهايي كه سريع پديدار مي‎شوند هستيد، بايد بدانيد كه نمي‎توانيد مطمئن باشدي كه قيف گردباد را حتما خواهيد ديد چون امكان دارد ابرها با بارش باران مانع ديد شوند.

طوفان
هنگام بروز بلاياي طبيعي مي‌توان از طريق مخابرات ماهواره‌اي از سنجش دور، در پيش‌بيني امداد و نجات بلاياي طبيعي استفاده كرد.
بر اساس نتايج آخرين بررسيهاي نهاد بين‌المللي "بررسي نوسانات آب و هوايي" موسوم به "آي.پي.سي.سي" وابسته به سازمان ملل است، اگر براي پديده گرم شدن دماي كره زمين بطور جدي چاره‌جويي نشود اين احتمال وجود دارد كه ميانگين دماي هوا تا اواخر قرن جاري تا ‪ ۶/۴‬درجه افزايش يابد.

دانشمندان مي‌گويند عامل اصلي گرم شدن دماي كره زمين، بالا رفتن غلظت گاز‌هاي گلخانه‌اي به ويژه گاز دي اكسيد كربن در فضا است.
در حالت طبيعي هنگامي كه نور خورشيد به زمين برخورد مي‌كند، سطح زمين گرم مي‌شود و سپس حرارت سطح بازتاب پيدا كرده و به سوي كيهان رها مي‌شود.

اما با افزايش غلظت گازهاي گلخانه‌اي در فضاي موجود جو، حرارتي كه از سطح كره زمين به سوي كيهان رها شده نمي‌تواند به صورت كامل از فيلتر غليظ گازهاي گلخانه‌اي موجود در جو عبور كند.
به همين علت بخشي از حرارت رها شده از سطح كره زمين جذب گازهاي گلخانه‌اي موجود در جو شده و دوباره به سوي سطح زمين بازگردانده مي‌شوند كه اين موضوع عامل اصلي پديده گرم شدن است.

بيشتر شدن شمار توفانهاي دريايي و زميني و نيرومندتر شدن آنها، بروز كم آبي و خشكسالي در برخي مناطق و بروز سيل در برخي مناطق ديگر و زيردريا رفتن برخي از شهرهاي و مناطق كم‌ارتفاع زمين از نمونه پيامدهاي ناشي از گرم شدن دماي كره زمين دانسته شده است.

مريم هاديزاده بزاز نويسنده كتاب "مديريت بحران در كاهش آسيب‌پذيري در برابر بلاياي طبيعي" مي‌گويد: تجربيات گذشته در كشور نشان مي‌دهد كه كاهش خسارتهاي ناشي از بلاياي طبيعي نيازمند همكاري تمام ارگانهاي دولتي و غير دولتي با يكديگر است زيرا دولت به تنهايي توانايي كنترل آسيبهايي در وسعت زياد را ندارد، كه بتواند دامنه آنها را بكاهد.

مهاجرت بي‌رويه روستاييان به حاشيه شهرها بافت سكونت شهري را برهم زده، تراكم و گستردگي شهرها و رشد بالاي جمعيت باعث تخريب محيط زيست و تغييرات آب و هوايي در بروز بلاياي طبيعي در اين شهر شده است.
مديرعامل موسسه فضايي استراليا نيز ايجاد پايگاه هوشمند براي پياده سازي نقشه‌هاي چند مقياسي را براي مديريت بحران ضروري مي‌داند.

نقشه‌هاي چند مقياسي به مديران كمك خواهد كرد هنگام وقوع حادثه و تخريب اماكن عمومي ناشي از زمين لرزه، سيل و طوفان بتوانند به راحتي امدادرساني نمايند.
تاكيد بر مقاوم‌سازي ساختمانها در مناطق آسيب پذير از زلزله بيشترين صدمه را روستاييان مي‌بينند كه خانه‌هايشان در برابر حوادث طبيعي مقاوم نيست.
نقش و استفاده مديريت بحران از مدلهاي كاربري و سيستم اطلاعات مكاني همراه، را در حوادث غيرمترفبه مورد تاكيد قرار داد و افزود:

براي مقابله با بلاياي طبيعي بايستي به سمت و سوي فناوريهاي جديد فضايي و سيستمهاي اطلاعات پيشرفته جغرافيايي(‪ (GIS‬پيش رفت تا در مواقع وقوع حادثه دچار سردرگمي نشوند.
کمک های اولیه : مقابله با توفان

خطر توفان قابل پیش بینی است
آیا هرگز از خود پرسیده اید اگر محل سکونت شما در معرض توفان شدید یا گردباد، تندباد یا کولاک قرار گیرد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
نزولات آسمانی سنگین (باران های شدید)، بادهای شدید و صاعقه که با توفان همراه هستند، می توانند به اموال شما خسارت وارد کنند و زندگی تان را نیز به خطر اندازند.

اگر هنگام وقوع توفان داخل اتومبیل هستید در سمت راست جاده و در محل مطمئنی توقف نمایید و موتور خود را خاموش کنید. جهت وسیله نقلیه را در مسیر باد قرار دهید. سپس پنجره اتومبیل را کمی پایین بیاورید تا تعادل فشار در اتومبیل بر قرار شود.
سعی کنید بفهمید چه توفان هایی ممکن است در منطقه شما رخ دهد و در چه زمانی از سال، احتمال وقوع آن بیشتر است. در زمان وقوع حادثه، رسانه های گروهی وارد عمل می شوند تا هشدارهای عمومی را به همگان اعلام کنند. اگر به توصیه های آنها گوش فرا دهید، متوجه خواهید شد که چه هنگام توفان به منطقه شما نزدیک می شود.

مرحله بعد آن است که بدانید برای حفاظت از خانه و خانواده خود، چه می توانید بکنید.
قبل از وقوع توفان چه باید کرد؟
1- در مناطقی که توفان موسمی و مسبوق به سابقه است باید زمان خاص آن را، با توجه به اطلاعات قبلی، پیش بینی کرد.
2- از مقاوم بودن محل سکونت خود در برابر توفان مطمئن شوید. در مناطقی مانند حاشیه های کویر و مناطق بادگیر، تمام ساختمان ها باید گنبدی شکل ساخته شوند.

3- خطر شن روان در مناطق شنی و کویری از حوادث زیانبار است که با کاشتن و پرورش گیاهان خاص منطقه می توان آن را مهار کرد.
4- ذخیره آب و غذا (ترجیحاً به صورت کنسرو) به اندازه مصرف سه روز آماده کنید و در کیف نجات قرار دهید. در صورتی که غذا به صورت کنسرو نباشد باید هر دو هفته یک بار تجدید شوند.
5- پناهگاه مناسبی انتخاب کنید. زیرزمین منازل، زیر پله ها و یا وسایل سنگین و پابرجا، که دور از دیوارهای خارجی و پنجره ها قرار دارند، مکان های خوبی برای پناه گرفتن از توفان هستند.

6- اگر قصد تعمیر و اصلاح خانه خود را دارید باید به مستحکم کردن یک اتاق داخلی در مقابل بادهای توفانی توجه کنید.
7- درختان خشک شده و شاخه های پوسیده آنها را قطع کنید تا خطر افتادن تنه درختان بر روی خانه کاهش یابد.
8- با هم قرار ملاقات بگذارید تا بعد از توفان مطمئن شوید هیچ کس گم نشده است یا نیاز به کمک ندارد.
9- همواره بنزین در باک اتومبیل خود داشته باشید.

10- احتیاط های لازم برای پیشگیری از خطر وقوع حریق را به عمل آورید و به هیچ وجه در منزل مواد آتش زا نگهداری نکنید.
11- خانه، خانواده و اموالتان را در برابر توفان بیمه نمایید.

رعایت نکات ایمنی هنگام وقوع توفان
1- جریان برق، آب و گاز را با رعایت اصول ایمنی قطع کنید.
2- فوراً دستگاه های گازسوز یا نفت سوز را خاموش کنید.
3- اگر وقت کافی دارید پنجره های منزل خود را با تخته های محکم ببندید ؛ می توانید برای تقویت پنجره ها از نوار چسب استفاده کنید.
4- برای حفاظت درهای بیرونی از بست های قوی استفاده کنید.
5- از در و پنجره دور شوید تا از خطر پرتاب شیشه شکسته در امان بمانید. مراقب درختان و تیرهای برقی که آسیب دیده و یا احتمال سقوط دارند باشید.

6- هر چیزی را که ممکن است در داخل و خارج خانه به اطراف پرت یا شکسته شود در جای خود محکم کنید.
7- اگر مقامات مسئول به شما توصیه کرده اند که محل مسکونی تان را تخلیه کنید این کار را فوراً انجام دهید.
8- اگر در خارج از منزل گرفتار توفان شدید، فوراً به پناهگاه بروید. به عنوان آخرین چاره در یک گودال، حفره یا مجرای آب بخوابید.
اگر قصد تعمیر و اصلاح خانه خود را دارید باید به مستحکم کردن یک اتاق داخلی در مقابل بادهای توفانی توجه کنید.

9- اگر هنگام وقوع توفان داخل اتومبیل هستید در سمت راست جاده و در محل مطمئنی توقف نمایید و موتور خود را خاموش کنید. جهت وسیله نقلیه را در مسیر باد قرار دهید. سپس پنجره اتومبیل را کمی پایین بیاورید تا تعادل فشار در اتومبیل بر قرار شود.
10- اگر امکان خارج شدن از اتومبیل و پناه بردن به نقطه امن وجود دارد این کار را انجام دهید.
11- چون بعد از توفان های شدید خطر سیل و طغیان آب های جاری و راکد وجود دارد اصولی را که در مورد سیل گفته شد حتماً رعایت کنید.

12- به یاد داشته باشید اگر آرامش خود را حفظ کنید در موارد اضطراری بهتر عمل خواهید کرد.
13- سواحل و ساختمان های بلند را ترک کنید زیرا این مکان ها خطرناک هستند. در ساختمان های کم ارتفاع یا زیرزمین ها و پناهگاه ها پناه بگیرید.

رعایت نکات ایمنی بعد از وقوع توفان
1- برای کسب اطلاعات و دستورالعمل ها به رادیو گوش دهید و از دستورهای آن پیروی کنید.
2- کمک های اولیه را به افراد آسیب دیده یا گرفتار برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید. پارگی نسوج، فرو رفتن جسم خارجی در بدن، سوختگی، گزش حشرات، ناراحتی های گوارشی پس از وقوع توفان شایع است که در مناطق توفان خیز بایستی آمادگی لازم برای کمک به مصدومینی که دچار این نوع صدمات و ناراحتی ها هستند پیش بینی شود.

3- از منطقه خسارت دیده دور شوید مگر آن که از شما درخواست کمک شود یا این که بتوانید کمک کنید.
4- از سیم های آویزان برق دور شوید و این موارد را به مقامات مسئول اطلاع دهید.
5- منابع اصلی آب و شبکه های تخریب شده فاضلاب را به مقامات مسئول گزارش دهید.
6- به توصیه های مأموران امداد توجه کنید.

سيل
سيل پديده اي طبيعي است كه پس از وزش بادهاي شديد توأم با باران شديد و رعد و برق خطر آن وجود دارد براي تقليل خسارات مالي و جاني و حفاظت شخصي بايد كارهاي زير را انجام داد :
آمادگي قبل از وقوع سيل :
1ـ راديو ترانزيستوري كوچك قابل حمل و چند باطري نو براي شنيدن اخبار و توصيه‌هاي ايمني به همراه داشته باشيد.

2ـ كمي غذا و آب ذخيره كنيد، زيرا ممكن است فروشگاهها تعطيل شوند و منابع آب آلوده گردند.
3ـ سعي كنيد همواره بنزين در باك اتومبيل داشته باشيد زيرا ممكن است مجبور شويد ناگهان محل را ترك كنيد.
4ـ براي مواقع قطع برق چراغ قوه و شمع در دسترس داشته باشيد.
5ـ مقداري غذا، پوشاك، اسناد و مدارك مهم و اشياء‌ قيمتي كم حجم را در مناطق مرتفع منزل خود قرار دهيد.
6ـ به خاطر داشته باشيد مهمترين لوازم در تخليه منزل پربهاء ترين و كم حجم ترين آنهاست و به طور كلي وسايلي كه بعد از حادثه براي زندگي به آنها نيازمنديد.

عمليات هنگام وقوع سيل :
الف : نكات قابل توجه در منزل :
1ـ اگر خانه شما در محل مرتفعي است در خانه بمانيد و به دستورات راديو گوش كنيد.
2ـ خونسردي خود را حفظ كنيد.
3ـ از وارد آوردن فشار عصبي، درخواستها و ارائه دستورات غيرقابل اجراء به اطرافيان بپرهيزيد.
4ـ اگر مجبور به ترك منزل شديد جريان ‌آب، برق و گاز را قطع كنيد و فرش و وسايل مهم را به محل‌هاي بالاتري در منزل ببريد.

ب : نكات قابل توجه در خارج از منزل
1ـ براي عبور از آب، لوازم شناور بر آب به همراه داشته باشيد.
2ـ به خاطر داشته باشيد كه در سيل آب آلوده به گل و رسوب بوده و قدرت و وزن آن به مراتب از آب معمولي بيشتر است.

3ـ حتي اگر شناگر خوبي هستيد براي عبور از آب كاملاً احتياط كنيد.
4ـ در خارج از منزل، و هنگام رانندگي مراقب بريدگيهاي جاده، شيبها و سيمهاي برق باشيد. به آرامي برانيد و از دنده‌هاي سنگين استفاده كنيد.
5ـ هنگام ترمز دقت كنيد، زيرا ترمزها در آب كار نمي كند.

6ـ از نهرهاي خروشان و فاضلابها و جويبارهاي به ظاهر آرام دوري كنيد.
7ـ هيچگاه به تنهايي در يك ناحيه سيل زده به اين طرف و ‌آن طرف نرويد.
صاعقه و رعد و برق :
هنگام وقوع رعد و برق و صاعقه نكات زير را رعايت كنيد :
1ـ از درختان، تپه ها، سيم‌هاي برق هوائي، لوله‌هاي فلزي و آب دور شويد.
2ـ ايستادن زير درخت، روي تپه و ارتفاعات، بدترين كار ممكن است.
3ـ اگر در حال شنا كردن هستيد، يا روي قايق سواريد فوراً از آب بيرون بيائيد.
4ـ هر گاه در جاده يا شهر قصد ايستادن و پارك كردن و پناه بردن به جاي امن را داريد در زير سيم برق هوايي يا پل فلزي قرار نگيريد.

5ـ اگر در حال رانندگي در شهر، جاده يا در حال پارك كردن هستيد حتماً از اتصال وسيله نقليه خود به زمين مطمئن شويد.
6ـ اگر بر روي اسكلت بندي ساختمان جوشكاري يا كار مي كنيد آن محل را ترك كنيد.
7ـ به داخل يك ساختمان زيرزميني يا درون اتومبيل برويد.
8ـ داخل اتوبوسها نيز مكانهاي امني هستند ولي به اشياء ‌فلزي دست نزنيد.
9ـ به اشياء فلزي از قبيل : دوچرخه، نرده‌هاي آهني، قلاب ماهيگيري،‌ لوازم فلزي آشپزخانه و واگن‌هاي راه آهن دست نزنيد.
10ـ اگر بيرون از خانه هستيد، زير درخت يا نقاط مرتفع پناه نگيريد، بلكه در محل باز به حالت خميده باقي بمانيد.

11ـ اگر هنگام رعد و برق احساس كرديد كه موهاي سر يا دستهاي شما سيخ شده و يا از سنگها و تورهاي فلزي اطراف خود صداي وزوز شنيديد فوراً آن محل را ترك كنيد زيرا احتمال برق گرفتگي وجود دارد.
12ـ هرگز نترسيد احتمال خطر براي شما يك در ميليون است.
كولاك و بوران
وزش بادهاي سرد با سرعتي حدود 50 تا 60 كيلومتر در ساعت توأم با ريزش برف و كاهش درجه حرارت به كمتر از 12 درجه زير صفر از حوادثي است كه در اكثر جاده ها و نواحي كوهستاني شمال كشور اتفاق مي افتد و خسارات جاني و مالي فراواني به بار مي آورد.

آمادگي قبل از وقوع كولاك و بوران :
1ـ چراغ قوه، باطري اضافه و همچنين شمع فراهم نكنيد.
2ـ راديو قابل حمل با باطري اضافه در دسترس داشته باشيد.
3ـ به گزارش‌هاي هواشناسي از راديو و تلويزيون توجه كنيد.

4ـ در خانه به علت اينكه ممكن است راههاي ارتباطي قطع شود و تأمين سوخت مشكل باشد بخاريهاي قابل حمل (با سوخت اضافي در ظروف ايمني) و اجاق‌هاي صحرايي در دسترس داشته باشيد.
5ـ مقداري مواد غذايي كه نياز به پختن ندارد و همچنين مقداري آب ذخيره كنيد.
6ـ باك ماشين خود را پر كنيد.