بخشی از مقاله
آتریوم در معماری پایدار
چکیده
آتریوم(( Atrium اصطلاحی است که به حیاط داخلی یا مرکزی در معماری بـومی روم باسـتان و نیـز گونـه ای از فضا و حیاط ورودی در کلیساهای دوره صدرمسیحیّت اطلاق می شد. امروزه، آتریوم به معنای یک فضـای خـالی و محصور می باشد که به صورت عمودی به ارتفاع چند طبقه ایجاد می شود. آتریوم به علت ایجاد ارتباط بـین فضـای بیرون و درون اثرات مثبت روانی و عاطفی مردم ایجاد می کند و با راه دادن نور طبیعی به فضـای داخـل، فضـاهای طبقاتی بزرگتر و کارآمدتری را به نسبت ساختمانهای معمول ایجاد کرده و محیط کار بسیار مطلـوبی را فـراهم مـی کند. با توجه به اهداف معماری پایدار نه تنها آتریوم می تواند چنان طراحی شود که اتلاف انرژی پائینی داشته باشد بلکه نقش جدیدی را هم در جهت کاهش مصرف انرژی به شکل سرمایش و گرمایش طبیعـی، عملکـرد غیـر فعـال خورشیدی ایفا کرده و با توجه به ویژگی واسطه حرارتی بودن آن امکان افزایش سـطوح بازشـوهای داخلـی را بـرای دریافت نور طبیعی بیشتر میسر می سازد. هدف از این پژوهش، شـناختی اجمـالی از آتریـوم و بازشناسـی مفـاهیم معماری پایدار در آن و چگونگی استفاده و تاثیر آن در دستیابی به اهداف معماری پایدار می باشد.
.1 واژه های کلیدی:
آتریوم ، معماری پایدار ، حیاط
.1 .1مقدمه
آتریوم دارای ویژگی های بسیاری به عنوان یک شکل ساختمانی در ترکیب بندی بناهای مدرن می باشد بنای آتریوم از نظر عامه مردم تنها به صورت منطقی و خردورزانه نیست بلکه به علت ایجاد ارتباط بین فضای بیرون و درون یک حالت روانی و عـاطفی را در مردم ایجاد می کند. با راه دادن نـور طبیعی به فضای داخل، آتریوم فضاهای طبقــاتی و کارآمدتری را بـه نسـبت ساختمــان های معمـول ایجـاد می کند آتریوم محیط کار بسیار مطلوبی را با فراهم آوردن فضای بیشتر و ارتباط با نور طبیعی و محیط بیـرون پدید می آورد بسیاری بر این باورند که دسترسی به تمامی طیف های نور طبیعی باعث ایجاد یـک محـیط سـالم و مفیـدمی شـود. مطالعات گوناگونی موجود است که این قضایا را اثبات می کند. دید و چشم انداز به فضـای داخـل آتریـوم بسـیار جـذاب و سـرگرم کننده بوده و بسیار جالب تر از فضای بیرون می باشد. آتریوم یک فضای مناسـب را در مقابـل تمـامی وضـعیت هـای جـوی و آب و هوایی همانند پناهگاهی بوجود می آورد همچنین آتریوم فضای بیرونی بسیار مطلوب را با ایجـاد جنبـه هـای بسـیار عـالی محـیط خارجی، نور طبیعی، درجه هوای مناسب برای ما بوجود می آورد این در حالی است که همچنان ما را در مقابل نزولات جوی همانند باد و باران، برف محافظت می کند. چون که آتریوم ها دارای حالت بسیار پیچیده ای هستند. آتریوم ها شامل بخشهای مختلفی مـی باشند که طراح باید فضای منفی را بهتر از فضای مثبت در هر یک از اجزاء در رابطه با تکمیل محیط آتریـوم درک کنـد..پیچیـدگی طراحی آتریوم تنها به استانداردهای تجویزی وابسته نبوده بلکه باید تمامی عواملی که در مورد امنیت و راحتی زندگی تاثیر گذارنـد در طراحی آتریوم لحاظ شود. یک طرح آتریوم خوب باعث افزایش محیط طبیعی و نیز کاهش در مصرف انرژی می شود. آتریوم هـا می توانند دارای شکل های بسیار مختلفی باشند اما ترکیب و شکل آتریوم باید همیشه پاسخگویی به اهداف آب و هوایی و اقلیمـی و نیز امنیت زندگی انسانی باشد. شکل معمول آتریوم می تواند به صورت کلی به گونه ای باشد که توسط اعضای سـاختمانی احاطـه شده باشد. شکل و صورت کلی آتریوم تعیین کننده بسیاری از اصول و پایه های شکل گیری اجزای آتریوم مـی باشـد.[5] موضـوع این مقاله بررسی معماری آتریوم می باشد و نگارنده سعی داشته در این مقاله ابتدا به معرفـی کلـی آتریـوم و آشـنا سـازی اجمـالی خواننده با انواع آن و استراتژی طراحی معماری آتریوم بپردازد و سپس با معرفی خصوصیات و مزایای آن در معماری پایدار، خواننده را با معماری آتریوم آشنا گرداند.
.2پیشینه تحقیق
در رابطه با آتریوم منابع محدودی وجود دارند که در این تحقیق ملاک بررسی قرار گرفته اند. تعداد معدودی مقالـه نیـز در سطوح مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند که به چند مورد از آن ها اشاره ای شده است..1دکی.مارک-جی.زد.براون.خورشیدو بـاد و نور (استراتژی های طراحی در معماری)، ترجمه: سعید آقایی، تهران: گنج هنر .1386موضوع اصلی این کتاب این است که بیشترین تصمیماتی که دراستفاده از انرزی در ساختمان موثر است طی مراحل طراحی شماتیک پروژه گرفته می شـود. وانگهـی تلاشـی کـه برای ایجاد مقدمات این تصمیمات در ابتدای فرایند طراحی لازم است بسیار کمتر از زحماتی است که بعدآ باید صرف تصحیح امـور شود..2مدی، حسین (باز نگری در طراحی فضاهای واسط: آتریوم ها ) ، مجله معماری و فرهنـگ شـماره .30درایـن مقالـه موضـوع فضاهای واسط-آتریم ها-مورد بررسی قرارمی گیرد.این فضاها را از دو منظر کالبدی و برنامه ریزی عملکردی مورد بررسی قـرار داده
و لزوم بازنگری درروش های طزاحی را با توجه به موارد مطرح شده مورد تأکید قرار می دهد..3مفیـدی شمیرانی،سـیدمجید:مـدی، حسین(آتریوم نماد یک معماری پایدار)، ششمین همایش ملی انرژی،.1386این مقاله شامل مطالعاتی در رابطه بـا بررسـی عملکـرد آتریوم از نظرصرفه جوئی و امکان نگهداری انرژی و نقش آتریوم در ایجاد اقلیم خرد معتدل و ایجاد ارتباط اکولوژیـک بـا محـیط و همچنین نقش آتریوم در ایجاد ارتباط ساختمان و شهر در چهارچوب یک معماری پایدار است.
این مقاله شامل معرفی آتریوم و استراتژی و تکنولوژی های موجود در معماری در راستای ساخت آن است.
.3پیشینه آتریوم
از لحاظ پیشینه تاریخی آتریوم واژه ای است که به حیاط های روباز یا اتاق های روزنه دار درون خانه های رومی اطلاق می شده که دارای حوضی برای جمع آوری آب باران بوده است. آتریوم درون فضاهای اندرونی وظیفه ی تأمین هوای تازه و نور کنترل شده را داشته است. در قرون وسطی حیاط های کلیساهای بازیلیکی را که گروه های مذهبی برای تجمع استفاده می کردند را بدین نام خوانده اند. در قرن هجدهم پس از آگاهی از خواص شیشه برای جذب و نگهداری حرارت این فضاها با سقف و دیواره های شیشه ای و قاب چوبی مورد استفاده گیاه شناسان هلندی قرار گرفتند. در طول قرن نوزدهم و در پی تولید قطعات فولادی و ایجاد دهانه های بزرگ، فضاهای شیشه ای عظیمی برای برگزاری نمایشگاه ها و فروشگاهای محصولات کشاورزی و صنعتی طراحی و ساخته شدند. از معروفترین و قدیمی ترین آنها می توان به پاویلیون سلطنتی در برایتوان، کریستال پالاس و گالری میلان اشاره کرد. در ابتدای قرن بیستم و با شروع جریان های مدرن در معماری، ویژگی های فضایی آتریوم ها باعث شد تا لوید رایت آن را برای تمرکز کارمندان و ایجاد همبستگی بین آنان در ساختمان اداری لارکین به کار گیرد. در دهه شصت میلادی، در پی نیاز به نور در فضاهای داخلی و تسهیل دسترسی های عمودی و افقی، بهره گیری از آتریوم در اغلب ساختمان های عمومی، تجاری و اداری برای نشیمن مراجعان، مسافران و گردهمایی مردم و دانشجویان، متداول شد. در این راستا طراحان مطابق با فرم ساختمان اصلی، آتریوم را به شکل مرکزی، یکپارچه شده، خطی، اتصالی و محیطی در طرح های خود وارد کرده و به کار گرفتند. بخش وسیعی از این فضاهای واسط را سطوح شیشه ای در بر می گرفت که ورود نور و دید و منظر را برای استفاده افراد، فضاهای مجاور و رشد و نمو گیاهان داخلی میسر می کرد. در پی بحران انرژی و مشکلات زیست محیطی و تأکید بر لزوم توسعه پایدار، طراحی محیط های مصنوع در فرایندی همه جانبه شامل اکولوژی، منبع محیطی و انرژی مورد توجه قرار گرفت. از این رو فضاهای واسطی مانند آتریوم ها که نقش مهمی را در تأمین روشنایی طبیعی، شرایط آسایش داخلی، ایجاد ریز اقلیم معتدل و مفصلی فضایی در ساختمان هی عمومی ایفا می کنند، باید مورد بازنگری قرار گیرند. این بازنگری از یک سو شرایط کالبدی آتریوم را در ارتباط با محیط بیرون و درون و بهره گیری از قابلیت های جذب انرژی خورشید و نگهداری آن در آتریوم مورد توجه قرار می دهد و از سویی دیگر در برنامه
های عملکردی، صراحان را برای تأمین شرایط آسایش انسانی بر اساس کاهش مصرف و اتلاف انرژی و استفاده از تأسیسات مکانیکی تجدید نظر می کند.[2]
.4بخش های اصلی
چندین شکل ساده و پیچیده از فضای آتریوم موجود می باشد که عبارتند از: گونه های ساده، گونه های پیچیده
.1,4 گونه های ساده
▪ یک طرفه: آتریوم مجاور و در کنار آن بخشی از سازه که دارای کاربری می باشد قرار می گیرد.
▪ دو طرفه: آتریوم مجاور و در کنار دو قسمت از بخشهای دارای کاربری در قرار می گیرد.
▪ سه طرفه: آتریوم در سه طرف بخش دارای کاربری ساده قرار می گیرد(شکل شماره .(1
شکل:1آتریوم یک طرفه، دو طرفه، سه طرفه، چهار طرفه، خطی
.2,4 گونه های پیچیده
▪ پل بندی شده: آتریوم چند بخش دارای کاربری شده را به یکدیگر مرتبط می کند.
▪ زیرزمینی: آتریوم در پائین بخش دارای کاربری قرار می گیرد.
▪ چندگانه افقی (جانبی ): فضای آتریوم در طول پلان در طبقات واحد یا چندگانه بخش شده است.
▪ چندگانه عمودی: فضای آتریوم در طول ارتفاع روح سازه ای بخش شده است(شکل شماره .(2
.
شکل:2 آتریوم پل بندی شده، زیرزمینی، چندگانه افقی، چندگانه عمودی
.2
