بخشی از مقاله
ارائه راهکارهای طراحی پایدار برای اقلیم معتدل و مرطوب بر مبنای معماری بومی (مطالعه موردی قائمشهر)
چکیده
با توجه به تأثیر اقلیم بر معماری، به ویژه در کشور ایران که شرایط اقلیمی در آن کاملا مشهود اسـت، نیـاز بـه مطالعات و پژوهش های جامع در ایـن زمینـه کـاملا بـدیهی و لازم مـی نمایـد. امـروزه بـا توسـعه و پیشـرفت تکنولوژی، لزوم توجه به توسعه پایدار و ساخت و ساز های مطابق با اصول معماری بـومی در راسـتای اسـتفاده بهینه از منابع طبیعی موجود از اهمیـت خاصـی برخـوردار اسـت. شـناخت شـرایط اقلیمـی در هـر منطقـه از مهمترین عوامل در ایجاد آسایش و رفاه کاربران ساختمان ها در آن منطقـه اسـت، چـرا کـه معمـاری و اقلـیم ارتباط و تأثیرات مستقیمی بر یکدیگر دارند. در روند این پژوهش سعی بـر آن شـده اسـت تـا پـس از توضـیح اجمالی مفاهیم مرتبط با پایداری و عوامل اقلیم معتدل و مرطوب، به بررسی مهمترین ویژگـی هـای اقلیمـی و الگو های پایدار در معماری بومی منطقه ی مورد نظر پرداخته شود. البته در این میان به عنوان نمونه از تحلیل اقلیمی قائمشهر استفاده می شود. در نهایت راهکار هایی ارائه شده، برای خلق بنایی بـا کالبـد متـأثر از محـیط پیرامون خود ارائه می گردد. راهکار هایی در زمینه جانمایی و فرم بنا، جهتگیری و نحوه شکل گیری عناصر بنا مثل باز شو ها و ایوان،که همگی در واقع تداوم آن اصولی است که در معماری بومی به وضوح بکار گرفته شـده اند. روش تحقیق این پژوهش بر اساس تحلیل شرایط موجود بوده که با مطالعه نتیجه تحقیقات قبلی و بررسـی ویژگی های معماری بومی و تحلیل دیاگرام عناصر اقلیمی در بافت های سنتی این مناطق، صورت می گیرد.
واژههای کلیدی: طراحی پایدار، معماری همساز با اقلیم، اقلیم معتدل و مرطوب، معماری بومی.
-1 مقدمه
توجه به اهداف عمده طراحی اقلیمی در هر منطقه آب و هوایی و پیش بینی مواردی در جهت تحقق بخشیدن به این اهداف موجب سازگاری و هماهنگی ساختمان ها با شرایط اقلیمی و موجب صرفه جویی در مصرف انرژی و هویت یافتن معماری در اقلیم خواهد شد. معماری که رابطه ای قوی با مسائل اکولوژیک، طبیعت و منابع انرژی برقرار میکند و بر حول این محور حرکت کرده و شکل می گیرد به عنوان معماری همگام با اقلیم شناخته می شود.
رسالت اصلی این معماری هماهنگی بین ساخت و سازها (در مقیاس شهری و ساختمانی) و شرایط اقلیمی برگرفته از جغرافیا و طبیعت حاکم بر یک منطقه است، به نحوی که در نهایت تأمین کننده اهداف پایداری محیطی بوده و در عین حال از کیفیت و کمیت های معماری نیز نکاهد.
1
کاملا مشخص است که طراحی شهرها و ساختمان ها در سرتاسر جهان می تواند موجب بهبود و یا تخریب محیط زیست شود بنابراین طراحی ساختمان هایی که ویژگیهای صرفه جویی در انرژی و همچنین حفاظت منابع طبیعی را داشته باشند در زمره مهمترین مسئولیت های معماران قرار دارد که بدون توجه و تدقیق بر چگونگی و مقیاس تأثیر گذاری شرایط اقلیمی بر معماری میسر نخواهد شد.
" طبق پیش بینی های محافظه کارانه، در 50 سال آینده ما طبیعت را دوباره خواهیم ساخت. به عبارت دقیق تر ما ساختمان ها، شهرها، جاده ها، حومه شهرها، نظامهای دفاعی و شبکه های ارتباطی ( طبیعت ثانوی) بیشتری نسبت به کل مجموع آنچه که تمدن های قبل ساخته اند، خواهیم ساخت. این حقیقت خطیری است، اما نسبت به پیامدهای احتمالی زیست محیطی، کوچک است. همانطور که دیده ایم وقتی یک نظام زمینی از کنترل خارج شود ، رشد خارج از کنترل تا حدی اجتناب ناپذیر است. ما نمی دانیم که آن چه خواهد بود، ولی می توانیم حدس بزنیم که برای موجودات آینده مناسب نخواهد بود."
تحقیقا یکی از مسائل اصلی مطرح در معماری و شهرسازی امروز_ و سایر علوم مرتبط_ رویکرد به معقوله پایداری است. در دهه های پایانی قرن بیستم با توجه به رشد فزاینده نگرانیهای زیست محیطی و ورود برخی بحرانهای اکولوژیکی و نتیجتا نیاز به " پایداری محیطی" جستجو برای یافتن روشهای تأمین شرایط توسعه و آسایش بدون تهدید و تخریب منابع و سیستم های طبیعی، مصنوع و یا اجتماعی شدت گرفت.
معماری پایدار از مباحث مهم در عمعماری امروز محسوب می شود. این که هر ساختمانی باید بتواند با محیط خود رابطه بر قرار کند جای بحث ندارد بلکه آن چه چالش محسوب می گردد نوع و چگونگی برقراری این ارتباط می باشد، و ایده معماری پایدار، برای پاسخگویی به این پرسش مطرح می شود. بنابراین بر اساس این تعریف، معماری پایدار به معماری گفته می شود که بتواند به بهترین شکل تعادلی پویا بین این سه عامل (زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی – معیشتی) برقرار نماید.
محور اصلی مطالعات اقلیمی شهر و هدف اصلی از این تحلیل ها رسیدن به راهکارهای کلیدی جهت دستیابی به یک معماری همساز با طبیعت و پایدار از لحاظ مصرف انرژی می باشد . بدین منظور پس از بررسی های لازم ، شهر قائمشهر واقع در استان مازندران به عنوان نمونه انتخاب گردید، لازم به ذکر است ویژگی خاص این شهر قرارگیری در میان دریای خزر و دامنه شمالی رشته کوه البرز و دارا بودن آب و هوای معتدل و مرطوب می باشد. معماری بومی منطقه مورد بررسی می تواند نمونه ای قابل توجه از بر قراری این تعادل و در نتیجه ایجاد محیطی مناسب برای ساکنین خود باشد. در این راستا با توجه به مطالب مورد نظر، سؤالاتی مطرح می گردد که عبارت اند از:
الف- خصوصیات اقلیمی هر منطقه چه تأثیری بر معماری آن منطقه خواهد گذاشت؟ ب- چگونه می توان معماری پایدار متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه ایجاد کرد؟
در راستای مقاله تلاش شده است تا تمامی موارد ارتباط دهنده بین شرایط اقلیم محیطی و ساختار شهر و اجزایش بررسی و تحلیل گردد و در این زمینه از آمار و اطلاعات زیست محیطی و آب و هوایی قائم شهر نیز استفاده گردید. در مجموع سعی بر این است که در انتهای کار تمامی نتایج کمی و کیفی حاصل، به صورت خلاصه و کلیدی و قابل ارجاع ذکر شود. لذا به منظور تحقق سؤالات مطرح شده در این زمینه در ابتدا لازم است به تعریف مفهوم برخی اصطلاحات بپردازیم.
-2 پایداری
پایداری در معنای وسیع خود به توانایی جامعه، اکوسامانه یا هر سامانه جاری برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود اطلاق می گردد بدون این کهاجباراً در نتیجه تحلیل رفتن منابعی که سامانه بدان وابسته است یا بار بیش از حد روی آنها به ضعف کشیده شود. اگر مفهوم اصلی پایداری عبارت از پایدار کردن زندگی مردم باشد، اهداف اجتماعی و اقتصادی به آسانی قابل شناسایی خواهد بود (صالحی و همکاران، .(1389
2
-1-2 توسعه پایدار
تاکنون تعاریف متفاوتی از توسعه پایدار ارائه شده است، اما تعریفی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد، تعریفی است که در گزارش برانتلند (Brundtland) با عنوان" آینده مشترک ما "در سال 1987مطرح شده است: توسعه ای است که نیازهای زمان حال را برآورده می سازد، بدون آن که از توانایی های نسل های آینده برای ارضای نیازهایشان استفاده کند (.
مهم ترین تعریفی که از توسعه پایدار در اجلاس ریو از آن ارائه شده، به این قرار است: » توسعه ای که نیازهای کنونی بشر را بدون به مخاطره افکندن نیاز نسل های آینده، برآورده ساخته و در آن به محیط زیست و نسل های فردا نیز توجه شود (لقایی، .(1387 هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، ارتقای سطح زندگی همه، حفظ اکوسامانه ها و آینده ای امن تر و سعادتمند تر ذکر شده است و در نهایت می توان گفت که توسعه پایدار یک مفهوم جامع داشته و به تمام جنبه های زندگی انسان مربوط می شود و اجرای مدل های توسعه پایدار نیاز به تغییرات اساسی در سیاست های ملی و بین المللی دارد (بیدلی وهمکاران، .(1390
-2-2 مبانی طراحی پایدار
طراحی پایدار، نوعی از طراحی است که قصد دارد به نیاز های امروز بدون آسیب به منابع نسل های آینده پاسخ دهد. در طراحی پایدار باید به پایداری اجتماعی و اقتصادی به اندازه مصرف انرژی و تأثیر محیطی ساختمان ها و شهر ها اهمیت داده شود ( لنگ، .(1383
در شکل 1، طراحی پایدار با تأکید بر سه اصل اقتصادی کردن منابع، چرخه حیات و طراحی انسانی مطرح شده است:
▪ اقتصادی کردن منابع: صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی، بهره برداری از بازیافت محصولات مصرفی در یک ساختمان
▪ طراحی چرخه حیات: طراحی سامانه ای جهت تجزیه و تحلیل فرآیند های ساختمان و تأثیر آن بر محیط زیست در قبل، هنگام و بعد از ساخت ساختمان
▪ طراحی انسانی: برقراری تعامل بین انسان و طبیعت با محافظت از طبیعت، برنامه ریزی شهری مناسب (ثبوتی و همکاران، (1390
طراحی انسانی طراحی چرخه حیات اقتصادی کردن منابع
محافظت از طبیعت فاز قبل از ساخت حفظ منابع انرژی
طراحی و برنامه ریزی شهری فاز بهره برداری حفظ منابع آب
طراحی برای راحتی انسان ها فاز بعد از ساخت حفظ منابع مواد و مصالح
×روش ها
شکل شماره : (1 ) طراحی پایدار و جلوگیری از آلودگی در معماری((4
-3 معماری پایدار
کاربرد مفاهیم پایداری در معماری، مبحثی را به نام "معماری پایدار" ؛ یا "معماری اکولوژیکی"؛یا " معماری سبز" باز کرده است که همگی این ها دارای مفهوم یکسانی بوده و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارد. آغاز بحث معماری پایدار به
3
قرن 19 بر می گرد، جان راسکین، ویلیام موریس و ریچارد لتابی از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب می شوند. هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط از نظر انرژی و بهره برداری از منابع طبیعی است، که شامل قوانین زیر می باشد: (ایروانی، (1387
▪ کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید
▪ توسعه محیط طبیعی
▪ حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان
امروزه ساختمان ها نیز بخشی از محیط زیست را تشکیل می دهند و بخش اعظمی از آلودگی های زیست محیطی را ایجاد می کنند. البته نمی توان ساخت و ساز را متوقف کرد ولی با یک تفکر، طراحی و برنامه ریزی دقیق، میتوان ساختمان هایی ساخت که کمترین تاثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشند. معماری پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمان هایی است. بطور کلی در تعریف پایداری سه رکن اصلی زیر وجود دارد: (زندیه، (1389
▪ ارتقای کیفی زندگی و سلامت انسان ها( نسل حاضر و نسل های آینده)
▪ تامین نیازهای روزمره انسان
▪ حفظ سامانه های اکولوژیکی و منابع انرژی.
-1-3 راهبردهای معماری پایدار
توسعه پایدار در معماری مطابق شکل 2 به سه موضوع پایه ای اقتصاد (کاهش مصرف سوخت)، محیط زیست (آلودگی محیط زیست) و جنبه اجتماعی ( فرهنگ و جنبه انسانی) می نگرد. هدف طراحی پایدار یافتن راه حلی معمارانه است که همزیستی این سه جنبه را تأمین کند (احمدی، .(1389 دو اصل اول تکنیکی بوده و بامصالح و روش های ساخت و انرژی های تجدید پذیر ارتباط دارند( جنبه کالبدی). در حالی که اصل سوم برگرفته از انسان و فرهنگ و روش زندگی اوست.(جنبه غیر کالبدی) (رئیسی، .(1386
شکل شماره : (2 ) (راست): جنبه های توسعه پایدار(–(22 (چپ): اهداف توسعه پایدار((13
-4 اقلیم و لزوم توجه به آن
از آن جا که محیط زندگی و فعالیت های انسان به وسیله ی جو احاطه شده لزوم توجه به تغییرات آب و هوای محل را می رساند، لذا شرایط آب و هوایی به موازات دیگر عوامل محیطی از مهمترین عوامل مؤثر در شکل گیری بافت های شهری به شمار می آید. سلسله مراتب طراحی اقلیمی در یک منطقه نقش زیادی در شرایط آسایش محیطی دارد، این موضوع در مناطقی با اقلیم خاص از اهمیت بیشتری برخوردار است.
4
-1-4 اقلیم معتدل و مرطوب
سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان از جمله مناطق معتدل محسوب می شود. این منطقه که به رطوبت نواری بین رشته کوه های البرز و دریای خزر محصور شده، از جلگه های پستی تشکیل شده است که هر چه به طرف شرق پیشروی می کند، رطوبت و اعتدال هوا کاهش می یابد.
این منطقه پر باران ترین منطقه ایران و دارای رطوبت زیاد و هوای گرم در تابستان است. از این رو باران مداوم و رطوبت نسبی زیاد، عامل اصلی شکل گیری معماری در این سرزمین است. جهت آسایش انسان، ویژگی هایی که این اقلیم مرطوب و پر باران ایجاب می کند این است که در فصول گرم، در کلیه فضا های شهری از جریان باد و در داخل ساختمان ها از کوران دو طرفه هوا باید حداکثر استفاده صورت گیرد. در طی این فصول، وجود جریان هوا و ایجاد سایه بهترین ظرایط را برای آسایش انسان فراهم می نماید. در فصول سرد باید جلوی باد سرد و همچنین باد تؤام به باران را سد نمود. مطلب دیگر این که در کلیه فصول، ساختمان را باید در مقابل باران های سیل آسا و رطوبت حاصل از آن محافظت نمود.(سید علی، سیدیان، اسفندیاری کناری، محبوبه، نمای دو پوسته، گامی به سوی معماری پایدار (بررسی کارکرد نمای دو پوسته در اقلیم معتدل و مرطوب)، همایش معماری پایدار و توسعه شهری)
-2-4 تحلیل آمار و اطلاعات اقلیمی
در این بخش به منظور استخراج عوامل اقلیمی از آمار و اطلاعات ثبت شده در مورد قائمشهر، نمودار ها و جداول زیر استخراج گردیده تا تحلیل ها بر اساس این شواهد صورت گرفته و نتایج ملموس تری حاصل گردد.
الف) نمودار میزان تابش خورشید: طبق آمار آب و هوایی مربوط به ده سال متمادی قائم شهر، بر اساس میانگین دوازده ماهه این آمار در ده سال اخیر، نمودار تابش آفتاب در سال در این شهر به صورت زیر حاصل گردید (شکل.(3
شکل شماره : (3 ) نمودار میزان تابش خورشید (نگارنده)
ب) تحلیل جدول محیط آسایش انسانی ( اولگی ): با منطبق کردن شرایط حرارتی منطقه شهری قائمشهر بر روی جدول زیست اقلیمی ساختمانی مطابق شکل روشن است که در این منطقه، وجود رطوبت هوا در تمام فصل های سال زیاد است. از این رو مهمترین عامل ایجاد آسایش در ساختمان های این شهر، برقراری و تداوم کوران در فضای داخلی است. بنابراین در طراحی ساختمان برای این منطقه باید مسئله ایجاد کوران در داخل ساختمان مورد توجه خاصی قرار گیرد (شکل.(4
5
شکل شماره : (4) نمودار میزان تابش خورشید (نگارنده)
عوامل زیادی در این مورد تاثیر گذار است که از جمله آن ارتفاع ساختمان از سطح زمین است این عامل تعیین کننده در میزان فشار باد و میزان استفاده از باد در ایجاد تهویه طبیعی در ساختمان است. عامل تعیین کننده دیگر جهت ساختمان می باشد که باید با توجه به جهت وزش بادهای مطلوب به گونه ای تعیین شود که بیشترین استفاده از جریان باد در ایجاد کوران در فضای داخلی به عمل آید، که مناسب ترین جهت ساختمان برای این اقلیم بین 15 تا 45 درجه می باشد.
در نهایت این که پلان کاملا باز و بدون دیوار، ساختمان با عرض یک اتاق، با کشیدگی در محور شرقی- غربی بهترین طریقه استفاده از جریان هوا و ایجاد آسایش را فراهم می کند. و اگر در ساختمان امکان ایجاد کوران نباشد، پنجره های بزرگ در خنک کردن محیط و تهویه ی آن بسیار موثرند وبه این ترتیب نسیم های دریا به ساحل در داخل بنا جریان می یابد.
از دیگر عوامل تأثیر گذار بر شرایط آسایش انسان انتخاب درست مصالح ساختمانی است که در این منطقه استفاده ازمصالح سنگین با ظرفیت حرارتی زیاد فقط مناسب برای قسمت غربی ساختمان است و درکل اکثر ساختمان ها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی مثل چوب ساخته می شوند، زیرا که دمای هوا در روزهای تابستان در این منطقه کم است، پس ذخیره ی حرارت در دیوار فایده ای ندارد. باران فراوان در این منطقه سبب شیب دار شدن سقف ها گردیده که گاهی این سقف در جهت غرب تا نزدیکی زمین ادامه دارد، تا از نفوذ کج باران به داخل ساختمان جلوگیری نماید. جنس این سقف ها معمولا از مصالح سبک ساخته می شود ودر زیر فضای سقف کوران ایجاد شده باعث می شود تا ساختمان در شرایط آسایش قرار بگیرد.
6
در چهار ماه گرم سال وجود سایبان در این ناحیه جغرافیایی تأثیر بسزایی دارد پس یکی از ضروریات طراحی ساختمان در این اقلیم طراحی سایبان است که بهترین سایبان از نوع افقی است که در ضلع جنوبی ساختمان قرار می گیرد در ضمن در گذشته بجای استفاده از انواع سایبان با پوشش شاخ و برگ درختان، ساختمان را تا حد زیادی از شدت نور آزار دهنده آفتاب مصون نگاه می داشتند این نوع درختان معمولا از نوع برگ ریز انتخاب می شدند تا در زمستان با ریختن برگ ها نور خورشید و گرمای آن به فضای داخلی ساختمان نفوذ کند. تمام عوامل ذکر شده فوق در کنار هم سبب آن می شود که محدوده آسایش انسان در این عرض جغرافیایی افزایش یابد.
ج) ترسیم و تحلیل جدول زیست اقلیم ساختمانی ( گیونی)
شکل شماره : (5) نمودار میزان تابش خورشید (نگارنده)
علیرغم اعتدال نسبی هوا که امکان استفاده از انرژی خورشیدی در گرمایش فضاهای داخلی را فراهم می سازد، به دلیل ابری بودن آسمان در اکثر ماه ها، به خصوص در ماه های سرد سال، در این اقلیم نمی توان بر استفاده از انرژی خورشیدی تاکید داشت. به همین دلیل گرمایش فضاهای داخلی در فصل زمستان توسط سیستم های گرم کننده ایستا مانند دیوار ترومپ و سیستم های گرم کننده پویا(مکانیکی) مانند بخاری و شوفاژ ضروری است (شکل.(5
البته چون مدت برودت هوا در این اقلیم زیاد نیست، ظرفیت سیستم های مورد نیاز برای گرمایش فضا ها بالا نخواهد بود. همچنین به دلیل رطوبت بالای هوا بخصوص در ماه های گرم سال نیاز به تعدیل شرایط حرارتی در فضاهای داخلی داریم که به صورت طبیعی با ایجاد کوران و در مواقعی به وسیله بادگیر یا بادکش و گاهی به وسیله سیستم های مکانیکی مانند پنکه های سقفی و دستگاهایی که از رطوبت هوا می کاهد صورت می گیرد.
7
-3-4 تأثیر عوامل اقلیمی بر معماری
مهمترین عوامل اقلیمی مؤثر بر کالبد بنا ها در اقلیم معتدل و مرطوب شامل این موارد می گردد:
الف- تابش آفتاب: نور خورشید، همیشه برای ایجاد روشنایی طبیعی در ساختمان لازم است ولی از آن جا که این نور در نهایت به حرارت تبدیل می شود میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع آن و شرایط اقلیمی محل آن تعیین شود. ب- رطوبت: در نواحی بسیار مرطوب کرانه نزدیک دریا برای حفاظت ساختمان از رطوبت بیش از حد زمین، خانه ها بر روی پایه های چوبی ساخته شده اند. ولی در دامنه کوه ها که رطوبت کمتر است معمولا خانه ها بر روی پایه هایی از سنگ و گل و پاره ای از موارد بر روی گربه رو ها بنا شده اند . برای حفاظت اتاق ها از باران ایوانک عریضی و سر پوشیده ای در اطراف اتاق ها ساخته اند. این فضا ها در بسیاری از ماه های سال برای کار و استراحت و در بعضی موارد برای نگهداری محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
ج- تهویه طبیعی: در تمام ساختمان های این مناطق، بدون استثنا از کوران هوا و تهویه طبیعی استفاده می شود. پلان ها گسترده و باز و فرم کالبدی آن ها بیشتر شکل های هندسی، طویل و باریک است به منظور حداکثر استفاده از وزش باد در ایجاد تهویه طبیعی در داخل اتاق ها، جهت گیری ساختمان ها با توجه به جهت وزش نسیم های دریا تعیین شده است. در نقاطی که باد های شدید رو به باد ساختمان ها کاملا بسته است.
د- جریان هوا: به منظور استفاده هرچه بیشتر از جریان هوا همچنین به دلیل فراوانی آب و امکان دسترسی به آن در هر منطقه ساختمان ها به صورت غیر متمرکز و پراکنده در مجموعه سازماندهی شده است. (سیدیان و همکاران، (1392
-5 معماری بومی
هرگاه سخن از قوانین شهر سازی به میان می آید، بلافاصله مباحث زیبایی شناسی شهر به چالش کشیده شده و ابعاد های دیگر آن از جمله تأثیر سوء آن بر افزایش اتلاف انرژی و آسایش انسان نادیده گرفته می شود، لذا شناخت داده های مربوط به عناصر اقلیمی برای استفاده از ان ها به جای منابع انرژی تجدید ناپذیر ضروری است. در واقع ما می توانیم با توجه به بررسی ویژگی های اقلیم هر منطقه، محیط منضبطی را به عنوان معماری خلق کنیم بدون این که به استخراج منابع و انرژی توجه نماییم. (قنبری تیلوی و دیگران، (1392
-1-5 مورفولوژی و بافت شهری
مورفولوژی شهر و معماری بومی کرانه جنوبی دریای خزر متأثر از اقلیم این نواحی می باشد. در اقلیم معتدل و مرطوب، خصوصیات کلی بافت شهری و روستایی به قرار زیر است:
▪ بافت شهری و روستایی به حالت باز و گسترده با تراکم پایین و پراکنده می باشد ( به سبب استفاده بهینه از جریان هوا)
▪ فضا های شهری نسبتا باز، وسیع و بزرگ می باشد.
▪ محوطه های دارای دیوار های نسبتا کوتاه است ( به دلیل عدم مانع تراشی در مسیر جریان هوا)
▪ کوچه های نسبتا عریض و پهن و معمولا در مناطق ساحلی رو به دریا هستند.
▪ ساختمان ها تا حد امکان جدا از هم فقط در مراکز شهری در جهت ایجاد حداکثر کوران هوا و باد و ایجاد سایه در شهر می باشد تا رطوبت زیاد هوا که عامل مخل آسایش در این منطقه می باشد کاهش یابد. (کسمایی، 1384، ص.(122
-2-5 تیپولوژی واحد های معماری مسکونی
تیپولوژی بنا از لحاظ نیاز های خانواده، محرمیت ها و تقسیم بندی ها و روابط اجتماعی، دارای مرز ها و محدودیت های نامرئی می باشد، شرایط اقلیمی حاکم و اجبار ها و گونه ساخت خاص خود را تحمیل می نماید. در نتیجه عامل اصلی و مؤثر در شکل
8
گیری این معماری، اقلیم بوده و روابط خانوادگی با در نظر گرفتن این محدودیت شکل گرفته است. تیپولوژی مسکن در این سرزمین، همگام با عوامل فرهنگی و اجتماعی هویت، معماری این خطه را شکل داده است. هویتی که علارغم شباهت های اقلیمی با سایر مناطق یاد شده در جهان منحصر به فرد بوده است. (دیبا، 1372، ص.(10
نظر به اینکه شهر ساری در مجاورت قائم شهر و دارای اقلیم مشابه با آن می باشد، می توان از نمونه بناهای این شهر که به شیوه سنتی و هماهنگ با اقلیم محل ساخته شده استفاده نمود و از تحلیل و بررسی آن ها بهره گرفت.
شکل شماره (6) :خانه ی رمدانی ها
بنای مورد نظر خانه رمدانی ها نام دارد (شکل.(6 پلان اصلی خانه شامل دو بخش اندرونی و بیرونی بوده است. بخش اندرونی تشکیل شده از خانه ی اصلی شامل تالارها، شاه نشین، اتاق های خواب ، آشپزخانه، اصطبل و انبارها که در دو طبقه ساخته شده و پلان طبقات عینا تکرار شده است. در قسمت اندرونی در پشت ساختمان اصلی محل اتاق خدمتکاران بوده است. اتاق خدمتکارانی که وظیفه ی نگهداری بچه ها را بر عهده داشتند در پشت اتاق خواب های قسمت غربی ساختمان واقع شده بود. آشپزخانه در سمت شمال شرق ساختمان و در پشت ساختمان اصلی بوده است. انبارها نیز در قسمت شرق قرار داشتند که شامل انبار آذوقه، انبار زغال و انبار برنج بوده اند. هر بخش ساختمان دارای حیاط مجزا بوده است. حیاط بخش اندرونی، حیاط بخش بیرونی ، حیاط خلوت ها و حیاط خدمتکاران.
