بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
وجهه تسمیه کاخ آپادانا (داریوش اول)
آپادانا واژه ی فارسی وبه معنای تالارستوندارمی باشد با توجه به تالارستوندارکاخ (تالاربارعام) واز آنجا که به عنوان اولین تالارستوندارایران شناسایی وحفاری شده است تمام مجموعه کاخ به این نام نامیده شده است. همچنین با توجه به اینکه کاخ آپادانا به وسیله داریوش اول هخامنشی (512 ـ 516) ساخته شده است به کاخ داریوش اول هخامنشی نیز معروف میباشد.
اسلاید 2 :
تاریخچه بنای کاخ آپادانا
داریوش درسال 522 پیش از میلاد به سلطنت رسید پس از آنکه داریوش توانست مدعیان سلطنت را از پیش روی بردارد وآرامش را دوباره به کشورباز گرداند درصدد برآمد سرزمینهای متصرفی را که متشکل از کشورهای بسیاری بودرا با سیاستی خاص اداره کند که این خود مستلزم آن بود که جایگاهی را به عنوان مرکزیت امپراطوری خود برگزیند.
هرچند سرزمینهای متصرفی آن به حدود 30 کشوریا ایالت می‌رسید ولی چند نقطه را مرکزیت بخشید که از آن جمله است شهرپارسه یا تخت جمشید امروزی، همدان، بابل وشوش. درهریک از این مراکز اقدام به برپایی کاخهایی نموده است که هریک از این کاخها هرچند دراصول کلی یکسان می‌نمایند ولی درجزئیات تفاوت هایی نسبت به هم دارند.
اسلاید 3 :
الی ایحال به توجه به گستردگی امپراطوری هخامنشی (از سند تا نیل) برآن شد تا شوش را که تقریباً درمزکز امپراطوری واقع شده بود به پایتختی برگزیند. بدون شک دراین انتخاب شکوه وعظمت دیرینه شوش به عنوان پایتخت فرمانروایان ایلام که وی خودرا وارث آنان نیز می‌دانسته درنظربوده است. از سوی دیگرچون پاسارگاد پایتخت کورش وکمبوجیه (ازشاخه دیگرهخامنشیان) بوده است. اونخواسته آن شهررا مرکز فرمانروایی خود سازد وازاین روشوش را به پایتختی خود برگزید.
داریوش دستورداد تا کاخی باشکوه آن چنان که درخورفرمانروایی وی باشد درشوش برپا دارند، لذا معماران با توجه به جمیع مسائل، تپه آپادانا را به این منظورانتخاب کردند. البته باید توجه داشت که این تپه نیز همچون تپه اکروپل (ارگ) وشهرشاهی دارای لایه‌های باستانی میباشد که برروی تپه ماهورهای طبیعی شکل گرفته است. بدین سان کاخ اصلی داریوش برروی این تپه (آپادانا) بنا شدو اقامتگاههای درباریان تأسیسات دولتی برروی دوتپه اکروپل (ارگ) وشهرشاهی ایجاد شد. (ر. ک. به تصویرـ2).
اسلاید 4 :
آنچه مورد نظرما میباشد تپه آپادانا است باستان شناسانی که درمورد تپه آپادانا به پژوهش پرداخته اند تقریباً متفق القول هستند که اصول معماری بابل سرمشق معماران آپادانای شوش بوده است. گیرشمن براین باوراست که کاخهای هخامنشی شوش ملهم از بناهای ایلامی شوش است چه این باشد یا آن پذیرفتنش دوراز ذهن نیست زیرا که داریوش خود درکتیبه یادگاری بنای آپادانای شوش به صراحت درهمکاری معماران وهنرمندان سرزمینهای تابعه سخن می‌گوید واین را نیز می‌بایست پذیرفت که اصول وفرهنگ دوره هخامنشی فرهنگ وهنر تلفیقی است، تلفیقی از همه هنرهای خوب ساکنان سرزمینهای تابعه.
منتهی نکته دراین است که ذوقی سلیم، هنرمند وهنرشناس آگاهانه این عمل را به انجام رسانیده است که درعین تکثر، وحدت را درآن می‌یابیم. شاید این خود یکی از نکات بسیارظریفی است درسیاست کشورداری عصرهخامنشی که از داریوش آغاز شده وتا انتهای این دوره ادامه یافته است. بدین سان که یا مصالح وموادساختمانی از هرسرزمینی به شوش یا تخت جمشید حمل شده است ویا اینکه هنرمندان سرزمینهای دیگردربرپایی آنها دخالت داشته اند یا اینکه مصالح مورد نیاز به همراه هنرمندانشان آورده شده اند بدین سان است که تمام ملل تابعه دراین قبیل شهرها رنگ وبوی فرهنگی خودی را می‌یافتند واحساس بیگانگی نداشتند.
اسلاید 5 :
گیرشمن معتقد است داریوش پس از مدتی کوتاه که دربابل اقامت کرد شوش را محتملاً درسال 521 پیش از میلاد پایتخت خود قرارداد. امستدنیز با استناد به کتیبه یادگاری آپادانا که درآن داریوش آرزوی پایداری عمرویشتاسپ پدرخودرا دارد، می‌گوید زمانی که این سند نوشته شده ویشتاسپ هنوززنده بود پس این کاخ درنخستین سالهای پادشاهی پسرش ساخته شده است از آنجایی که تخت جمشید پس از شوش برپاشده است درکتیبه یادبود بنابه نام ویشتاسپ برخوردنمی شود چراکه اودراین زمان درقید حیات نبوده است.
اسلاید 6 :
ویژگیهای معماری کاخ آپادانا شوش (داریوش اول)
آپادانا کاخی است مرتفع وپهناورکه ازواحدهای مختلفی تشکیل شده است این واحدها شامل تالاربارعام، حرمسرا، دروازه، حیاطهای شرقی وغربی ومرکزی، ایوانهای شمالی، شرقی وغربی ودیگربخشها میباشد.
اسلاید 7 :
براساس سنت معماری هخامنشی که ساختمانها را اصولاً برروی سکو (صفه) بنا می‌کردند درآغاز معماران گرداگرد تپه (آپادانا) را با دیواری قطوربه ارتفاع هیجده متروپهنای هیجده متربا مصالح خشت احاطه کرده اند منتهی بدلیل بالابودن سطح آبهای زیرزمینی ابتدا پی دیواره را ازآجربا ملاط قیرحداقل به ارتفاع 14 رگ آجرساختند با توجه به اینکه کلفتی هرآجر 5/8 سانتیمتراست و 5/1 سانتیمترنیز قطرملاط قیراست با توجه به 14 رگ آجر حداقل یک متروچهل سانتیمترازآجرساخته شده است پس از آنکه بخش آجری دیواره تختگاه با پهنای 18 متروارتفاع 40/1 متر (14 رگ) ایجادشد دیواراصلی بنا از خشت بالا آمده تا با کف آپادانا برابرشد. با توجه به اینکه بقایای ایلامی بصورت تپه ای بوده است نتیجتاً پشت دیواره خالی می‌شده است لذا معماران دوره هخامنشی خاکهای حاصل از پی کنی را درپشت دیواره ریخته وبدین سان تختگاه را ایجاد کرده اند، امروزه درمقطع دیواره گودی که گیرشمن درجبهه غربی تختگاه ایجاد کرده بود درلابلای خاکهای آوارقطعات آجر، سفال، سنگ وحتی آجرهای مینایی دوره ایلام به وضوح آشکاراست زیرا لایه‌های چندی از دوره ایلامی واحتمالاً قبل از آن دراین قسمت وجودداشته است که قطرلایه ها حدوداً 10 متر ضخامت داشته است. از این طریق می‌توان به نوع بناهایی از دوره‌های گذشته پی برد.
اسلاید 8 :
درادامه برروی این تختگاه ابتدا پی بنا کنده شد سپس دیوارها برپا شد وستونها درجای خود استوارگشت دراین زمینه کتیبه ای از داریوش برجای مانده است که خود گویار مسائل فنی معماری این بنای معظم است. داریوش پس از حمد وثنای اهورامزدا ومعرفی خود می‌گوید :
«این کاخ هدیش است که درشوش کردم از دورآرایش آن آورده شد. فرودبوم کنده شد تا دربوم به سنگ رسیدم چون کنده شد با خرده سنگ پرشد یکی 40ارش به بلندی ودیگری 20ارش به بلندی. برآن خرده سنگها، کاخ فرا ساخته شد واین بوم فروکنده شد وبا خرده سنگ پرشد وخشت زده شد مردم بابل آن را کردند. چوب سدررا از کوه موسوم به جبل لبنان آورده اند قوم آشورآن را تا بابل آورده اندو از بابل تا شوش کاریان وایونیان آنرا حمل کردند چوب میشن مکن از گنداره وکرمان حمل شد. طلائی که دراینجا به کارفته است از ساردس وبلخ آورده شد سنگ لاجورد وعقیق را که دراینجا استعمال شده از خوارزم آورده اند. نقره ومس که دراینجا به کاربرده اند از مصرآورده شد. تزئیناتی که دیوارها را مزین داشته اند از ایونیه آورده شد، عاجی که به کاررفته از حبشه، هند ورخج حمل شده، ستونهای سنگی که اینجا کارگذاشته شده از شهری به نام ابیرادوش درعیلام آورده شده، هنرمندانی که سنگ را حجاری کرده اند ایونیان وساردسیان بودند، زرگرانی که طلارا کارکرده اند مادی ومصری بودند کسانی که ترصیع کرده اند از مردم ساردس ومصریان بودند، آنان که آجرهای مینایی را( با تصاویر) را ساخته اند بابلی بوده اند، مردانی که دیوارها را تزیین کرده اند مادی ومصری بودند. اینجا درشوش دستورساختن ساختمانی با شکوه داده شد وآن به طرز عالی تحقق یافت. اهورا مزدا مرا حمایت کناد وهمچنین پدرم ویشتاسپ ومملکت مرا» .
اسلاید 9 :
دراین سنگ نبشته نکات چندی قابل توجه است چون درطرح بنا، ساخت دیوارهای بلند مد نظربوده است لذا معماران زمین را تا خاک بکرحفرکرده اند تا بنا پی محکمی داشته باشد. چون تپه طبیعی است درنتیجه پی سازی بستگی به فراز ونشیب تپه داشته است. چون ستونها با اندازه ووزن زیاد دربنا طرح ریزی شده بودپی سازی می‌باید از استحکام کافی برخوردارباشد به همین دلیل برای پی سازی ابتدا چهارطرف گودرا با خشت دیواری ساخته اند که باعث جلوگیری از رانش شفته ریزی بعدی شود سپس نقاط لازم را با سنگ وشن پرکرده وآن را کوفته اند ودرادامه دیوارها وستونها را برپا داشته اند که درنتیجه کاوشهای انجام شده درکاخ آپادانای شوش روشهای مورد بحث درکتیبه را تأیید می‌کند لازم به ذکراست این شیوه کارکردن وساختمان سازی از دیدگاه زمین لرزه وزلزله شناسی نیز درخورتوجه فراوان است به نوعی که بعد از گذشت بیش از 2500 سال از تاریخ ساخت آن با وجود وزن زیاد دیوارها وستونها، هیچ گونه نشستی نداشته اندو حداقل این کاخها 220 سال یعنی سرتاسردوره پادشاهی هخامنشی آباد ومورد استفاده بوده اند.
به صورت کلی مجموعه کاخ آپادانا متشکل از دوبخش شامل بخش خشتی ودیگری بخش سنگی میباشد.
اسلاید 10 :
بخش خشتی شامل سه حیاط به صورت شرقی، مرکزی وغربی میباشد که درامتداد هم از شرق به غرب ساخته شده اندو همچنین تعداد زیادی از اتاقها ودالانها که حیاطها را احاطه کرده اند با توجه به کتیبه بنای کاخ که درآن داریوش اشاره دارد که بخش عمده ای از قسمت خشتی آن را بابلیها ساخته اند اسلوب وطرح آن (ایجاد اتاقها وراهروها دراطراف حیاطها) بی شباهت به بناهای بابلی نمی باشد.
حیاط شرقی از ابعاد بزرگتری نسبت به دوحیاط دیگربرخوردارمی باشد درضلع شمالی حیاط بقایای هشت پایه سنگی دیده می‌شود که بخش مرکزی آنها بصورت مدورسوراخ میباشد با توجه به نمای بازسازی شده کاخ توسط حیاطهای فرانسوی، احتمالاً مربوط به نسبت هشت پرچم بوده است. احتمالاً با توجه به اتاقهای بزرگ اطراف حیاط وهمچنین پایه‌های سنگی پرچمها از این حیاط جهت امورنظامی وسان پادشاه از نیروهای درون کاخ استفاده می‌شده است.
کاربرد حیاط مرکزی به روشنی مشخص نمی باشد اما با توجه به اینکه اتاقهای متصل به آن تنها با دودرورود وخروج آن کنترل می‌شده است احتمالاً مربوط به یک بخش مهم مانند خزانه بوده است.
