بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی باتاکیدبرمشارکت مردمی موردمطالعه منطقه دوار شهرستان شوش می باشد، روش تحقیق در این پژوهش ، پیمایشی از نوع میدانی و برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شد. به همین دلیل این پژوهش را می توان از پژوهش را می توان از پژوهش های پیمایشی به حساب آورد، و به لحاظ هدف این پژوهش را می توان کاربردی دانست روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است.جامعه آماری این پژوهش دربرگیرندهی تمام افراد منطقه دوار شهر شوش .و روش نمونه گیری تصادفی ساده می باشد.
به منظور گردآوری دادهها در این پژوهش، از پرسشنامهای ترکیبی استفاده می شود در انجام این مرحله از دو نوع تحلیل توصیفی و تحلیل استنباطی استفاده می شود،نتیجه گیری این پژوهش نشان می دهد که بررسی و تحلیل رابطه و تأثیر متغیرهای عدم وجود امکانات رفاهی در مبدا و پیدایش و گسترش حاشیه نشینی در شهر شوش - علاقه به زندگی در این، زندگی در کنار اقوام و خویشاوندان، عدم تمایل به مهاجرت از این منطقه ، میزان امکانات رفاهی،میزان همکاری مسئولین، همدلی و یکرنگی با اهالی ،احساس مسئولیت در قبال دیگر ساکنین ، منتظر بودن در امور مربوط - با متغیرهای توانمندسازی بیانگر آن است که بین این دو متغیر رابطه معنی داری وجود دارد.
بدین معنی که بین عدم وجود امکانات رفاهی در مبدا و پیدایش و گسترش حاشیه نشینی در شهر شوش رابطه وجود دارد. همچنین بررسی و تحلیل رابطه و تأثیر متغیرهای توسعه فعالیتها و حمایتهای نهاد های دولتی یکی از عوامل موثر در ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی در شهر شوش می باشد و بررسی یافته های این فاز هم بیانگر وجود رابطه تأثیر گذار متغیرهای انسجام و همبستگی اجتماعی - همفکری و مشورت در امور ، مشارکت در فعالیتهای عمرانی ، همکاری با دست اندر کاران فعالیت ساماندهی و بهسازی، کمک به حل مشکلات مردم منطقه، میزان اعتماد به مردم ، میزان اعتماد به مدیران شهری، میزان اعتماد به نهادهای محلی ،احساس وظیفه در انجام وظایف - می باشد. نتایج تحلیلی روابط به طور کامل در فصل چهارم آورده شده است. که می توان نتیجه گرفت توسعه فعالیتها و حمایتهای نهاد های دولتی یکی از عوامل موثر در ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی در شهر شوش منطقه دوارباشد.
مقدمه
اسکان غیر رسمی خصلت شهرنشینی و شهرنشینی از خصلت های عمده ی جامعه ی صنتی است. در جوامع ما قبل صنعتی، فعالیت های تولیدی در مناطق روستایی متمرکز شده بودند. در این جوامع کشاورزی فعالیت اصلی بوده و کشاورزان قسمت اعظم نیروی کار را تشکیل می دادند. در عین حال جمعیت شهرها کم بوده و بسیاری از ساکنان آن پایگاه شغلی قابل توجهی نداشتند. با ظهور انقلاب صنعتی تمامی این ابعاد دگرگون شد و ورود صنایع جدید نیاز به نیروی کار را در شهرها افزایش داد و به این ترتیب مهاجرت گسترده ای آغاز گردید - محسنی، . - 27 : 1376 از بین این مهاجران کسانی که دارای درآمد بهتر و توانایی بیشتری بودند توانستند از دروازه ی طلایی شهر عبور کرده و خود را با شهر تطبیق دهند.
اما بعضی از آن ها نتوانستند با شهر سازگاری پیدا کنند و در نتیجه پشت دروازه ی شهر در مناطق حاشیه نشین اقامت گزیدند - زاهدزاهدانی، . - 17: 1369 موضوع اسکان غیر رسمی - حاشیه نشینی - از ویژگی های جدائی ناپذیر رشد شهری ایران است که در سالیان اخیر به دلایل افزایش مطالبات اجتماعی در این مناطق و با توجه به تجربه چند دهه گذشته بیشتر مورد توجه محققان و کارشناسان واقع شده است.
متاسفانه این پدیده به سرعت در حال رشد و گسترش است و مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و زیست محیطی فراوانی را در اغلب شهرها به ویژه شهرهای بزرگ ایران به وجود آورده است. تجربه نشان می دهد که چاره ایی جز ادغام واقعی این نواحی در درون نظام های شهری نداریم، بر اساس مدل های بهسازی مداخله در حاشیه، باید بر بکارگیری ملاحظات مبتنی بر نیازهای اساسی اجتماعی و اقتصادی برای جذب حاشیه ها در سبک زندگی شهری تاکید نمایند 1991 :1955 - ، . - Moitra محرومیت و عدم برخورداری سکونتگاه های غیر رسمی از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری آن ها را به کانون مسائل بغرنج شهری و سد توسعه پایدار انسانی تبدیل نموده است.
جای تردی نیست که در فرایند جهانی سازی، جمع کثیری از شهروندان به حاشیه رانده شده و از بسیاری از حمایت های اجتماعی نیز محروم می شوند - صرافی، . - 6 :1381 شکل گیری این پدیده مسائل مختلفی را به همراه داشته که فقط محدود به این سکونتگاه ها نمی شود و حتی کل یک شهر را متأثر می سازد، به طوری که پیامد آن بروز انواع ناهنجاری ها در زمینه ی شهرنشینی است. اشتغال افراد این سکونتگاه ها در مشاغل غیر رسمی و کاذب، وجود ساخت و سازهای غیر مجاز، عدم توانایی شهرداری ها در ارائهی خدمات مناسب در این مناطق، آلودگی محیط زیست و اثرات نامطلوب فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این مناطق بر کل سیستم شهری، افزایش جرم و انحرافات در این مناطق، همه و همه از جمله آثار مخرب و مضر اسکان غیر رسمی چه بر روی ساکنان آن نواهی و چه بر روی ساکنان دیگر نواحی شهری می باشد.
از این رو به نظر می رسد پرداختن به مسأله سکونتگاه های غیر رسمی و آثار نامطلوبش ضرورت می یابد، زیرا شناسایی علل این پدیده و ارائه ی راهکار در جهت ترمیم و ساماندهی آن موجبات برابری در بافت شهری را که از شاخص های توسعه پایدار است فراهم می کند. شهرشوش نیز همانند شهرهای رو به رشد ایران از این قاعده مستثنی نبوده است. با توجه به آخرین آمار و اطلاعات جمعیتی بدست آمده، این شهر در سال 1390 جمعیتی حدود 74165 نفر داشته است. آمارها نشان می دهد که از این جمعیت حدود 3752 نفر جمعیت در سکونتگاه غیر رسمی منطقه دوار ساکن می باشد. این سکونتگاه از جمله روستاهایی اطراف شهر شوش می باشد که به دلیل گسترش بی رویه با شهر ادغام شده است.
بررسی هایقدماتی نشانگر آن است که محلات دیگری با ویژگی های تقریباً مشابه به صورت پراکنده در سطح و حاشیه شهر شوش از مشکلات ناشی از اسکان غیر رسمی رنج می برند. این محلات که تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارند نابسامانی های مختلفی را بوجود آورده اند که، به شکل ناهماهنگ با مجموعه شهر در حال رشد و گسترش می باشند. به نظر می رسد ویژگی های اقتصادی- اجتماعی و کالبدی ساکنان این سکونتگاه های غیر رسمی با ساکنان رسمی شهرشوش تفاوت اساسی داشته، که عوامل خاصی در بوجود آمدن آن ها دخالت دارند. با این اوصاف و با توجه به ویژگی های این محدوده به نظر می رسد پرداختن به ساماندهی محله ذکر شده از یک سو به بهبود نیازهای موجود سکنه و از سوی دیگر کمک به توسعه پایدار این سکونتگاه خواهد کرد.
باید توجه داشت که ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی شهری باید به صورت برنامه ریزی شده، و متناسب با نیازهای حال و آینده این محله صورت بگیرد، که می تواند مقدمه ای برای کاهش مسائل و مشکلات دیگر این سکونتگاه ها تلقی گردد؛ قابل ذکر است همانطور که مسائل پیش روی شهر و شهروندان دارای ابعاد گوناگون است، بنابراین ساماندهی ساکنین نیز جنبه های مختلفی را شامل می شود که شامل ساماندهی اجتماعی - انسانی، اقتصادی، کالبدی است که در پژوهش های گذشته بیشتر به جنبه های اقتصادی و کالبدی توانمندسازی پرداخته شده و کمتر به جنبه های اجتماعی که به نظر مهمترین جنبه ی توانمندسازی می باشد پرداخته شده است.
در این پژوهش نیز سعی شده است به دلیل گسترده بودن این مباحث و هزینه بر بودن، و کمبود زمان لازم، و همچنین به دلیل توجه کمتری که به جنبه ساماندهی در پژوهش های گذشته برای دسترسی به نتیجه ی بهتر سعی شده بیشتر به این جنبه - مشارکتی ساماندهی - پرداخته شود. لذا این پژوهش در پی آن است که به ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی باتاکیدبرمشارکت مردمی موردمطالعه منطقه دوار شهرستان شوش پرداخته و با ارائه راهکارهایی مناسب جهت ساماندهی این سکونت گاه با توجه به توانهای، اجتماعی و انسانی - توسعه بومی - اقدام شود.
