بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
فصل اول : نهضت ترجمه و دوره های مختلف آن
پس از آنکه دوران فتوحات اولیه به پایان آمد و قلمروی حکومت اسلامی از ثبات و استقرار نسبی برخوردار شد ؛ شرایط جدید و متفاوتی برای مسلمانان بوجود آمد تا با بهره گیری از و ارتباط با فرهنگهای سایر ملل ؛ میراث فرهنگی آن تمدنها را فرا گیرند و در سایه آ ن به ایجاد تمدنی جدید بپردازند.
توجه فراوان آیات قرآن و احادیثی که مسلمانان را به کسب علم و دانش ترغیب می کرد و نیازهای روز افزون جامعه نوخاسته اسلامی و سیاستهای تشویقی برخی از خلفا و حامیان علم موجب حرکتی مبارک و پرثمر گردید که به آن نهضت ترجمه اطلاق گردید.این حرکت اگر چه در عصر بنی امیه آغاز شد اما شتاب و شکوفائی و تأثیر اصلی خود را در عصر بنی عباس بر جای گذاشت .
اسلاید 2 :
برای آنکه به نیکی بر حقیقت این تحول و اهمیتش در نهضت ترجمه در گذر تاریخ آگاه شویم ناگزیر باید آن را در ضمن مراحل زمانی قرار دهیم که از آغاز تا پایان عصر ترجمه را در بر گیرد . با این کار می توانیم از مراحل تحول و امور متعلق به آن آگاه شویم و هر دوره از ادوار این نهضت فرخنده و پر ثمر را تبیین و تشریح کنیم .
برخی از پژوهشگران نهضت ترجمه را در دو مرحله از تطور, آن را در عصر عباسی محصور می دانند و اشاره ای به عصراموی نمی کنند . برخی دیگر از پژوهشگران نهضت ترجمه را در دو مرحله یعنی , عصر اموی و عصر عباسی قرار داده اند و برخی دیگر تطور ترجمه را در سه عصر دوران پیش از هارون و مأمون ,مرحله هارون و مأمون و برمکیان و مرحله بعد از مأمون برشمردند . اما نگارنده , تطور نهضت ترجمه را در چهار دوره عمده به شرح زیر تقسیم نموده به این دلیل که نماینگر واقعیت عملی تاریخ نهضت ترجمه از عصر اموی تا پایان آن در نیمه قرن چهارم هجری است
اسلاید 3 :
ترجمه در عصر اموی
قرن اول هجری نماینگر نخستین دوره از ادوار نهضت ترجمه است . ترجمه در این عصر چون با قرون بعدی سنجیده شود , از حیث محتوا ابتدائی و ضعیف است , ولی حقا باید گفت که این عصر برای نهضت ترجمه عموما به مثابه سنگ بنا بود . کما اینکه این عصر نقطه شروع این نهضت در شرق و غرب جهان اسلام محسوب می گردد. در این قرن علومی چون طب و هیئت و شیمی مورد اهتمام مسلمانان واقع شد و در این کار تا جایی پیش رفتند که در گذر زمان هرچه این علوم توسعه یافت سهم مسلمانان در آن انکار نشد .
از مشهورترین کسانی که در این قرن به نهضت ترجمه اهتمام کرد , خالد بن یزید اموی است .
به دستور او کتابهای طب و شیمی و هیئت به عربی ترجمه شد . ابن ندیم معتقد است که خالد در خاندان اموی فردی عادی نیست و در علم مقامی دارد.
.
اسلاید 4 :
خالد اولین حکمرانی است که شعله دانش را برافروخت و در این کار پیشگام است . او در پی این افسانه که با دستیابی به دانش کیمیا می توان فلزات را به طلا تبدیل کرد به علوم علاقه مند شد و دستور داد در مدرسه اسکندریه کتابهایی که درباره کیمیا هست به عربی برگردانند .
البته برخی از محققان متقدم و متأخر درباره خالد بن یزید و مرتبه علمی او و اقداماتش نظری متفاوت ارائه داده اند . علامه ابن خلدون اشتغال خالد به امر ترجمه و علوم را نفی می کند و در این باره می گوید : او از نسل عرب است و به بدویان نزدیکتر است او چگونه می تواند از صنایعی سخن بگوید که مبتنی بر شناخت طبیعتها و مزاجهای مرکب است .
اسلاید 5 :
از سوی دیگربرخی از محققان با ارایه دلایل فراوان به پندارهای کسانی که حق خالد را نادیده گرفتند پاسخ گفتند. از جمله آنها ابن ندیم است که در این باره می گوید : خالد بن یزید را حکیم آل مروان خواندند او همتی بلند و علاقه فراوان در کسب علم داشت .
عمر بن عبدالعزیز یکی دیگر از امرای اموی است که به امر ترجمه اهتمام ورزیده و در این نهضت نقشی داشتند . در دوره امارت او کتاب (کناش) در پزشکی تألیف اهرُن – کشیش اسکندرانی – که در دربار عبد العزیز ارج و قربی داشت به عربی ترجمه شد.
اسلاید 6 :
از میان امویان تنها خالد و عمر بن عبدالعزیز بوده اند که به امر ترجمه اهتمام ورزیدند و در نهضت ترجمه نقشی داشتند و هیچ یک از خلفای اموی عزم و اراده ای در این میدان از خود نشان ندادند. بی شک عصر اموی پر از مشکلات سیاسی , اجتماعی و دینی بود , خصوصاً اوایل کار که بنیاد حکومت امویان پی ریزی شد . با این حال و به رغم پیچیدگی اوضاع و نابسامانیهای داخلی و خارجی بابد اذعان کرد آنچه باعث شکوفائی و دوام نهضت ترجمه در عصر عباسیان شد همان کوششها و تلاشهای اولیه مربوط می گردد.
از امور مهمی که در کنار نهضت ترجمه در قرن اول نباید از آن غافل بود , پدیده تعریب دیوانهاست . بدون شک نهضت تعریب دیوانها بر عرب تأثیرات بسیار مفیدی نهاد . کار تعریب دیوانها تکمیل کننده نهضت ترجمه در این دوره به شمار می آید و یکی از وجوه ترجمه و نقل محسوب می گردد .
اسلاید 7 :
ابن خلدون می افزاید : شاید خالد بن یزید دیگری از صاحبان صنعت و علوم بوده که از باب تشابه اسمی با او یکی دانسته شده است .
همچنین از پژوهشگران جدید که نقش خالد را در باب علم نمی پذیرد عمر فروخ محقق مصری می باشد . وی در این باره می گوید : هیچ دلیلی در دست نداریم که خالد بن یزید کتابی در موضوع کیمیا تألیف کرده یا دستوری مبنی بر ترجمه کتب داده باشد , زیرا پرداختن به کیمیا نیازمند مهارت در معارف فراوانی بود که نه خالد و نه هیچ عرب دیگری در آن عصر ابتدائی از حیات سیاسی عرب از آن برخوردار نبود
اسلاید 8 :
نهضت ترجمه در عهد منصور عباسی
نهضت ترجمه آگاهانه ای که آثار تاریخی و اجتماعی و فرهنگی عمیق و دامنه داری را از خود به جای گذاشت با ظهور نخستین خلفای عباسی آغاز شد و بیش از دو سده تداوم یافت .
در زمان حکومت منصور دومین خلیفه عباسی اقدامات مهمی در زمینه ترجمه علوم بیگانگان به دو روش تحت اللفظی و معنایی صورت گرفت . در این دوره نخستین ترجمه از فارسی به عربی بود و مترجمان این آثار معمولا زرتشت زادگان نومسلمان بودند . ترجمه چند کتاب ادبی از جمله کلیله و دمنه به دست عبد الله بن مقفع از آن جمله است .
منصور آنگونه که معروف است بیشتر به نجوم علاقه مند بود از این رو به ترجمه آثاری در این زمینه تشویق می کرد تا جایی که خود نیز بر این دانش واقف شد . مسعودی در این باره می گوید : منصور نخستین کسی است که منجمان را بدور خود جمع کرد و به احکام نجوم عمل نمود . نوبخت مجوسی منجم و ابراهیم فزاری منجم که صاحب آثار فراوانی در نجوم و هیئت بود و علی بن عیسی اسطرلابی منجم در دربار او بودند .
اسلاید 9 :
از آثاری که در عهد منصور به عربی ترجمه شد , کلیله و دمنه , کتاب سند و هند , کتاب ارسطو , کتاب مجسطی بطلمیوس , کتاب اقلیدس , و سایر کتابهای عجمی در نجوم , حساب , طب و فلسفه جزو آنها بوده است .
کتابهای منطق در زمان منصور عباسی ترجمه شد و ابن مقفع حجم عظیمی از این کار را بدوش کشید . و کسانی که بعد از او آمدند جز در اصطلاحاتی خاص کارشان با او تفاوتی نداشت . در این عصر کار هیچ یک از ترجمه ها به عرب واگذار نشد بلکه بیشتر امر ترجمه به عهده مسیحیان و ایرانیان بوده است .
در دوره خلافت منصورنهضت ترجمه شکوفا شد و در جایگاه والایی قرار گرفت اما پس از منصور در زمان خلافت مهدی و هادی عباسی دنبال نشد و در نتیجه به رکود گرایید ولی دیری نگذشت که با روی کار آمدن هارون عصری نو آغاز شد به طوری که از حیث مرتبه بر گذشته هم سبقت گرفت.
اسلاید 10 :
نهضت ترجمه در عصر هارون
عصر هارون از درخشانترین عصرهایی است که برنهضت ترجمه گذشته است و ترجمه در این زمان به لحاظ کمی و کیفی به حد اعلای خود رسید .
عنایت خاص هارون به امر ترجمه و تشویق مادی وی از مهمترین اسباب ترجمه در این عصر است . او علاقه فراوانی نسبت به فرهنگ ایرانی نشان می داد و به دانشمندانی که کتب یونانی را تدریس و ترجمه می کردند کمک شایانی می کرد . او سفیرانی را برای خرید کتابهای یونانی روانه امپراطوری روم کرد . و شخصیتهای برجسته دیگری هم از او پیروی کردند و اموال فراوانی را سخاوتمندانه برای خرید کتاب و حمایت از مترجمان هزینه کردند بسیاری از مورخان , عصر هارون را عصر طلائی تمدن اسلامی نام نهادند.
گرچه انواع علوم و معارف ملتهای متمدن به سوی مرکز خلافت – بغداد- روانه شد ولی از سوی دیگر مسافرت و مأموریت به قصد طلب علم از بغداد به مناطق دیگر انجام شد و این کار از برجستگیهای عصر هارون است .
