بخشی از مقاله
رابطه مثبت انديشي،خودپذيري وسازگاري در دانش آموزان دوره متوسطه
چکيده
هدف پژوهش حاضر، بررسي رابطه ، مثبت انديشي، خودپذيري و سازگاري در دانش آموزان دوره متوسطه منطقه بهنمير و ارائه راهکارها و پيشنهادات کاربردي به مسئولان ، جهت حل مشکلات دانش آموزان مي باشد. جامعه آماري، کليه دانش آموزان دوره متوسطه ، منطقه بهنمير به تعداد ٩٠٥ نفر بودند و نمونه آماري با روش تصادفي ساده به تعداد ٢٧٠ نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه مثبت انديشي، پرسشنامه خودپذيري و پرسشنامه سازگاري دانش آموزان دبيرستاني مي باشد و داده ها بوسيله ضريب همبستگي پيرسون و آزمون T بررسي شدند. نتايج اين پژوهش نشان داد که بين مثبت انديشي و خود پذيري دانش آموزان رابطه وجود دارد .بين مثبت انديشي و سازگاري دانش آموزان رابطه وجود دارد . بين خودپذيري و سازگاري دانش آموزان رابطه وجود دارد . بين مثبت انديشي دانش آموزان دخترو پسرتفاوت وجود دارد .بين خودپذيري دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود ندارد . بين سازگاري دانش آموزان دخترو پسر تفاوت وجود ندارد .بين سازگاري عاطفي دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود ندارد . بين سازگاري اجتماعي دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد .بين سازگاري آموزشي دانش آموزان دخترو پسر تفاوت وجود ندارد .بنابراين نتايج قابل تعميم به جامعه آماري مي باشد.
واژه هاي کليدي: مثبت انديشي، خودپذيري، سازگاري ،دانش آموزان
مقدمه
انسان موجودي اجتماعي است و براي او زندگي در جمع امري ضروري و حياتي مي باشد، لازمه ي زندگي اجتماعي، آموختن و به کار بستن رفتارهاي سازگاري با جمع است . وجود تعارض ، ناسازگاري و خشونت هايي که زندگي مطلوب و امنيت اجتماعي را مختل مي کند، يکي از مشکلات جوامع امروزي است . در سازگاري و مشکلات نوجوانان و جوانان نه تنها خانواده ، مدرسه ، جامعه و يا گروه همسال بلکه الگوي مشخص خصيصه ها،مهارتها،انگيزه ها ،نيز بر احتمال سازگاري افراد موثر است ودر تحليل رفتار ناسازگار کودکان ونوجوانان بايداززاويه اي متفاوت نگريسته شود وعوامل اجتماعي وروانشناختي که به تقويت هويت انساني واجتماعي فرد مي پردازد، مورد بررسي قرارگيرد،از جمله اين عوامل ،مثبت انديشي ١ وخودپذيري٢ مي باشند.
به نظرروانشناسان يکي از عوامل روانشناختي موثردرسازگاري ٣ اجتماعي وموفقيت افراد،مثبت انديشي است .مثبت انديشي،ابزار اوليه براي دست يابي به هر نوع موفقيت است . مثبت انديشي را مي توان «داشتن اميد هميشگي به يافتن راه حل » و به تعبير شايع ، «خوش بيني» نسبت به جهان ، انسان ، و خود برشمرد (فرجي، ١٣٨١).
تمامي مديران و کارمندان موفق - يا در واقع ، هر فردي که به درجات بالايي در رشته ي خود دست يافته است - به نظر داراي نگرش کاملاً مثبتي مي باشد، «هلن کلر» بيان مي دارد که «هيچ انسان بدبيني راز ستارگان را کشف ننمود، يا به سرزمين ناشناخته اي سفر نکرد، يا افق تازه اي را به روح بشر نگشود.»(هيام ٢٠٠٣،٤).انديشه هاي مثبت ،کيفيت زندگي افراد را مي سازند،وعامل مهمي درسلامت روان وکاهش استرس وکارکرد اجتماعي بالا مي باشد. جهاني(١٣٨٧) در تحقيق خود بيان داشت که بين مثبت انديشي و نشانگان جسماني و بين مثبت انديشي و اضطراب رابطه معني دار وجود دارد.همچنين بين مثبت انديشي و افسردگي رابطه معنادارو منفي وجود دارد و در نهايت بين مثبت انديشي و اختلال در کارکرد اجتماعي رابطه معنا دار و منفي وجود دارد.
اسکات ٥ در پژوهش خود دريافت که فوايد نيک انديشي و قالب هاي مثبت ذهني بسيار زياد هستند .نيک انديشان از سلامت بهتر و روابط قوي تري برخوردارندو در ميان چيزهاي ديگر استرس کمتري را تجربه مي کنند. هاشمي (١٣٨٨) در پژوهَش خود به اين نتيجه رسيد که بين مثبت انديشي و افسردگي ،اضطراب ، عملکرد اجتماعي، عملکرد جسماني دانش آموزان رابطه وجود دارد و بين مثبت انديشي با بهداشت رواني دانش آموزان رابطه وجود دارد.پژوهشها نشان داده اند که تفکر مثبت نقش مهمي برسلامت جسماني دارد،لوپر١(٢٠٠٧) درتحقيقي باعنوان ارتباط تفکر خوش بينانه و سلامتي نشان داد که ارتباط قوي بين تفکر خوش بينانه دانشجويان کالج هارواردو سلامتي بالاي آنهادر ٤٠ سالگي وجود دارد (لوپر، ٢٠٠٧).
علاوه برمثبت انديشي،خودپذيري نيز، عامل مهمي در سازگاري افراد است ، خودپذيري فرايندي است که انسان را به سوي پذيرش افکار و احساسات ، بدون انکار يا طفره رفتن ، متمايل مي کند(لعل اسلامي،١٣٨٩).ژيل بوندکر٢(١٩٩٢) خودرا زمينه اي از دانش مي داند که افراد در مورد آنچه در دنيا به آن عمل مي کنند و در پاسخ به پرسش من که هستم ساخته اند. از نظر ماهلر٣ (١٩٨٠) نيز «خود» محصولي از فرايند جدائي فرديت در ارتباط کودک با مادر يا مراقبين است به همان ميزان که کودک از وجود مادر و ديگران متمايز مي گردد، استقلال و فرديت او نيز شکل مي گيرد و ساخته مي شود(محسني،١٣٧٥).
خودپذيري پيش شرط رشد وتحول است ومي تواند عامل مهمي درموفقيت وسلامت ، شادکامي ورضايت شخصي باشد،ايراني (١٣٧٢)،در پژوهشي باعنوان ارتباط خودپنداره باجنسيت وپيشرفت تحصيلي ،به اين نتيجه رسيد که بين ميزان خودپنداره و موفقيت تحصيلي رابطه معناداري وجود دارد. خود پنداره دانش آموزان موفق بيشتر از خود پنداره دانش آموزان ناموفق است (سينا،١٣٨٣). اليسون ٤ (١٩٨٣)در پژوهشي تحت عنوان تاثير عزت نفس پايين بر از دست دادن حس کنترل و ايجادنارضايتي فردي به نتايج زير دست يافت ، که از دست دادن حس کنترل و ايجاد نارضايتي فردي يکي از جنبه هاي مشخص عزت نفس پايين بوده است . در بررسي هايي که بر روي افراد داراي عزت نفس پايين صورت گرفته ، علائق چون ، شکايات جسماني، افسردگي، اضطراب ،کاهش سلامت عمومي بن ، بيتفاوتي و احساس تنهايي، تمايل به اسناد شکست خود به ديگران ، عدم رضايت شغلي و کاهش عملکرد، عدم موفقيت آموزشي و داشتن مشکلات بين فردي، گزارش شده است (بيابانگرد، ١٣٨٢). دينر و دينر،
٥(١٩٩٥)،در پژوهشي تحت عنوان عزت نفس وشادکامي به اين نتيجه رسيدندکه ، بين عزت نفس و رضايت از زندگي رابطه وجود دارد و اين رابطه بين عزت نفس و شادکامي نيز وجود داشت (بورمگاردنر٦، ٢٠١٠).
با توجه به پژوهشهاي مطرح شده ، مي توان ارتباط مثبت انديشي وخودپذيري راباسازگاري پيش بيني کرد، آيزن ١(١٩٨٧)،درپژوهشي تحت عنوان تاثير مثبت انديشي بررفتار اجتماعي به اين نتيجه رسيدکه تجارب مثبتي که به آثاري مثبت منجر مي شوند تاثيري بنيادي بر رفتار اجتماعي دارد(هاشمي،١٣٨٨). آراگايل ٢ و همکاران ، (١٩٨٩)در پژوهشي تحت عنوان مثبت فکر کردن ،دريافتند که مثبت فکر کردن افراد را قادر مي سازد جنبه خنده دار امور را ببينند (سينا،١٣٨٣).
يابراندت ٣(٢٠٠٨)،درپژوهش خود تحت عنوان رابطه خود پنداره و عملکرد اجتماعي در بين نوجوانان ،دريافت که خودپنداره مثبت مهمترين عامل در سازگاري اجتماعي و پيشگيري از مشکلات رفتاري شايع است کورت ، زاکر٤،(٢٠٠٨)درتحقيقي تحت عنوان خودپنداره منفي ومثبت نشان دادند که کليه نوجوانان داراي خود پنداره منفي، در ابتداي نوجواني (١٤-١٢ سال ) تمايل به رفتارهاي ضد اجتماعي داشتند، وخود پنداره مثبت يک عامل حفاظتي در برابر بروز رفتارهاي ضد اجتماعي است (علايي کرهرودي وهمکاران ،١٣٨٨).
گراندال ٥(١٩٥٤)،در پژوهش خود تحت عنوان خودپذيري و سازگاري اجتماعي به اين نتيجه رسيدکه هم کساني که خود را کمتر از آنچه هستند به حساب مي آورند، و به ديگران نشان مي دهند و هم کساني که خود را بيشتر از آنچه هستند، به ديگران نشان مي دهند، در زندگي اجتماعي موفق نيستند اين دو گروه در روابط انساني دائم با مشکلاتي مواجه هستند (سايت ).
پژوهشهاي فوق نشان داده اندکه مثبت انديشي وخود پذيري درارتباط با محيط شکل مي گيرندو مي توان بسياري از مهارتهاي اجتماعي را آموزش دادکه درسازگاري افرادبسيار موثر هستندبنابراين خانواده ومدرسه ودر سطحي بالاتر جامعه نقش مهمي در پرورش روحيه مثبت انديشي وافزايش خودپذيري ورشد مهارتهاي سازگاري دارند. هارتاب ٦ (١٩٨٣)، هالز٧( ١٩٨٤)، مک کار 8 (١٩٩١)در پژوهشي تحت عنوان بررسي رابطه بين حمايت اجتماعي و سازگاري دريافتند،که حمايت اجتماعي بالا موجب سازگاري بالا و حمايت اجتماعي پايين موجب سازگاري پايين افراد مي شود (بزمين آبادي، ١٣٧٨).
منو(١٩٤٣)،در پژوهشي با عنوان ناسازگاري هاي اجتماعي کودکان دريافت که علت بسياري از ناسازگاري هاي اجتماعي کودکان را بايد در نارسايي رابطه عاطفي با مادر يا جانشين او جستجو کرد (اسماعيل نيا، ١٣٨٨). آدامز و مونرو ١(١٩٧٩)،درپژوهش خود تحت عنوان تاثير خانواده بر فرار نوجوانان ،دريافتندکه نوجواناني که از خانه فرار مي کنند، در روابط خانوادگي مشکلات سازگاري دارند، خانواده هاي نوجوانان فراري اغلب نابهنجار و ناسازگار مي باشند و نوجوانان دچار مسائل رواني ناشي از بد رفتاري اعضاي خانواده هستند (رجبي، ١٣٨٧).
ثابتي، شهني(١٣٧٧)،در پژوهشي باعنوان تاثير آموزش مهارت هاي اجتماعي بر ناسازگاري هاي اجتماعي عاطفي دانش آموزان دريافتند، که آموزش مهارت هاي اجتماعي موجب کاهش ناسازگاريهاي اجتماعي- عاطفي دانش آموزان پسر ناسازگار دبستاني مي شود(خداياري فردوهمکاران ، ١٣٨١).تابش (١٣٨٦)،در پژوهش خود باعنوان بررسي تاثير آموزش مهارت هاي زندگي بر سازگاري (عاطفي، اجتماعي، آموزشي) دختران دبيرستاني دريافت که آموزش مهارت هاي زندگي بر سازگاري کلي دانش آموزان و نيز بر سازگاري عاطفي، اجتماعي و آموزشي دختران تاثير داشته است .
باتوجه به اينکه دوران نوجواني ازاهميت بسزايي برخوردار است ونوجوانان در مقابل حوادث فشارزاازآسيب پذيري بيشتري برخوردارند،و با توجه به اينکه مثبت انديشي وخودپذيري،نقش مهمي در سلامت روان ،موفقيت وسازگاري افراد دارندواين خصيصه ها،به طورمستقيم تحت تاثير محيط قراردارندومامي توانيم به شکل مستقيم آنها راآموزش ورشددهيم ، لذا اين پژوهش دوهدف زيررادنبال مي کند١-بررسي رابطه مثبت انديشي ،خودپذيري،سازگاري در دانش آموزان دوره متوسطه ٢-بررسي هر يک از اين متغيرها دردوجنس ،تا بدين وسيله ، باروشن شدن اهميت مثبت انديشي وخودپذيري برسازگاري نوجوانان گامي درجهت آموزش و ارتقاخصيصه هاي روانشناختي مثبت انديشي وخودپذيري درمحيط آموزش وپرورش به عنوان يکي ازاساسي ترين وکليدي ترين نظام هاي اجتماعي برداشته شود.
بنابراين ،فرضيه هاي اساسي اين پژوهش عبارتنداز:
١.بين مثبت انديشي و خودپذيري دانش آموزان رابطه وجود دارد.
٢.بين مثبت انديشي و سازگاري دانش آموزان رابطه وجود دارد.
٣.بين خودپذيري و سازگاري دانش آموزان رابطه وجود دارد.
٤.بين مثبت انديشي دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
٥.بين خودپذيري دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
٦.بين سازگاري دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
٧.بين سازگاري عاطفي دانش آموزان دختر و پسر تفاوت وجود دارد.
٨.بين سازگاري اجتماعي دانش آموزان دخترو پسر تفاوت وجود دارد.
٩.بين سازگاري آموزشي دانش آموزان دخترو پسر تفاوت وجود دارد.
روش تحقيق
جامعه ،نمونه وروش نمونه گيري
جامعه آماري اين پژوهش ، کليه دانش آموزان مقطع متوسطه منطقه بهنمير در سال تحصيلي ٩٠-١٣٨٩ مي باشد که شامل ٩٠٥ نفر، ٤٨٧ دانش آموزان دختر و ٤١٨ دانش آموز پسر مي باشد.
در اين تحقيق برحسب جدول تعيين حجم نمونه از روي حجم جامعه (کرجسي و مورگان ١٩٧٠) ٢٧٠ نفر انتخاب
شدند(١٢٥نفرپسرو١٤٥نفرپسر)و روش نمونه گيري در اين تحقيق نمونه گيري تصادفي مي باشد.
ابزارهاي پژوهش
١ پرسشنامه مثبت انديشي
پرسشنامه مثبت انديشي شامل ٣٠ سوال ٥ گزينه اي است که در سال ١٩٨٨ توسط اينگرام ويسنيکي تهيه شده است ، پايايي بر اساس آلفاي کرانباخ ٠.٩٤و بر اساس روش نيمه کردن ٠.٩٥ در تحقيق هاشمي با عنوان رابطه مثبت انديشي و بهداشت رواني محاسبه شد.
٢- پرسشنامه خودپذيري
پرسشنامه خودپذيري شامل ٣٦ سوال همراه با ٥ مقياس نمره گذاري مي باشد، اين پرسشنامه توسط راتوس تهيه شده و پايايي آن بر اساس آلفاي کرانباخ ٠.٦٤ محاسبه شد.
1
٣ پرسشنامه سازگاري دانش آموزان دبيرستاني
پرسشنامه سازگاري شامل ٦٠ سوال به صورت بلي و خير مي باشد، اين پرسشنامه (توسط سينها٢، از دانشگاه ، شانکار ، وسينگ ١ از دانشگاه پانتا٢، در هندوستان ، به منظور جداسازي دانش آموزان دبيرستاني ١٤ تا ١٨ ساله با سازگاري خوب از دانش آموزان با سازگاري ضعف درسه حوزه عاطفي اجتماعي و آموزشي، تهيه شده است . نمره گذاري آزمون به صورت صفر (سازگاري) و يک (عدم سازگاري) تنظيم شده است . سينهاوسينگ (١٩٩٣، به نقل از کرمي، ١٣٧٥) ضريب پاياني اين مقياس را به روش دو نيمه کردن براي کل مقياس ٠.٩٥ و براي مقياس هاي عاطفي ٠.٩٤، اجتماعي ٠.٩٣ و آموزشي٠.٩٦ گزارش کرده اند، در پژوهش رجبي و چهار دولي و عطاري، ١٣٨٧، مقياس فوق با استفاده از روش کودرريچارد سون و دو نيمه کردن براي کل پرسشنامه به ترتيب ٠.٨١ و ٠.٧٠ و براي مقياس هاي عاطفي ٠.٦٦ و ٠.٦٤، اجتماعي٠.٦٢ و ٠.٥٨ و آموزشي٠.٦٧ و ٠.٥٨ محاسبه گرديد. که نشان دهنده همساني دروني ماده هاي مقياس فوق مي باشد و به علاوه براي بررسي روايي سازه مقياس فوق از روش تحليلي عاملي (تحليل مولفه هاي اصلي ) استفاده شد که پنج عامل ناسازگاري عاطفي، اجتماعي، آموزشي و فردي شناسايي شدند و يک عامل هم به علت تعداد کم ماده ها (سه ماده ) فاقد نامگذاري بود. پنج عامل در مجموع ٢٤.٩١% از واريانس مقياس را تبيين کردند.
در اين پژوهش ضريب پاياني اين مقياس بر اساس آلفاي کرونباخ براي کل مقياس ٠.٧٣ و به روش دو نيمه کردن ٠.٦٠ محاسبه شد.
روش تجزيه و تحليل داده ها
براي تجزيه تو تحليل داده ها هم از آمار توصيفي( محاسبه ميانگين ، انحراف معيار، ترسيم نمودار و تدوين جدول ) و هم از آمار استنباطي (براي آزمون فرضيه هايي ١و٢و٣ ازضريب همبستگي پيرسون ، و براي آزمون فرضيه هاي ٤ و ٥ و ٦ و ٧و ٨ و ٩ ازآزمون tمستقل ) استفاده شد.
نتايج فرضيه اول ، دوم و سوم نشان داده است که بين مثبت انديشي وسازگاري دانـش آمـوزان رابطـه معنـادار وجـود دارد. بـين خودپذيري وسازگاري رابطه معنادار وجود داردو بين خودپذيري وسازگاري رابطه معنادار وجود دارد.
جدول شماره ١: خلاصه تحليل آماري
با توجه به t محاسبه شده (٢.٠٠٦=م t) در سطح اطمينان ٩٥ درصد (٥% =a) نتيجه مـي گيـريم مثبـت انديشـي دختـران وپسران تفاوت معناداري وجود داردونمره مثبت انديشي دانش آموزان پسر بيشتر از دانش آموزان دختراست . با توجه به t محاسبه شده (٠.٧٦=م t) در سطح اطمينان ٩٥ درصد (٥% =a) نتيجه مي گيريم کـه بـين خودپـذيري دانـش آمـوزان دختروپسـر، تفـاوت معناداري وجود ندارد. با توجه به t محاسبه شده (٠.١٩=م t) در سطح اطمينـان ٩٥ درصـد (٥%=a) نتيجـه مـي گيـريم کـه بـين سازگاري دانش آموزان دختروپسر، تفاوت معناداري وجود ندارد.با توجه به t محاسبه شده (٠.٩٣=م t) در سطح اطمينان ٩٥ درصـد (٥% =a) نتيجه مي گيريم که بين سازگاري عاطفي دانش آموزان دختر وپسر تفاوت معناداري وجود ندارد. با توجه به t محاسبه شده (٢.٩٧=م t) در سطح اطمينان ٩٥ درصد (٥%=a) نتيجه مي گيريم که بين سازگاري اجتماعي دانش آموزان دختر وپسـرتفاوت معناداري وجود دارد،يعني سازگاري اجتماعي دانش آموزان پسر بهتر از دانش آموزان دختر است .
با توجه به t محاسبه شده (٠.٦٢=م t) در سطح اطمينان ٩٥ درصد (٥% =a) ، نتيجه مي گيريم که بين سـازگاري آموزشـي دانـش آموزان دختروپسرتفاوت معناداري وجود ندارد.
