بخشی از مقاله
اثربخشی مثبت اندیشی بر افزایش عزت نفس و رضایت از زندگی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی آموزش مؤلفه های مثبت اندیشی بر عزت نفس و رضایت از زندگی است. جامعه آماری شامل دانشجویان دختر خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت بوده است. حجم نمونه 30 نفر از دانشجویان هستند که به صورت نمونه گیری هدفمند، 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل جایگزین شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل: مقیاس عزت نفس و مقیاس رضایت از زندگی بوده است. نتایج تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش مؤلفه های مثبت اندیشی باعث افزایش عزت نفس و رضایت از زندگی گردیده است. ضمنا از پرسشنامه دموگرافیک جهت دریافت مشخصات سن، جنس، رشته تحصیلی و سایر موارد دانشجویان استفاده شد.
کلیدواژگان: مثبت اندیشی ، عزت نفس ، رضایت از زندگی
-1 مقدمه :
خودپنداره Self-Concept برآورد کلی فرد از شخصیت خوداست این برآوردمعمولاً ناشی از ارزیابیهای ذهنی ویژگیهای رفتاری خود است. در نتیجه خودپنداره ممکن است مثبت یا منفی باشد. خودپنداره مجموعهای از عقاید، باورها و بازخوردهای فرد درباره خودش است که بیشتر مبنای توصیفی دارد، تا قضاوت. خودپنداره را میتوان مجموعه ای از افکار و عواطفی دانست، که سبب آگاهی فرد از موجودیت خود میشود. خودپنداره ترکیبی از تمامی افکار و احساس تصویری است که شخص نسبت به خود دارد. خودپنداره هر کس از همان ابتدای تولد، به ویژه از زمانی که توانسته با دیگران ارتباط برقرار کند، شروع به شکلگیری میکند. یعنی بر اثر تعامل و ارتباط برقرار کردن با پدر و مادر، خواهر و برادر، بستگان و اقوام، دوستان، همکلاسیها، معلم و غیره شناخت او از خود بیشتر میشود و به تدریج شناسایی مجموعه ویژگیهای او کامل میشود. امروزه بیشتر دانشمندان و روانشناسان معتقدند که خودپنداره تعیین کننده رفتار فرد است. چنانچه فرد با موقعیت و محرکی روبرو شود که با رفتار و ارزشهای او مغایر باشد، از خود مقاومت شدیدی نشان میدهد، ولی اگر با رفتار و ارزشهای او سازگار و موافق باشد، آنها را میپذیرد اصطلاحات خودپنداره و عزت نفس به هم شباهت بسیار دارند. عزت نفس وابسته به این معناست که شخص بر حسب ادراکی که از موقعیت شخصی خود در ذهن دارد، به چه میزان، خویش را در رده بالا یا پایین قرار می دهد. ازاینرو، کسی که خودپنداره مثبتی دارد، عزت نفسی زیاد و کسی که خودپنداره منفی دارد، عزت نفس کمی خواهد داشت. عقده حقارت، خودپنداره منفی و عزت نفس اندک از اصطلاحاتی هستند که می توان کم و بیش آنها را به جای هم به کار برد. بنابراین، رفتار هر کس در خودپنداره وی تأثیر دارد و آن کس که رفتار خود را بر اساس دستور شرع و عقل و وجدان انجام می دهد، طبیعی است که در درون خود، احساس رضایت می کند و در وی خودپنداره مثبت یا عزت نفس پدید می آید. آن کس نیز که دامن خود را به گناهان و کارهای زشت آلوده می کند، خودپنداره منفی در وی به وجود می آید؛ چون در درون، احساس می کند که فرد خطاکار و بدی است، هرچند ظاهری خوب از خود نشان دهد و خودپنداره خود را از دیگران بپوشاند. نیکی کردن به دیگران و کمک به آنان در مشکلات و سختی ها، کاری خداپسند و مردم پسند است. در نتیجه، عامل به آن، عزت نفس یا خودپنداره مثبت پیدا می کند و در مقابل، کسی که نسبت به گرفتاری
2
دیگران بی اعتنا است، به تعبیر روان شناختی، خودپنداره منفی دارد. پیشینه نظری و پژوهش های انجام گرفته از جمله های تبار، همکاران (1390) نشان دادند آموزش مولفه های مثبت اندیشی بر رضایت از زندگی همسران جانبازان رابطه مثبت دارد. به این معنا که به آنها کمک می کند کیفیت زندگی آنها افزایش پیدا نماید. همچنین میرشمسی (1388) دریافتند بین مثبت اندیشی و رضایت از زندگی رابطه معناداری وجود دارد. رضاپور و همکاران (1389) عبداله پور و همکاران (1390) و هادیان فرد (1384) در پژوهش های خود نشان دادند که بین دینداری، باورها اعتقادات مذهبی و رضایت از زندگی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. درتحقیقات دیگر نیز حسینی و همکاران (2010) مثبت اندیشی را عامل مهمی دانسته که برکیفیت زندگی فردی نقش مهمی دارد. درتحقیقات خارج از کشور افرادی مانند کیث و همکاران (2005)، موئلر((2001، بریل هرت((2005و ساندرا و هوگای((2003 به بررسی معنویت و رضایت از زندگی پرداخته اند. آنها اعلام داشتند که بین معنویت و رضایت از زندگی رابطه معنادار وجود دارد. معنویت و معنوی بودن باعث افزایش رضایت از زندگی می گردد. این تحقیقات نیز با این نتایج همسو است. در روانشناسی مثبت، به جای تأکید بر شناسائی و مطالعه کمبود های روان و کاستی های رفتاری و ترمیم یا درمان آنها به شناخت و ارتقاء وجوه مثبت و نقطه قوت انسان تأکید شده است، لیکن مطالعه علمی آن در زمان های اخیر آغاز شده است(روبینز، .(2008 سازمان بهداشت جهانی 2001)،(2004 سلامتی را به عنوان حالتی از بهزیستی کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی می داند و سلامت روان را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمند یهای خود را شناخته، از آنها به نحوه مؤثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید باشد تعریف می کند (به نقل از عسکری و همکاران، .(1388
-2 روش تحقیق
-1-2 جامعه آماری
طرح مورد استفاده در این پژوهش ، از نوع آزمایشی پس آزمون یا گروه کنترل با گمارش تصادفی بوده است . جامعه آماری این پـژوهش دانشـجویان خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت بوده است .
-2-2 نمونه و روش نمونه گیری
با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین دانشجویان دختر خوایگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت تعداد 150 نفر انتخـاب و پرسشـنامه ی رضایت از زندگی دینر و پرسشنامه ی عزت نفس روزنبرگ بر روی آنها اجرا شد . از بین کسانی که نمره آنها پـایین بـود تعـداد 30 نفـر بـه عنـوان نمونـه انتخاب گردید و یه صورت نمونه گیری هدفمند در دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه قرار گرفتند . در طول دوره آموزش گروه کنترل به 12 نفر و گـروه گـواه به 12 نفر تقلیل یافت . علت افت آزمودنی ها زمان امتحانات میانترم بود .
جدول :1 توزیع فراوانی و درصد فراوانی تحصیلات افراد مورد مطالعه
3-2 داده های توصیفی :
جدول :2 میانگین و انحراف معیار وضعیت سن آزمودنی در هر دو گروه
جدول :3 میانگین و انحراف معیار نمرات پیش آزمون و پیش آزمون رضایت از زندگی و عزت نفس در هر گروه آزمایش و کنترل
-4-2 ابزارهای جمع آوری اطلاعات
- پرسشنامه دموگرافیک شامل سن، جنس، رشته تحصیلی و سایر موارد.
- مقیاس رضایت از زندگی: این مقیاس توسط دینر و همکارانش در سال 1985 تهیه شده و دارای پنج عبارات مـی باشـد کـه مؤلفـه شـناختی بهزیسـتی ذهنی را اندازه گیری می کند و میزان رضایت فرد را نسبت به هر کدام به وسیله یک مقیـاس لیکـرت هفـت درجـه ای از کـاملا مخـالف(نمـره (1 تـا کـاملا موافق(نمره(7 می سنجد. دامنه تغییرات نمرات در این مقیاس از 5-35 می باشد و نمره بالا تر نشان دهنده، بالا بـودن رضـایت از زنـدگی مـی باشـد. دینـر و همکارانش در سال 1985 ضریب همبستگی بازآزمایی نمره های این مقیاس را در یک جمعیـت 176نفـری از دانشـجویان 0/82 و ضـریب آلفـای کرونبـاخ را 0/87 گزارش نموده اند. این مقیاس توسط بیانی و همکارانش((1386، به منظور هنجار یابی مقیاس رضایت از زندگی در ایـران بـر روی نمونـه ای متشـکل از 109 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزاد شهر اجرا شد. اعتبار مقیاس رضایت از زندگی بـا اسـتفاده از روش آلفـای کرونبـاخ 0/83 و بـا روش بازآزمـایی 0/69 به دست آمد. برای استفاده در ایران مورد انطباق قرار گرفته است و شواهد روایی و پایایی آن مطلوب گزارش شده است. تقربی و همکـاران،( (1391 بـه منظور روان سنجی فرم کوتاه پرسشنامه رضایت از زندگی در بین دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی کاشان آن را بر روی تعداد 161 نفر اجـرا کـرده انـد. یافته ها نشان داد، ضریب ثبات داخلی ابزار 0/85 – 0/9 محاسبه شد و توسط روش همبسـتگی بـا کـل مقیـاس و آزمـون مجـدد، پایـایی آن تأییـد گردیـد. همبستگی ابزار با مقیاس تک سؤالی رضایت از زندگی و فرم کوتـاه کیفیـت رضـایت و لـذت از زنـدگی (QLES-QSE) بـه ترتیـب 0/7 و 0/78 بـه دسـت آمد(.(p>0/0001 با شیوه مقایسه گروه های شناخته شده،روایی ازار قطعی شد(.(p>0/0001 نتایج تحلیل عاملی نیز حاکی وجود یک عامل کلـی در مقیـاس
بود، که این عامل دارای ارزش ویژه 3/24 بوده و قادر به تبیین بیش از 0/64 واریانس کل می باشـد. در نتیجـه بـه عنـوان ابـزاری پایـا و روا مـی توانـد مـورد استفاده قرار گیرد. در این پژوهش برای به دست آوردن پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که این مقدار 0/81 محاسبه شـد کـه حـاکی از پایـایی پرسشنامه مذکور در بین دانشجویان است.
- مقیاس عزت نفس روزنبرگ: این مقیاس به وسیله موریس روزنبرگ تهیه و معرفی شد. که از 10 ماده تشکیل گردیده و برای انـدازه گیـری عـزت نفـس کلی تهیه شده است (روزنبرگ، .(1965 از آزمودنی خواسته می شود تا هر 10 عبارت را به دقت خوانده و با عبارتی که درمورد او صادق است، پاسـخ مثبـت و به عبارتی که در مورد او صدق نمی کند پاسخ منفی دهد. پاسخ موافق به هر یک از عبارت های 1 تا 5 ، +1 دریافت مـی کنـد پاسـخ مخـالف بـه هـر یـک از عبارت های 1 تا 5 ، -1 دریافت می کند. پاسخ موافق به هر یک از عبارت های 6 تا 10 ، -1 دریافت می کند پاسخ مخالف به هر یک از عبارت هـای 6 تـا 10 ، +1 دریافت می کند. نمره بالاتر از صفر نشان دهنده عزت نفس خیلی بالا و نمره کمتر از صفر نشان دهنده عزت نفس خیلی پـایین اسـت. نمـره +10 نشـان دهنده عزت نفس بالا و نمره کمتر از صفر نشان دهنده عزت نفس پایین است. بنابراین هرچه نمره بالاتر باشد سطح عزت نفس بـالاتر خواهـد بـود و بـرعکس. مطالعات متعددی به منظور بررسی روایایی و پایایی مقیاس عزت نفس روزنبرگ انجام شده است. لورنزو (1998) ضریب آلفای کرونبـاخ % 78 را بـرای نسـخه ی انگلیسی و % 77 را برای نسخه اسپانیایی گزارش داده است. در این پژوهش نیز اعتبار پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ محاسبه شـد کـه ضـریب محاسـبه شده (x=71%) نشان از اعتبار بالای پرسشنامه دارد.
-5-2 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این پژوهش از تحلیل کوواریانس استفاده شد.دراین پژوهش متغیر مستقل مؤلفه های مثیت اندیشی و متغیـر هـای وابسـته،عزت نفـس و رضـایت از زندگی بود. دراین تحلیل نمرات پیش آزمون کنترل گردید یعنی تأثیرآن ازروی میانگین های پس آزمون برداشته شـد وسـپس میـانگین هـای تعـدیل شـده مقایسه گردیدند.
-6-2 داده های استنباطی
فرضیه اول: آموزش مثبت اندیشی بر رضایت از زندگی افراد مورد مطالعه تاثیر معنادار دارد.
به منظور بررسی این فرضیه ابتدا لازم بود پیش فرض تساوی واریانس ها بررسی گردد که نتایج در جدول 4 مشاهده می شود.
جدول شماره :4 نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض تساوی واریانس رضایت از زندگی
شاخص مقدار F درجه آزادی 1 درجه آزادی 2 سطح معناداری
پس آزمون رضایت از 0/013 1 22 0/910
زندگی
نتایج تحلیل آزمون لوین جدول 4 نشان می دهد پیش فرض تساوی واریانس بیانگر آن است که فرض صفر در مورد رضایت از زندگی رد نمی شود.
