بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
اثر اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم بر عمر گلجایی و کیفیت پس از برداشت گل شاخه بریدنی رز رقم ولوت
چکیده: این تحقیق به منظور بررسی اثرات اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم بر روی صفات عمر گلجایی و برخی ویژگیهای فیزیولوژیکی پس از برداشت گلهای شاخه بریدنی رز رقم ولوت انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار و دو فاکتور اسید سالیسیلیک در دو غلظت 1)و 2 میلی مولار) و کلرید کلسیم در دو غلظت 300) و 600 میلی گرم بر لیتر) اجرا گردید که همه تیمارها شامل ساکارز 1٪ نیز بودند. گل های شاخه بریده در دمای 23±2c، رطوبت نسبی 65±5 % و شدت نور 12 میکرومول بر متر مربع در ثانیه (لامپهای فلورسنت سفید خنک) با 12 ساعت روشنایی تا پایان عمر گلجایی در محلول گلجایی نگهداری شدند. نتایج نشان داد که اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار بیشترین تاثیر را روی عمر گلجایی و وزن تر شاخه در مقایسه با سایر تیمارها داشت در حالی که بیشترین میزان جذب محلول در تیمار شاهد مشاهده شد. بیشترین قطر گل به وسیله تیمار اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار به اضافه کلسیم کلرید 600 میلیگرم بر لیتر به دست آمده بود. بیشترین محتوی کلروفیل نیز در تیمار اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار مشاهده شد.
واژگان کلیدی: اسید سالیسیلیک، کلرید کلسیم، عمرگلجایی، گل شاخه بریدنی رز
مقدمه
گل رز با نام علمی Rosa hybrid L. یکی از پرطرفدارترین و با ارزشترین گلهای بریدنی در جهان است به طوری که به عنوان ملکه گل ها شناخته می شود .( Bhattacharjee and Banerji, 2010) از آنجایی که ماندگاری گلهای بریدنی یکی از مهمترین فاکتورهای کیفی میباشد بنابراین عمر طولانی مدت این گلها بر میزان تقاضای مصرف کنندگان و هم چنین بر ارزش گلهای بریدنی تاثیر بسزایی دارد. ترکیبات مختلفی به منظور افزایش عمر گلجایی استفاده میشود که این ترکیبات شامل اسید سالیسیلیک1، اسید سیتریک2 و غیره میباشد که به طور وسیعی برای کاهش pH آب، ایجاد توازن در روابط آبی و کاهش گرفتگی ساقه به کار میرود ( .)Sarkka, 4002; Nowak and Rudnicki, 0990; Halevy et al, 4000 اسید سالیسیلیک به عنوان یک تنظیم کننده رشد گیاهی باعث دامنه وسیعی از پاسخهای فیزیولوژیکی و متابولیکی درگیاهان میشود و بدین وسیله بر رشد و نمو گیاه اثر میگذارد(.(Hayat et al, 2010به طور کلی سالیسیلیک اسید اثرات کلیدی در گیاهان از جمله تاثیر در جذب عناصر غذایی((Glass and Dunlop, 0992 پایداری غشا (Glass, 5791) عملکرد روزنه ها( , (Aldesuquy and Ibrahim, 1005 بازدارندگی سنتز اتیلن ( ( Srivastava and Dwivedi, 4000 و افزایش رشد.( ) Rajasekaran and Blake, 5777 دارد. در مطالعهای اثرات سالیسیلیک اسید و گلوتامین بر روی گل بریده رز مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج نشان داد که محلول گلدانی شامل 1/5 میلی مولار سالیسیلیک اسید همراه با 3 میلی مولار گلوتامین به طور قابل توجهی عمر گلجایی را در مقایسه با شاهد افزایش داد .(Zamani et al, 2011) همچنین جلیلی مرندی و همکاران (2011) نشان دادند که از بین تیمارهای تیوسولفات نقره150) 3 پیپیام) و اسانس مرزه500) 4 و1000 پیپیام ) و اسید سالیسیلیک 1/5) میلی مولار) بیشترین وزن تر و عمر گلجایی گل بریده رز مربوط به تیمار اسید سالیسیلیک 1/5 میلی مولار بود. یکی از مهمترین عناصر در افزایش و حفظ کیفیت گلهای شاخه بریده کلسیم است(.(Helper, 2005 آزمایشها حاکی از آن است که کلسیم نقش مهمی در عمر پس از برداشت گل، میوه و سبزیها دارد (Ferguson and Drobak, 1988) استفاده از کلسیم در محلولهای گلجایی از طریق پیوستگی کلسیم با پکتین دیواره سلولهای آوند چوبی باعث افزایش جریان آب می شود ; ( Grignon and Sentenac, 0990 Van Ieperen and Van Gelder, 2006) .انجوم و همکاران (2001) یکی از علل افزایش عمر گلجایی توسط کلسیم را کاهش
میزان تنفس گلها بیان نموده است (Anjum et al, 2001). در آزمایشی با استفاده از سولفات آلومینیوم300 5 میلی گرم در لیتر همراه با کلرورکلسیم 300 میلی گرم در لیتر در محلول نگهدارنده توانستند میزان طول عمر گل بریده گلایول و کیفیت آن را بهبود بخشند.(.( Habashi et al, 2003 به طور معمول مهمترین دشواری در حفظ کیفیت گلهای شاخه بریده جلوگیری از مشکلاتی است که در اثر انسداد آوندها رخ میدهد. در ایران برعکس کشورهای توسعه یافته، تولید کننده و یا فروشندها ملزم به تیمار گلها جهت افزایش دوام آنها نیستند و این خریدار است که باید نکاتی را جهت افزایش عمر گل دانسته و رعایت کند(.(Jowkar et al, 4002 با توجه به اهمیت حفظ کیفیت و افزایش عمر گلجایی گلهای بریده، استفاده از ترکیبات ارزان قیمت که قابلیت دسترسی به آنها آسان باشد به این منظور قابل توصیه است. بنابراین با توجه به با توجه به اهمیت گل رز در دنیا و میزان خسارت های حاصله در مرحله پس از برداشت گل های شاخه بریده و ویژگیهای اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم، در این پژوهش تأثیر این ترکیبات بر میزان افزایش عمر گلجایی و بهبود شاخصهای فیزیولوژیکی پس از برداشت گل بریده رز رقم ولوت مورد بررسی قرار گرفت. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات جداگانه و ترکیبی این دو ماده و یافتن بهترین تیمار برای افزایش عمر گلجایی و کیفیت پس از برداشت گلهای شاخه بریده رز بود.
مواد و روشها
این آزمایش در زمستان سال 1391 درآزمایشگاه بیولوژی پس از برداشت گروه علوم باغبانی دانشگاه تبریز انجام شد.
مواد گیاهی
شاخههای گل بریده رز رقم ولوت((Rosa hybrid cv.Velvet از یک گلخانه تجاری در حومه شهرستان تبریز خریداری شدند. گلها در مرحلهی بلوغ طبیعی (زمانی که کاسبرگها شروع به خم شدن به سمت پایین میکنند) برداشت و سریعا به آزمایشگاه انتقال یافتند. ابتدا برگهای پایینی شاخهها به دلیل کاهش میزان تبخیر حذف شدند و سپس شاخههای گل رز در داخل سطل- های حاوی آب مقطر به اندازهی 2 سانتیمتر و به وسیلهی قیچی باغبانی تیز بریده شدند تا انسداد هوایی برطرف شود به نحوی که ارتفاع شاخه به 50 سانتی متر رسید و بعد از اندازه گیری وزن تر, شاخه ها به طور تصادفی درون ظروف حاوی محلول قرار گرفتند.
تیمارها
(1 اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار (2 اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار
(3 کلرید کلسیم 300 میلی گرم بر لیتر (4 کلرید کلسیم 600 میلی گرم بر لیتر
(5 اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 300 میلی گرم بر لیتر (6 اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 600 میلی گرم بر لیتر (7 اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 300 میل یلی گرم بر لیتر (8 اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 600 میلی گرم بر لیتر
همه تیمارهای فوق شامل ساکارز 1 درصد بودند، همچنین تیمار ساکارز 1 درصد به عنوان تیمار شاهد قرار داده شد. .
صفت های مورد اندازه گیری
عمرگلجایی: برای تعیین عمر گلجایی، گلها روزانه در طول دوره آزمایش مورد ارزیابی مشاهدهای قرار گرفتند. دوره گلجایی شامل دوره زمانی از زمان برداشت گل تا زمانی که گلبرگها آماس خود را از دست داده یا ریزش کردند و خمیدگی دمگل در نظر گرفته شد.
مقدار جذب محلول: هر کدام از ظروف نگهداری گلها حاوی 500 میلی لیتر از محلول محافظ بود. در روز اول آزمایش وزن ظروف به همراه محلول های درون آن توسط یک ترازوی با دقت0/001 گرم اندازه گیری شد سپس در طی آزمایش روزانه وزن ظروف به همراه محلولهای درون آنها بدون گل اندازه گیری گردید. متوسط جذب محلول روزانه ساقههای گل نیز با فرمول زیر محاسبه شد (He, 2006).
وزن ترنسبی :(R.F.W) 6 وزن تر(F.W) 7 ساقه گل مطابق روش کلیکل و رید (Celikel and Reid, 2002) یک روز در میان در طول آزمایش اندازه گیری شد. سپس وزن تر نسبی (R.F.W) ساقه با استفاده از فرمول زیر بدست آمد. وزن شاخه گل نیز توسط یک ترازو با دقت 0/001 گرم اندازه گیری شد.
قطر گل: قطر گل با استفاده از کولیس دیجیتالی و در روز چهارم عمر گلجایی اندازهگیری شد. به این منظور قطر گل در 2 جهت از گل اندازهگیری شده و از آنها میانگینگیری انجام گرفت.
شاخص کلروفیل برگ: برای اندازهگیری شاخص کلروفیل برگها از دستگاه کلروفیلمتر (Minolta SPAD- 502) استفاده شد. برای اندازهگیری دو برگ به طور تصادفی انتخاب شده و در هر برگ از 3 نقطه اندازه گیری توسط دستگاه کلروفیل متر انجام شد و سپس از آن ها میانگین گرفته شد. اندازه گیری در 4 نوبت به فاصله 4 روز از شروع آزمایش انجام گرفت.
تجزیه آماری دادهها: این آزمایش به صورت فاکتوریل شامل دو فاکتور اسید سالیسیلیک در دو غلظت 1)و 2 میلیمولار) و کلرید کلسیم در دو غلظت 300) و 600 میلی گرم بر لیتر) و در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار که هر تکرار متشکل از 4 شاخه گل بود، انجام شد. تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگینها با آزمون چند دامنهای دانکن در سطح%5 با استفاده از نرمافزار آماری SPSS Ver 21 صورت گرفت.
عمر گلجایی
نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها مشخص کرد اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد((p≥ 0/05 بین غلظتهای مختلف اسید سالیسیلیک بر میزان عمر گلجایی گل بریده رز رقم مورد آزمایش وجود داشت، ولی اختلاف معنی داری بین غلظت- های مختلف کلرید کلسیم و تیمارهای ترکیبی کلرید کلسیم و اسید سالیسیلیک مشاهده نشد. مقایسه میانگین ها نشان داد که تیمار اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار بیشترین عمرگلجایی را در مقایسه با سایر تیمارها داشت. در بین تیمارهای کلرید 300و 600 میلی گرم بر لیتر کلرید کلسیم ,تیمار 300 میلی گرم بر لیتر و در بین تیمارهای ترکیبی سالیسیلیک اسید با کلرید کلسیم نیز تیمار سالیسیلیک اسید 2 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 300 میلی گرم بر لیتر عمرگلجایی بیشتری نسبت به سایر تیمارهای ترکیبی نشان داد هر چند از نظر آماری اختلاف معنی داری بین این تیمارها در مقایسه با شاهد دیده نشد.(شکل(1
شکل -1 اثر تیمار مداوم اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم بر عمر گلجایی در گل شاخه بریدنی رز رقم ولوت
میزان جذب محلول
با توجه به نتایج تجزیه واریانس، جذب محلول از غلظتهای مختلف کلرید کلسیم و تیمارهای ترکیبی اسیدسالیسیلیک و کلرید کلسیم و نیز اثرات متقابل اسید سالیسیلیک با زمان در سطح احتمال 1 درصد((p≥ 0/01 و اثرات متقابل کلرید کلسیم با زمان در سطح احتمال 5 درصد((p≥ 0/05 متاثر شده است ولی اثرات سه جانبه تیمارهای ترکیبی اسید سالیسیلیک وکلرید کلسیم در زمان و اثرات اسید سالیسیلیک به تنهایی تاثیر معنیداری روی میزان جذب محلول نداشتند. در آزمایش انجام گرفته بیشترین میزان جذب محلول در تیمار شاهد مشاهده شد، بقیه تیمارها جذب محلول کمتر از شاهد بود (شکل -2الف)
وزن تر نسبی (R.F.W)
نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادههای به دست آمده از اندازه گیری وزن تر نسبی شاخه نشان داد که اثرات متقابل اسید سالیسیلیک با کلرید کلسیم و غلظتهای مختلف کلرید کلسیم درسطح احتمال 1 درصد((p≥ 0/01 و اثرات متقابل اسید سالیسیلیک با زمان و غلظتهای مستقل آن در سطح احتمال 5 درصد((p≥ 0/05 تاثیر معنی داری بر وزن تر نسبی شاخه داشتند، در صورتی که اثرات سه جانبه اسید اسید سالیسیلیک با کلرید کلسیم و زمان و نیز اثرات دو جانبه کلرید کلسیم با زمان تاثیر معنیداری بر وزن تر نسبی شاخه نداشتند. با توجه به شکل( -2ب) وزن تر نسبی شاخه تا روز هفتم آزمایش افزایش یافته ولی پس از آن در تمام تیمارها با گذشت زمان کاهش پیدا کرده است و نتایج حاصل از مقایسه میانگینها نشان داد که کمترین کاهش وزن تر نسبی شاخه در روز سیزدهم عمر گلجایی مربوط به تیمار 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک بود. در طی انجام آزمایش در میان غلظتهای 300 و 600 میلی گرم بر لیتر کلرید کلسیم نیز وزن تر نسبی شاخه در غلظت 300 میلی گرم بر لیتر آن بیشتر از غلظت 600 میلی گرم بر لیتر بود. در بین اثرات متقابل کلرید کلسیم با اسید سالیسیلیک نیز بیشترین وزن تر نسبی مربوط به تیمار اسید سالیسیلیک 2 میلی مولار همراه با کلرید کلسیم 300 میلی گرم بر لیتر بود. در غلظت 600 میلی گرم بر لیتر کلرید کلسیم با افزایش غلظت اسید سالیسیلیک تفاوت معنی داری در وزن تر نسبی دیده نشد. در صورتی که در غلظتهای 300 میلی گرم بر لیتر کلرید کلسیم با افزایش غلظت اسید سالیسیلیک از 1 میلی مولار به 2 میلی مولار افزایش قابل توجهی در وزن تر نسبی شاخه بوجود آمد.
قطر گل
نتایج تجزیه واریانس دادههای حاصل از اندازهگیری قطرگل نشان داد که اثر متقابل تیمار اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم تأثیر معنی داری در سطح احتمال 5 درصد((p≥ 0/05 بر اندازه قطر گل بریده رز رقم ولوت داشت, اما بقیه تیمارها تاثیر معنی- داری ایجاد نکردند. نتایج حاصل ازمقایسه میانگینها نشان داد که تیمار سالیسیلیک اسید 1 میلی مولار به اضافه کلرید کلسیم 600 میلی گرم بیشترین میزان قطر گل را نشان داد. شکل((3
شاخص کلروفیل برگ
نتایج تجزیه واریانس دادههای حاصل از اندازهگیری کلروفیل برگ نشان داد که اثر متقابل اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم در سطح احتمال 1 درصد((p≥ 0/01 و غلظتهای مختلف اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم به تنهایی در سطح احتمال 5 درصد((p≥ 0/05 بر مقدار شاخص کلروفیل برگ تاثیر معنی داری گذاشته است، اما اثرات دو جانبه اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم در زمان و اثرات سه جانبه اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم در زمان اثر معنی داری بر شاخص کلروفیل برگ نداشتند. مقایسه میانگینها نشان داد که سالیسیلیک اسید 1 میلی مولار بیشترین تاثیر را روی شاخص کلروفیل برگها درمقایسه با سایر تیمارها داشت (شکل.(4 با دقت در نتایج میتوان مشاهده نمود که بین اثرات ساده کلرید کلسیم نیز غلظت 600 میلی گرم آن نسبت به غلظت 300 میلی گرم به طور معنی داری شاخص کلروفیل را افزایش داده است. در بین تیمارهای ترکیبی اسید سالیسیلیک یک میلی مولار با کلرید کلسیم 300 و 600 میلی گرم بر لیتر با افزایش غلظت کلرید کلسیم از 300 میلی گرم بر لیتر به 600 میلی گرم بر لیتر میزان کلروفیل برگ به طور معنی داری افزایش یافت به طوری که بیشترین قطر گل در بین تیمارهای ترکیبی نیز مربوط به تیمار 1 میلی مولار اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم 600 میلی گرم بر لیتر بود. در صورتی که در غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک با افزایش غلظت کلرید کلسیم تفاوت معنیداری در میزان کلروفیل دیده نشد در کل همه تیمارها شاخص کلروفیل را نسبت به تیمار شاهد افزایش دادند.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به شکل (1) می توان مشاهده کرد که تیمارهای اعمالی توانسته اند باعث افزایش عمر گلجایی گل رز رقم ولوت شوند. پیری در گل های شاخه بریده از سه فاکتور اصلی تاثیر می پذیرد: تعادل آبی, ذخیره کربوهیدارت و حساسیت به اتیلن (Paulin, .1997) اثرات سودمندکلرید کلسیم بر عمر گلجایی و باز شدن گل ها در چندین کولتیوار رز به اثبات رسیده است (Michalczuk et al, 1989) .کاربرد کلرید کلسیم باعث یه تاخیر انداختن پیری گلبرگ ها با جلوگیری از سنتز و عمل اتیلن می شود .(Torrea,1999) همچنین استفاده از کلسیم باعث افزایش هدایت آبی در ساقه می شود((Grignon and Sentenac, 1991
کلسیم بوسیله جلوگیری از تجزیه پروتین و فسفولیپیدهای غشایی و در نتیجه حفاظت از غشاها و کاهش تولید اتیلن و حفط شادابی بافت, باعث تاخیر در پیری گلبرگ ها می شود ( .)Torrea et al, 0999 در پژوهشی دیگر بر روی گل های شاخه بریده رز رقم رد گانت, تیمار کلرید کلسیم به صورت غوطه وری به مدت 1 ساعت در غلظت های %1 و %5 موجب افزایش ظول عمر گل ها, بهبود روابط آبی و تاخیر در پیری گردید (کلاته جاری و همکاران, .(1387 سالیسیلیک اسید مانع از سنتز اتیلن و کاهش حساسیت گل های به اتیلن می شود.( (Karlidage et al, 2009; Kazemi and Shokri, 4000 نتایج حاصل از این آزمایش مشابه یافتههای مرتضوی و همکارانش((2007 بود که اعلام کردند بهترین تیمار برای افزایش ماندگاری رزها 2 درصد ساکارز به همراه کلرید کلسیم 300 میلی گرم در محلول نگهدارنده میباشد که در این آزمایش نیز در بین تیمارهای ترکیبی بیشترین عمر گلجایی مربوط به تیمار ترکیبی سالیسیلیک اسید 2 میلی مولار به اضافه کلسیم کلرید 300میلی گرم بر لیتر بود. همچنین اثر مثبت کلرید کلسیم در افزایش عمر گلجایی گلهای بریدنی ورد، ژربرا و آنتوریوم را از طریق جلوگیری از تولید اتیلن در گلها بیان کردند(( ( saftner et al, 4003 ; Gerasopoulos and Chebli, 0999 fukui et al, 4002 .میزان جذب محلول در تیمارها با گذشت زمان به تدریج
