بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با توجه به بحران انرژی و سوختهای فسیلی، آلودگیهای زیست محیطی و گرم شدن زمین، افزایش جمعیت و نیاز به مصرف انرژی و توسعه پیشرفت و تکنولوژی، بشر را در شرایطی قرار داده که باعث آغاز عصر پایداری و تغییرات فراوان در معماری در جهت بهبود بخشیدن اوضاع گردد و انسان تمام تلاش خود را در جهت ذخیره سازی انرژی نماید . با توجه به طراحی معماری متناسب با اقلیم و ایجاد یک الگوی مناسب در این راستا ، می توان بر کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از اتلاف بی رویه انرژی و همچنین به وقوع پیوستن طرح های همساز با محیط تأثیر گذار بوده و در شکل گیری ساختمانهای پایدار نقش بسزایی داشت. لذا اهمیت شناخت شرایط اقلیمی در هر منطقه و در نظر گرفتن آن، به دلیل ارتباط مستقیم معماری و اقلیم، از مهمترین عوامل در ایجاد آسایش و رفاه کاربران ساختمانها در آن منطقه در جهت رسیدن به طراحی پایدار می باشد. در این راستا از طریق مطالعات کتابخانه ای و به روش توسعه ای کاربردی، به تحلیل اقلیمی بر اساس تقسیمات چهار گانه دکتر حسن گنجی و تأثیرگذاری آن در طراحی ساختمان جهت رسیدن به معماری پایدار در اقلیم معتدل و مرطوب می پردازیم.
کلمات کلیدی: اقلیم، معماری پایدار، معتدل و مرطوب، مصرف انرژی
مقدمه
توسعه پایدار در معماری دارای حوزه های گوناگونی می باشد که توجه به اقلیم و بکارگیری آن در طراحی ها، یکی از مهمترین موضاعات آن می باشد. در تعریف پایداری می توان گفت که استفاده موثر و بهینه از منابعی چون طبیعت، انسان و فناوری از اهمیت بالایی برخوردار بوده؛ به نحوی که در عین تأمین نیازهای امروز بشر، به برآورده شدن نیازهای آیندگان نیز اندیشیده باشد. در مفهوم معماری پایدار، توجه به شرایط اقلیمی و طبیعی و مکانیابی ساختمان در تعریف معماری، اهمیت ویژه ای داشته و در این راستا با کاهش مصرف منابع انرژی و همسازی محیط و بنا با یکدیگر و همچنین استفاده از مصالح برگشت پذیر به محیط که در واقع قابلیت بازیافت دارند، این مفهوم شکل می گیرد و در جهت تجدیدپذیری انرژی تلاش می گردد. از آنجاییکه در ساختمان های مسکونی دست کم بیش از 30 درصد کل مصرف انرژی، مورد استفاده واقع می گردد، لذا عدم توجه به اقلیم و شرایط محیطی منطقه و همچنین به کارگیری مواد و مصالح نامناسب و ناسازگار با اقلیم و در واقع در نظر نگرفتن این اهم در طراحی ساختمانها، منجر به اتلاف مقدار زیادی از انرژی ها و سرمایه ملی کشور می گردد. با کمی کنکاش در معماری سنتی ایرانی و سیر طراحی شهری، می توان پی به این موضوع برد که اهمیت آن در معماری گذشته کشورمان کاملا مشهود و در طراحی ها مورد توجه زیادی قرار می گرفته و در راستای رسیدن به هدف کاهش مصرف و جلوگیری از اتلاف انرژی به نتیجه مطلوب دست می یافتند. در جهت سوق به معماری پایدار ، عوامل متعددی تأثیرگذار می باشد که در این مقاله به بررسی عوامل موثر در اقلیم معتدل و مرطوب می پردازیم. بر اساس مطالعات انجام شده می توان گفت که در این منطقه در جهت استفاده از حداکثر کوران و تهویه و ممانعت از راکد ماندن رطوبت اجزای تشکیل دهنده، طراحی بافت شهری و روستایی باز بوده و استقرار ساختمانها در محوطه بصورت پراکنده شکل یافته است. در معماری خانه ها با بکارگیری عناصری همچون ایوان، فاکن، تلار، بالاخانه و ... جهت تهویه و کوران ازگذشته تا کنون بهره گرفته شده که علاوه برهمساز شدن با اقلیم، شرایط آسایش مناسبی را برای ساکنان خود بوجود می آورند. در واقع با توجه به وجود رطوبت و بارندگی زیاد در این اقلیم، از روشهایی چون کرسی چینی و طراحی بام شیب دار در اجرای ساختمانها جهت همساز شدن با اقلیم مورد استفاد قرار می گیرد و همچنین به سیرکولاسیون جریان هوا که از راکد شدن جریان هوا جلوگیری بعمل آورد، توجه زیادی شده که این خود یکی از راه های کم کردن استفاده از تجهیزات مکانیکی و جایگزینی آن با معماری بومی منطقه و در نهایت گامی جهت پیشبرد بحث توسعه پایدار در اقلیم معتدل و مرطوب محسوب می گردد . در این مقاله تأثیر اقلیم بر طراحی معماری ساختمان مسکونی در مناطق معتدل و مرطوب با رویکرد معماری پایدار از طریق مطالعات کتابخانه ای و به روش توسعه ای کاربردی و اینکه آیا طراحی های همساز با اقلیم در ساختمانهای مسکونی می تواند در جهت رسیدن به طراحی پایدار نقشی ایفا کند، مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. در پایان به ذکر راهکارهایی برای خانه های امروزی اقلیم مورد مطالعه می پردازیم تا بتوانند تهویه و کوران بهتری جهت آسایش رطوبتی داشته باشند. نتایج بدست آمده از این پژوهش با هدف معماری پایدار و راه های مفید جهت بهره گیری از جریان هوا در اقلیم معتدل و مرطوب می باشد.
.1 تقسیمات اقلیمی
اصولا در مناطق جهان، اقلیم به وسیله عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مشخص می شود. ایران با قرار گرفتن بین 25 و 40 درجه عرض جغرافیایی شمالی، در منطقه گرم قرار دارد و از نظر ارتفاع نیز، فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی از آن که ارتفاعشان از سطح دریا کمتر از 475 متر است، درصد بسیار کمی از سطح کل کشور را تشکیل می دهند - مطابق شکل. - 1
شکل-1 نقشه تقسیمات اقلیمی ایران
با وجود اینکه ایران دارای دو حوزه بزرگ آب - دریای خزر و خلیج فارس - است، بدلیل وجود رشته کوه های البرز و زاگرس و نحوه قرارگیری آنها، اثرات این دو حوزه محدود به نواحی بسیار نزدیک به آنها است و این حوزه ها، به ندرت اثری در تعدیل درجه حرارت قسمت های داخلی دارند. بی تردید در کشوری کوهستانی مانند ایران، هیچ گاه دو نقطه از نظر اقلیمی مانند یکدیگر نیستند. در مورد تقسیم بندی اقلیمی نقاط مختلف جهان، روش های گوناگونی پیشنهاد شده که از میان آنها روش کوپن- دانشمنداتریشی- مورد قبول قرار گرفته است. کوپن بر اساس رشد و نمو انواع نباتات، پنج نوع اقلیم در مقیاس جهانی معرفی کرده که عبارتند از -1بارانی استوایی -2گرم و خشک -3گرم- معتدل -4سرد و برفی -5قطبی
در مورد تقسیم بندی اقلیمی ایران، دکتر حسن گنجی تقسیم بندی کوپن را با کمی تغییر و با توجه به عوارض جغرافیایی کشور به شرح ذیل طبقه بندی نموده که در این پروژه ملاک عمل واقع شده است.
. اقلیم معتدل ومرطوب - سواحل جنوبی دریای خزر -
. اقلیم سرد - کوهستان های غربی -
. اقلیم گرم و خشک - فلات مرکزی -
.اقلیم گرم و مرطوب - سواحل جنوبی -
جدول شماره - - 1 - طبقه بندی اقلیمی استانهای کشور مبتنی بر تقسیم بندی اقلیمی چهارگانه دکتر حسن گنجی
اقلیم سرد اقلیم گرم و خشک اقلیم گرم و مرطوب اقلیم معتدل و مرطوب
