بخشی از مقاله
چکیده
کشورهای مختلف جهان، بویژه کشورهای توسعه یافته با بهره گیری مداوم از تکنیک مهندسی ارزش در زمینه صرفه جویی در هزینه ها، افزایش کارایی، اثربخشی، بهره وری و رقابت پذیری در جذب سهم بیشتر از بازار، به موفقیت های بزرگی دست پیدا کرده اند، حال آنکه در کشور ما نقش کم رنگ این تکنیک، بیش از پیش در صنایع اصلی بویژه صنعت نفت احساس می شود که بی شک موثرترین روش جهت رفع این نقیصه، آشنایی بیشتر فعالان این صنعت با مقوله مهندسی ارزش می باشد . در این مقاله برپایه مطالعات کتابخانه ای، ضمن ارائه تعریف کلی از مهندسی ارزش، به بررسی جایگاه آن در صنعت نفت کشور، حوزه های کاربرد و متدولوژی اجرای آن و همچنین نقش مدیریت دانش در ارتقاء و بهبود فرآیند اجرای مهندسی ارزش پرداخته و در انتها نیز با ارائه یک مورد از تجربیات موفق مهندسی ارزش انجام گرفته در حوزه نفت، مراحل اجرای آن مورد بررسی قرار می گیرد.
واژههای کلیدی: مهندسی ارزش1، صنعت نفت، مدیریت دانش2، توسعه پایدار
-1 مقدمه
مهندسی ارزش مبحثی است که درچند سال اخیر پیرامون روش انجام پروژه های مختلف در ایران مطرح شده است. گرچه سابقه این بحث در جهان به چندین دهه می رسد ولیکن در ایران این موضوع بطور جدی از اواخر دهه هفتاد هجری شمسی مطرح شده و در این چند سال مطالعاتی با عنوان مهندسی ارزش در برخی از پروژه ها از جمله در حوزه های نفت، راه و نیرو انجام شده است. در تجارب موجود دو نکته مهم قابل تامل است. نکته اول ضعف قوانین و مقررات وضع شده پیرامون موضوع مذکور است و نکته دیگراینکه به سبب نا آشنایی عوامل دخیل در پروژه ها با مباحث مهندسی ارزش ، برخی از کارشناسان فعال در پروژه ها به انجام مطالعات مهندسی ارزش و نتایج آن مشکوکند.[2] با توجه به موارد ذکرشده، ضرورت فرهنگ سازی و آموزش مهندسی ارزش بعنوان یک ابزار کارآمد مهندسی در تقلیل هزینه ها با حفظ کیفیت در حوزه های مختلف بویژه در حوزه صنعت نفت کشور با دارا بودن پروژه هایی با حجم سرمایه گذاری بالا و تکنولوژی پیچیده بیشتر احساس می گردد.
Value Engineering Knowledge Management
1
2
1
-2 مبانی مهندسی ارزش
مهندسی ارزش روشی است مبتنی بر تفکر خلاق و نوآوری که با بهره گیری از فنونی شناخته شده، چون تحلیل هزینه ها و کار گروهی، بدنبال یافتن راه دستیابی به اهداف عملکردی با حداقل هزینه و حداکثر کیفیت است. فلسفه اصلی مهندسی ارزش ، این باور است که برای انجام هر کاری همواره راه حل بهتری وجود دارد. ساختار این روش مبتنی بر شناسایی و حذف بخشهایی از پروژه است که کارا یی شان کم، هزینه های غیر ضروری شان بالا و کیفیتشان نامطلوب است. در نگاه کلی، برجستگی مهندسی ارزش در مقایسه با سایر روشهای بهینه یابی و مدیریتی را می توان در نگرش نو به مسایل و راه حلها، شکستن جمود فکری و جزم اندیشی در برخورد با مسایل، پرورش اندیشه های نو و تدقیق همه جانبه دیدگاه ها، کارگروهی مبتنی بر رعایت الزامات کار تیمی و تحلیل بنیادی ضرورت و کارکرد مسئله مورد بررسی و اجزای آن خلاصه نمود. مهندسی ارزش را می توان مجموعه ای از روشهای مدیریتی برای بازنگری و تحلیل اجزای کار و استفاده از خلاقیتها و روشهای تحلیل سیستمی برای بهینه سازی طرح دانست. مهندسی ارزش، همانند دیگر روشهای کاهش هزینه یا بهبود کیفیت، مبتنی بر مجموعه ای از پایه ها، قواعد و اصول تعیین کننده ای است که آن را از سایر روشها متمایز می کند . شناخت مشکلات و موانع اجرایی مرتبط با مبانی مهندسی ارزش می تواند نقش مهمی در بهبود اجرای مهندسی ارزش و نتایج حاصل از آن داشته باشد. [2]
-3 جایگاه مهندسی ارزش در حوزه نفت
با توجه به اینکه در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، طرح های مختلف و متنوعی در حال اجرا می باشد و اعتبارات زیادی را نیز طلب می کند، لزوم بکارگیری مهندسی ارزش و تهیه دستورالعملی برای کاربرد آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. گرچه مدت نسبتا کوتاهی است که مهندسی ارزش در صنعت نفت ایران بکارگرفته می شود، لیکن با تغییرات و توسعه هایی که در پیش است، پیش بینی می گردد که مهندسی ارزش شکل مناسبی بخود گرفته و بعنوان یک ابزار مهندسی برای تقلیل هزینه ها با حفظ کیفیت مورد استفاده قرار می گیرد.
در صنعت نفت، مهندسی ارزش هم در اندازه کلان و هم در اندازه خرد جایگاه مشخصی دارد. دراندازه کلان، ابعاد کلی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پروژه مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرد و در اندازه های خرد، صرفه جویی در اجزا تشکیل دهنده پروژه مورد بررسی و مداقه قرار می گیرد. [1] معیارهای مهم بسترسازی برای تفکر نو در انجام مهندسی ارزش در اندازه کلان عبارتند از:
• ادغام شرکتها و تقلیل هزینه های بالاسری
• واگذاری کار، خدمات و خط تولید به نیروهای خارج از سازمان
• تغییرشکل سازمان و نظام اداری و تجدیدنظر در مسئولیت ها و اختیارات
• افزایش بهره وری با بکارگیری سیستم مدیریت منسجم و مدیریت دانش
• خصوصی سازی
• نحوه سرمایه گذاری
-4 تقسیم بندی حوزه های کاربردمهندسی ارزش در بخش نفت
واحدهای صنعتی و کارخانجاتی که در صنعت نفت طراحی و نصب می شوند به ندرت بصورت یک خط تولید یکپارچه و همسان که عملیات احداث آن محدود به مونتاژ باشد، تولید می شوند، لذا خدمات طراحی، ساخت ونصب هر واحد و کارخانه با توجه به ویژگیهای متفاوتی که سیال نفت وگاز در حالت های مایع، گاز، جامد و هیدرات در آن جریان دارد تابعی از متغیرهای گوناگون
2
و خاص آن سیال می باشد. از این رو در طراحی، ساخت ونصب با گزینه های متنوعی برای برآورده سازی نیازهای سرمایه گذاری روبرو خواهیم شد.
مواد، محصولات و خدماتی که در صنعت نفت تولید می شود در قالب چهارگروه زیر تقسیم بندی می گردد: [1]
• پروژه های اکتشاف و تولید ارزش بیشتر در پروژه های اکتشاف و تولید در گرو شناسایی دقیق مشخصات منابع نفت و گاز و پیش بینی درست تولید بهینه آن است.
• پروژه های انتقال ارزش بیشتر در پروژه های انتقال به هزینه کمتر سرمایه گذاری و هزینه کمتر انتقال و قابلیت اعتماد بالا به جریان بدون
وقفه سیستم انتقال وابسته است.
• پروژه های پالایش ارزش بیشتر در پروژه های پالایش به هزینه کمتر سرمایه گذاری و هزینه کمتر بهره برداری و کیفیت بیشتر مواد پالایش
شده و برآورده سازی نیازهای زیست محیطی متکی است.
• پروژه های تولید محصولات میانی و نهایی شیمیایی و پتروشیمی ارزش بیشتر در این نوع از پروژه ها، به هزینه کمتر و کیفیت بالاتر، قیمت بیشتر محصول در بازارو رعایت الزامات زیست محیطی متکی است.
