دانلود مقاله پرورش شتر مرغ ‌

بخشی از مقاله

پرورش شتر مرغ

مقدمه:
با وجود گذشت بيش از يك قرن از پرورش شترمرغ اهلي در مزارع افريقاي جنوبي، اطلاعات علمي كمي در خصوص تغذيه شترمرغ وجود دارد و نيازهاي غذايي اين پرنده به طور دقيق برآورد نشده است. نتها در چندساله اخير برخي از تحقيقات اوليه در اسرائيل و افريقاي جنوبي در اين زمينه انجام شده اشت. هنوز جنبه هاي زيادي مورد تحقيق قرار نگرفته و اطلاعات گردآوري شده در اين بخش بيشتر مربوط به تجربيات پرورش دهندگان شترمرغ در افريقاي جنوبي است.

شترمرغ بطور كامل علفخوار نبوده و در حيات وحش قسمتي از غذاي آنان را حشرات، پستانداران كوچك، مارمولك و گاهي تخم پرندگان تشكيل مي دهد. اگرچه شترمرغ ها علف مي خورند ولي غذاي مورد علاقه آنان را برگ گياهان دولپه اي و نيز دانه آنها تشكيل مي دهد.

شترمرغ بر اساس عادت طبيعي در مراتع فقير زندگي كرده و مي تواند در اين شرايط غذاي كافي براي خود تهيه نمايد، جائيكه گاو و حتي گوسفند قادر به زندگي نيستند.

مانند ساير دامها هزينه غذا يكي از عمده ترين مخارج پرورش شترمرغ را تشكيل مي دهد. با استفاده از قابليت شترمرغ در مصرف غذاي فقير و متنوع مي توان تا حد زيادي از هزينه هاي پرورش كاست.

1- فيزيولوژي گوارش:
مطالعات معدود انجام شده برروي شترمرغها نشان مي دهد كه آنها قادرند الياف خام را بهتر از ساير طيور هضم نمايند. در اين زمينه فيزيولوژي گوارش شترمرغ را مي توان با خرگوش و اسب مقايسه كرد. Angle دريافت كه هضم الياف ديواره سلولي (NDF) كه تا ميزان 5 تا 6 درصد توسط طيور قابل هضم است، در جيره جوجه هاي شترمرغ مي تواند از سن 3 هفتگي مورد استفاده قرار گيرد. توانايي هضم NDF شامل درصدي از فيبر موجود در غذا (سلولز، همي سلولز و ليگنين) است كه پتانسيل هضم شدن را دارد. در شترمرغهاي در حال رشد، در خلال 10 هفته اول اين توانايي بصورت خطي تا ميزان 51 درصد افزايش يافته و در مورد شترمرغهاي كاملاً رشد كرده بالغ بر 60 درصد مي گردد. چنين قدرت بالاي هضم غذاهاي فيبري را در گله هاي حيوانات نشخواركننده مي توان يافت.

غذاهاي فيبري توسط شترمرغ از مري به پيش معده (معده غده اي) مي رود و عمليات اوليه هضم شيميايي بوسيله شيره معدي انجام مي شود. سپس غذا از يك منفذ بزرگ وارد معدة ماهيچه اي بنام سنگدان مي شود. ديوارة ماهيچه اي ضخيم سنگدان به همراه سنگريزه هاي خشن موجب تقسيم مكانيكي غذا به قطعات كوچكتر مي گردد.

سپس غذا وارد رودة كوچك شده و با اضافه شدن ترشحات روده اي بخصوص از لوزالمعده، مواد مغذي جذب مي شوند. فعاليتهاي تخميري كه توسط باكتريها در روده كور و بزرگ انجام مي شود شترمرغ را قادر مي نمايد كه از مقادير زياد فيبر در غذا استفاده نمايد. احتباس طولاني غذا در حدود 40 ساعت در دستگاه گوارش براي فلور باكتريايي بيهوازي زمان كافي فراهم مي آورد تا روز غذا اثر نموده و منجر به شكستن سلولز و همي سلولز گردد. در اين فرآيند اسيدهاي چرب فرار نظير اسيد استيك، اسيد پروپيونيك و اسيد بوتيريك توليد شده كه توسط ديواره معده جذب شده و انرژي لازم را براي پرنده مهيا مي سازد.

طي آزمايشهاي Swart دريافت كه شترمرغهاي در حال رشد مي توانند تا 76 درصد از انرژي متابوليسمي مورد نياز خود را از شكستن سلولز بدست‌آورند. بايد توجه داشت كه افزايش ميزان الياف خام در جيره ممكن است كاهش جذب ساير تركيبات سهل الهضم جيره شود.

ارتباط رشد با مصرف غذا:
رشد و افزايش وزن زنده شترمرغ بستگي اساسي به نحوه تغذيه و مديريت دارد. تغذيه شترمرغهاي پرواري با غذاي كنسانتره باعث رشد بسيار سريع از سن يك تا چهار ماهگي مي گردد و لي ممكن است دفرمه شدن پا خصوصاً مفاصل را به دنبال داشته باشد. در اينگونه موارد توسعه استخوانهاي پا با افزايش سريع وزن شترمرغ همخواني ندارد.

نتايج يك مطالعة اخير در افريقاي جنوبي نشانگر آن است كه شترمرغ مناطق مختلف، تفاوتهايي را در افزايش وزن نشان مي دهد. در اين مطالعه شترمرغهاي ادشورن افريقاي جنوبي، ناميبيا و زيمباوه با يكديگر مقايسه گرديدند. شترمرغهاي ادشورن افريقا ديرتر از بقيه به حداكثر وزن بدن و نيز حداكثر افزايش وزن روزانه رسيدند، ولي هيچگونه تفاوت معني داري در وزن پرنده بالغ بين شترمرغهاي نواحي مختلف وجود نداشت.

غذاي مصرفي شترمرغ بستگي به وزن پرنده و ميزان انرژي موجود در جيره دارد. معمولاً پرندگان تا زمانيكه از لحاظ انرژي نيازشان رفع نگردد از خوردن دست نمي كشند. در صورت تغذيه آزاد با جيرة متراكم (كنسانتره) ميزان غذاي روزانه دوره رشد 3 تا 4 درصد وزن بدن مي باشد و تنها در پايان دوره رشد اين مقدار كاهش يافته و به 2 تا 5/2 درصد مي رسد. جدول (1) متوسط غذاي مصرفي روزانه شترمرغها را در دوران مختلف زندگي نشان مي دهد.

ضريب تبديل غذايي در جوجه ها 4/1 تا 6/1 است و در شترمرغهاي جوان 4 تا 6 ماه اين نسبت 4 تا 6 و در پايان دوره رشد به 10 افزايش پيدا مي كند.

2- ميزان احتياجات به مواد مغذي:
همانند ساير حيوانات شترمرغها هم جهت رشد، نگهداري و توليد مثل نياز به آب، كربوهيدرات، پروتئين، چربي و ويتاميني ها دارند.

انرژي از شكستن كربوهيدراتهاي موجود در غذاهاي حاوي مواد قندي، نشاسته، چربي، پروتئين و الياف خام (سلولز و همي سلولز) بدست مي آيد. انرژي قابل استفاده حاصل از غذا انرژي قابل سوخت و ساز (ME) ناميده مي شود كه شامل اختلاف انرژي غذا و انرژي دفع شده از طريق مدفوع و ادرار و گاز بوده و با واحد مگاژول بر كيلوگرم (MJ/Kg) محاسبه مي گردد. در گونه هاي مختلف حيوانات دستگاه گوارش متفاوت بوده و ضريب تبديل غذايي براي هر ماده غذايي با ديگري فرق مي كند. بنابراين ميزان ME در هر حيوان و بريا هر غذا متفاوت خواهد بود.

چنين اطلاعاتي هنوز براي شترمرغ در دسترس نيست. لذا از جداول موجود طيور و خوك استفاده مي گردد كه البته ارزش انرژي متابوليسمي در اين جدول بدون احتساب الياف خامي كه شترمرغ مي تواند استفاده نمايد درنظر گرفته شده است.

پروتئين از اسيدهاي آمينه تشكيل شده است. اسيدهاي آمينه از تركيبات اوليه هر سلول بوده و در تعداد زيادي از فرآيندهاي متابوليكي بدن شركت مي نمايد. لذا پروتئين موجود در غذا يكي از مهمترين عوامل رشد و توليد مثل هر موجود زنده محسوب مي گردد. شترمرغ در دروان فيزيولوژيكي مختلف شامل رشد،

نگهداري و توليد مثل نياز متفاوت به پروتئين در يك جيره غذايي دارد. درصد پروتئين در يك جيره بصورت درصد پروتئين خام مطرح مي گردد. در هنگام تغذيه حيوانات با مواد پروتئيني بايستي هم ميزان پروتئين جيره و هم ارزش غذايي آن مد نظر قرار گيرد. اين امر بستگي به تركيب اسيدهاي آمينه پروتئين دارد.

كيفيت يك پروتئين بوسيله محتويات كلي و نيز ميزان اسيدهاي آمينه ضروري آن تعيين مي شود. پروتئين با منشاء جيواني فاقد ارزش غذايي زيادي است.
تنها نشخواركنندگان قادرند كه اسيدهاي آمينه ضروري را توسط ميكروارگانيسم ها در شكمبه بسازند. بدين ترتيب اين حيوانات به اسيدهاي آمينه ضروري در جيره وابستگي ندارند. اين كه ميكروارگانيسم ها در دستگاه گوارش شترمرغ، تنها در سكوم و روده بزرگ وجود دارند، در اين قسمت انتهايي دستگاه گوارش، جذب اسيدهاي آمينة حاصل از متابوليسم ميكروبي به مدت زياد ميسر نبوده و اسيدهاي آمينه به همراه مدفوع دفع مي گردند. درنتيجه تأمين اسيدهاي آمينه ضروري مانند ليزين، متيونين، سيستين، تريپتوفان، ايزولوسين و آرژينين در جيره شتر مرغ مهم است.

فيبر خام شامل ليگنين، سلولز و همي سلولز موجود در غذاست. اين مواد عمدتاً در غشاءهاي سلول و قسمتهاي چوبي گياه موجود مي باشند. بخصوص غذاهاي علوفه اي مانند يونجه سبز، علف و كاه بر ميزان فيبر خام غذا مي‌افزايند. همانند پروتئين خام، فيبر خام نيز در جيره بصورت درصد بيان مي شود.

جدول 2 احتياجات انرژي و ساير مواد مغذي شترمرغ را در مراحل مختلف رشد فيزيولوژي نشان مي دهد. اجزاء تركيبات غذايي تجاري شترمرغ در افريقاي جنوبي متشكل از اين مواد غذايي است. فرمول هاي مورد استفاده در امريكا بخصوص براي جيره نگهداري و توليد مثل متشكل از مقادير بيشتري پروتئين و اسديهاي آمينه ضروري مختلف است. بايد متذكر شد اين درصدها بمقدار زيادي وابسته به ميزان انرژي جيره مي باشد. افزايش انرژي جيره، كاهش مصرف غذا توسط

حيوان را بدنبال دارد. از آنجائيكه تقريباً تمام جيره هاي امريكايي از مقادير بالاي انرژي برخوردارند، بنابراين لازم است كه درصدهاي مربوطه در جيره به منظور رفع نياز پرنده از نظر پروتئين و اسيدهاي آمينه ضروري افزايش يابد.

جدول 2- مقادير پيشنهادي انرژي و مواد مغذي براي شترمرغ
مادر جوجه در حال رشد جوجه سن به ماه
توليد نگهداري 14-11 11-6 5-2 2-1 1-0

9 8 9 9 10 11 12 انرژي متابو.ليسمي مگاژول در كيلوگرم
علوفه (مقادير مربوط به خوراك)

16 30 16 14 12 10 7 حداكثر فيبر خام (درصد)
14 12 12 14 16 18 22 حداقل پروتئين خام (درصد)
7/0 5/0 6/0 6/0 85/0 1 2/1 حداقل ليزين (درصد)
27/0 19/0 22/0 22/0 30/0 36/0 45/0 حداقل متيونين (درصد)

42/0 30/0 39/0 39/0 55/0 65/0 78/0 حداقل متيونين + سيستين (درصد)
42/0 30/0 39/0 39/0 55/0 65/0 92/0 حداقل ترئونين (درصد)
13/0 10/0 13/0 13/0 18/0 21/0 25/0 حداقل تريپتوفان (درصد)

67/0 48/0 52/0 52/0 73/0 86/0 1 حداقل ايزولوسين (درصد)
8/0 57/0 69/0 69/0 98/0 15/1 38/1 حداقل آرژينتين (درصد)

3- ميزان احتياجات به مواد معدني و ويتامينها:
علاوه بر مواد مغذي همچون كربوهيدراتها، چربيها و پروتئينها، مواد معدني و ويتامينها نيز براي ساخت تركيبات بدن و انجام اعمال مختلف آن ضروري هستند. در مواقعي كه ميزان مواد معدني و ويتامين ها در جيره كافي نباشد متابوليسم بدن مختل شده و اثرات زيان آور آن تنها در صورت تداوم و شدت زياد پس از مدتي قابل رويت مي باشد. براي شترمرغ مقدار كافي كلسيم و فسفر جهت شكل گيري و رشد مناسب استخوانها كاملاً اساسي است. جيره شترمرغهاي در حال

رشد شامل 4/1 تا 5/2 درصد كلسيم و 7/0 تا 5/1 درصد فسفر است. نگهداري نسبت كلسيم به فسفر بين 1 به 5/0 و 1 به 6/0 بسيار مهم است. در زمان تخمگذاري، پرندگان مولد به مقادير متنابهي كلسيم براي شكل گرفتن پوسته تخم نيازمندند. جيره غذايي براي اين پرندگان بايستي شامل 5/3 درصد كلسيم باشد.

تاكنون استانداردهاي كاملاً دقيقي براي احتياجات شترمرغ به مواد معدني كمياب و ويتامينها ارائه نداشه است. درنتيجه از احتياجات طيور براي اين منظور استفاده مي شود و اغلب مواد معدني و ويتامينهاي جيره صنعتي بوقلمون و ماكيان براي شترمرغ بكار گرفته مي شود. براساس توصيه هاي انجام شده، جهت تغذيه شترمرغ در افريقاي جنوبي مقادير مواد معدني و ويتامين جبره (جدول 3) بيش از ميزاني است كه در جداول طيور بكار رفته است. تجربيات بدست آمده در پرورش جوجه و شترمرغهاي جوان نشان مي‌دهد كه منگنز نقش بسيار مهمي را در جلوگيري از دفرمه شدن پا و مفاصل شترمرغ ايفا كرده و در جيره بايستي به مقدار زياد و كافي درنظر گرفته شود.

جدول 3- مواد معدني مورد نياز
(در هر كيلوگرم جيره)
مقدار مورد نياز مواد معدني

120-750 منگنز
125-80 روي
180-100 آهن
18-8 مس
2-5/0 يد

5/0 كبالت
4/0-2/0 سلنيم

جدول 4- ويتامينهاي مورد نياز (در هر كيلوگرم جيره)
مقدار مورد نياز ويتامين
22000-10000 واحد بين الملل A
4000-1500 واحد بين الملل D3
50-43 ميلي گرم E

4-3 ميلي گرم K
6-4 ميلي گرم B1
4/14-6/9 ميلي گرم B2

9-5 ميلي گرم B6
27-19 ميلي گرم اسيد پانتوتنيك
980/1-430/1 ميلي گرم كولين
86-57 ميلي گرم نياسين

2/0 ميلي گرم بيوتين
2-5/1 ميلي گرم اسيد فوليك

3- تغذيه عملي شترمرغ:
مطرح شدن پرورش انبوه شترمرغ در افريقاي جنوبي در نيمه دوم قرن نوزدهم بيشتر به علت همزمان شدن با شروع كشت يونجه در آن زمان ممكن گرديد. حتي با استانداردهاي امروزي هنوز يونجه بهترين غذاي پايه براي شترمرغ اهلي محسوب مي گردد. مقادير زياد پروتئين، كلسيم و كاروتن يونجه، نياز به شترمرغ و حتي ساير پرندگان را بطور كامل برطرف مي كند.

تعدادي از كشاورزان شترمرغهاي خود را فقط در مزارع يونجه پرورش داده و هيچگونه غذاي ديگري اضافه نمي نمايند. براساس قواعد تجربي و عملي كشت يك هكتار يونجه مرغوب براي تغذيه 8 تا 12 شترمرغ كافي است. چنين تغذيه منحصر به فردي رشد وزني مناسب را براي پرندگان تأمين نخواهد كرد و دليل آن كمبود انرژي مورد نياز رشد شترمرغ در يونجه مي باشد. لذا اغلب ذرت كامل يا خردشده براي جبران انرژي استفاده مي شود.

كشت يونجه بسته به آب و هوايي و نوع خاك ممكن است در همه جا مقدور نباشد، در اين صورت شبدر بعنوان يك جايگزين قابل اعتماد مورد استفاده قرار ميگيرد. تركيبات شبدر قرمز يا علف گاوي شباهت زيادي با يونجه دارد. بهرحال شترمرغ از نظر سازگاري با زندگي در مكانها و شرايط تغذيه اي مختلف در دنيا مشهور است. اين امكان وجود دارد كه جيره را با توجه به شرايط مزرعه و استفاده از محصولات جنبي شاخه هاي ديگر توليد تنظيم نمود. البته قيمت تمام شده جيره بر اساس موادي كه در آن بكار برده مي شود بايستي مورد توجه قرار گيرد.

بطور كلي شترمرغ غذاهاي تازه و آبدار بخصوص گياهان پهن برگ مثل چليپائيان (شلغم، منداب، كلم، خردل و غيره) را ترجيح مي دهد. علوفه گرامينه كمتر مورد توجه شترمرغ است ولي در صورت خرد شدن مصرف مي گردد.

اطلاعات نادري در خصوص تغذيه شترمرغ توسط سيلوي سبز وجود دارد. سيلوي برگ چغندر امكان يبوست را بخصوص در پرندگان جوان مهيا مي سازد، اما هيچگونه منعي در خصوص استفاده از سيلوي ذرت وجود ندارد. بعضي از پرورش دهندگان شترمرغ از سيلوي علوفه گرامينه بطور موفقيت آميز استفاده كرده اند. اينگونه غذاها بايستي بتدريج به جيره اضافه شده و فقط از سن 4 تا 6 ماهگي به بعد كه دستگاه گوارش پرندگان به اندازه كافي تكامل يافته است داده شود

. تجربيات كمي در خصوص مقدار مصرف وجود دارد و هر پرورش دهنده، مقاديري را بر اساس تجربيات شخصي خود انتخاب مي نمايد. يك پرورش دهنده در هلند بطور موفقيت آميز از سيلوي ذرت بطور نامحدود در پرندگان مولد و بميزان 700 تا 1500 گرم براي پرندگان در حال رشد استفاده مي نمايد.
علي رغم امكان تنوع در استفاده از تركيبات مختلف در جيره، فاكتورهاي زير بايستي در تنظيم جيره شترمرغ مورد توجه قرار گيرد:

• كليه مواد مغذي مورد نياز براي نگهداري و توليد بايستي به مقدار كافي و به نسبت متعادل در جيره وجود داشته باشد.
• با وجود استفاده شترمرغ از غذاهاي متنوع، غذا بايستي مطابق ذائقه پرنده باشد. براي اينكه غذا بطور كامل خورده شود بايستي خوش طعم باشد. اين امكان وجود دارد كه با اضافه كردن تدريجي غذاهايي با خوشمزگي كمتر، پرنده را به اين غذاها عادت داد. اضافه كردن علوفه سبز به جيره طعم غذا را خوشايند مي كند.

• الياف خام در جيره باعث تحريك حركات روده شده و هضم غذا را بهبود مي بهشد و به همين دليل بايستي به مقدار مشخصي در جيره وجود داشته باشد. مقدار الياف خام براي بالغين بايستي 15 درصد ماده خشك جيره باشد. مقدار ناكافي فيبر خام در جيره باعث مي شود كه شترمرغ اشياي خارجي بيشتري مثل شن، ماسه و خاشاك را ببلعد.

• جهت بهبود بلع و هضم بهتر است تمام اجزاء به صورت خرد شده در اختيار پرنده قرار گيرد. اين مسئله بخصوص براي مواد خشبي مثل يونجه خشك يا علف تازه توصيه مي گردد. غذاهايي كه خيلي ريز شده باشند در موقع بلع ممكن است ايجاد اشكال نموده و به علت گرد و غبار موجب سرفه شده و يا حتي در جوجه ها باعث بروز آسپرژيلوز شود. بدين منظور غذاهاي تجاري براي شترمرغ بصورت پلت تهيه مي شود. علاوه بر اين در غذاي پلت تركيبات جيره غيرقابل تفكيك بوده و در جيره بطور يكنواخت پخش مي شود.