بخشی از مقاله
ارائه مدل فرآيند تعاملي نظام پيشنهادها و پژوهش و فنآوري با حفظ رويکرد مديريت دانش در شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب
چکيده
نظام پيشنهادها يکي از موثرترين ابزارها در مديريت مشارکتي بوده و راه حلي عملي براي ايجاد تعامـل بـين مـديران، کارکنـان و مخاطبان است . يکي از موارد قابل بحث در اين حوزه اين است که بخشي از دانش ضمني موجود در سازمان که وارد نظام پيشنهادها ميشوند ممکن است داراي ماهيت پژوهشي بوده و يا قابليت تبديل شدن به يک طـرح پژوهشـي را دارا باشـند. بنـابراين جهـت جلوگيري از هدر رفتن احتمالي اينگونه پيشنهادها، تقويت وروديهاي اداره پژوهش و فنآوري و در نهايت قرارگرفتن دانـش صـريح کسب شده در چرخه مديريت دانش سازمان، لازم است تا تجزيه و تحليلي در مورد پيشنهادات ورودي صورت گرفتـه و طرحهـاي پژوهشي بالقوه شناسايي گردند. در اين مقاله سعي شده است ، با توجه به موارد ذکر شده، يک مدل تعاملي بين نظام پيشـنهادها و پژوهش و فناوري با حفظ رويکرد مديريت ذخيره و انباشت دانش در شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب ارائه گردد.
کلمات کليدي نظام پيشنهادها، مديريت دانش ، پژوهش و فناوري
مقدمه
نظام پذيرش و بررسي پيشنهادها بعنوان ابزاري جهت دستيابي به اهداف و انتظارات مديريت مشارکتي مورد توجه و پيگيري مديران تحول در سازمانهاي مختلف توليدي و خدماتي واقع شده است . از طرفي تلاش پژوهش و فناوري بر اين است که روح تازه اي در کالبد سازمانها دميده و مبناي حرکت رو به رشد آنها قرار گيرد و رويکرد آن، فراهم نمودن شرايط لازم جهت خلق ، انتشار و بهرهبرداري از دانش و فناوري ميباشد. با توجه به رويکرد اصلي مديريت دانش که دسترسي به دانش ضمني کارکنان و تبديل آن به دانش صريح جهت تسهيم و استفاده از آن بوده و در اين نگرش سازمانها به سوي تلاشهاي هماهنگ و همسو در جمع آوري، ذخيره و بکارگيري دانش هدايت ميشوند، لازم است تا ارتباط نزديکي بين نظام پيشنهادها و پژوهش و فناوري با توجه به رويکرد مديريت دانش برقرار شود. ضرورت انجام چنين طرحي را ميتوان به صورت زير خلاصه نمود:
١. دريافت و تجزيه و تحليل کليه پيشنهادها و جلوگيري از به هدر رفتن احتمالي تعدادي از آنها که معمولا در سطوح و لايه هاي پاييني سازمان ارائه ميگردند.
٢. تقويت نيازهاي پژوهشي ورودي به اداره پژوهش و فناوري
٣. ايجاد فرهنگ پژوهش و فراگير نمودن آن در کليه سطوح سازمان
تاکنون تحقيقات مختلفي در مورد روشهاي استقرار و اجراي صحيح نظام پيشنهادها، موانع موجود در اين مسير، ارتباط بين نظام پيشنهادها
و مديريت دانش و همچنين لزوم استفاده ار دانش ضمني در سازمانهاي خلاق و نوآور انجام شده است .
در اين مقاله ، سعي شده است تا با ايجاد يک پيوند بين فرآيند اجرايي نظام پيشنهادها و اداره پژوهش و فنآوري، کليه پيشنهادهاي ورودي به نظام پيشنهادها مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و پيشنهادهايي که ماهيت پژوهشي داشته و يا قابليت تبديل به آن را دارند، شناسايي گرديده و پس از پرورش آنها، در قالب نيازهاي پژوهشي مناسب ، به اداره پژوهش و فن آوري ارسال شوند. در نهايت ، لازم است تا نتيجه طرحهاي پژوهشي و پيشنهادهاي انجام شده در فرآيند نظام پيشنهادها، پس از ثبت در پايگاه دانش ، در چرخه مديريت دانش سازمان قرار گيرد.
لازم به ذکر است که اين مدل با توجه به شرايط شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب پيشنهاد گرديده و ميتوان با اندکي تغيير، در ساير سازمانها نيز ازآن استفاده نمود.
١- معرفي شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب
شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب مشتمل بر يک ستاد مرکزي، ٥ شرکت بهرهبرداري نفت و گاز تابعه شامل شرکت بهرهبرداري نفت و گاز کارون، مارون، گچساران، آغاجاري و مسجدسليمان و ٤ شرکت پشتيباني تخصصي تابعه شامل شرکت خدمات مهندسي و تجهيزات صنعتي توربين جنوب، شرکت پيراحفاري ايران، شرکت خدمات ترابري و پشتيباني نفت و شرکت خدمات رفاهي نفت ميباشد. اين شرکت با بيش از ٥٠ ميدان هيدروکربوري بزرگ و کوچک در محدودهاي به وسعت افزون بر ٤٠٠ هزار کيلومتر مربع از استان بوشهر تا شمال خوزستان، حدود ٨٣ درصد نفت خام کشور را توليد ميکند.
٢- مديريت دانش و جايگاه آن در شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب
دانش بينش هاي حاصل از اطلاعات و دادههايي است که به روشهاي مختلف و در شرايط گوناگون، موثر و قابل استفاده باشد. دانش به طور عمومي به دو دسته تقسيم ميشود:
١- ضمني ١ : دانش موجود در ذهن افراد که آشکار سازي و انتقال آن توسط واسطه ها مشکل است .
٢- صريح ٢ : دانشي که در قالب نوشته ها، فيلم ، صوت، عکس ، تصوير و حتي کلام قابل انتقال است .
با توجه به تعاريف فوق ، مديريت دانش عملي جامع به منظور مديريت فرآيندهاي خلق ، ذخيره و نگهداري و به اشتراک گذاردن دانش است .
فرآيند مديريت دانش را ميتوان به صورت مدل زير نمايش داد:
دانش را ميتوان با توجه به پارامترهايي نظير دراختياردارنده، گستردگي(افقي و عمودي) و عمق دانش به سطوح مختلف تقسيم بندي نمود.
لذا لازم است مدل فوق را به شکل زير توسعه داد:
در حال حاضر، در حوزه مديريت دانش کار خاصي در اين سازمان صورت نگرفته و فقط تلاشهايي جهت استقرار ذخيره و انباشت دانش در اداره پژوهش و فناوري در حال انجام است .
٣- نظام پيشنهادها و جايگاه آن در شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب
نظام پيشنهادها يکي از کار آمدترين و اصليترين ابزارها در مديريت مشارکتي بوده و تکنيکي است که از طريق آن ميتوان به يافته هاي ذهني و انديشه سرمايه اي انسان درحل مسائل و ايجاد سؤالات جديد و راه حل هاي بهينه ، در راستاي فرهنگ تغيير و بهبود مستمر سازمان دست يافت .
هدف از طراحي نظام پيشنهادها به طور کلي زمينه سازي براي تحقق مشارکت کارکنان درمحيط کاري، ارتقاء بهره وري سيستمها، بهينه سازي و تامين رضايت کارکنان، مراجعه کنندگان و مشتريان است .
مهمترين ماموريتهاي نظام پيشنهادها عبارتنداز:
• فراهم نمودن شرايط و امکانات لازم به منظور جذب و نگهداري نيروهاي متخصص و کار آمد.
• ارتقاءآگاهي مديران ارشد و مياني در خصوص کار و گرايشهاي کارکنان.
• شناسايي قابليت هاي ويژه و توانايي هاي کارکنان.
• توسعه تواناييهاي فردي و ايجاد خلاقيت در کارکنان از طريق ارج نهادن به پيشنهادهاي منطقي آنان.
• افرايش نقش ، احساس هويت ، رضايت ، وفاداري، همبستگي و تعلق در کارکنان و احساس مسئوليت در حل مسائل .
در حال حاضر، نظام پيشنهادها در اين شرکت فاقد ساختار سازماني مدون و مصوب بوده و امور مربوط به نظام پيشنهادها در شرکت هاي تابعه و ستاد، در قالب کميته هاي تخصصي و به صورت غير متمرکز انجام ميشود.
٤- پژوهش و فنآوري و جايگاه آن در شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب:
پژوهش يک روند فعالانه ، هوشيار و سامانمند براي کشف ، تعبير و بازنگري پديدهها، رخدادها، رفتارها و فرضيه هاست . فن آوري نيز حاصل ترکيب موزون مهارتها، دانشها، اطلاعات، سخت افزار، نرم افزار و مديريت مربوط به توليد محصول مي باشد.
انواع پژوهش :
• بنيادي(پايه اي): هدف آن صرفا توليد دانش و تعالي آگاهيهاي انسان بدون در نظر گرفتن استفاده عملي خاص در کوتاه مدت است .
• کاربردي: هدف آن توليد دانش و فنآوري و به کارگيري آن جهت حل مساله معين و از پيش تعيين شده است .
• توسعه اي: هدف آن بسط و توسعه دانش و فنآوري موجود و استفاده آن در جهت بهبود سيستم مي باشد.
نظام جامع پژوهش ، فنآوري و نوآوري صنعت نفت :
با استفاده از رويکرد ترکيبي در(( نظام نوآوري بخشي)) و ((نظام مديريت فنآوري)) طراحي شده و مشتمل بر مجموعه اي از فعاليتها ميباشد که درنهايت شرايط را براي خلق ، انتشار و بهره برداري از دانش و فنآوري به نحوي که منجر به اثر بخشي در سازمان گردد، فراهم مينمايد.
سبد پژوهش و فنآوري:
مجموعه اي از اولويتها وطرحها که برخواسته از نيازهاي مشترک اصلي و تابعه (کارکردهايعملياتي) و همچنين طرحهاي چشم اندازي و فرصتهاي پيش روي صنعت نفت بوده که در نظام جامع راهبري پژوهش ، فنآوري و نوآوري وزارت نفت آورده شده است .
سبد اولويتهاي پژوهش و فنآوري در صنعت نفت مبتني بر٣ ورودي اصلي ميباشد:
١- پروژههاي دانش فني و مهندسي پايه براي اجراي طرحهاي توسعه اي مستخرج از برنامه هاي مديريت برنامه ريزي و تلفيقي ٢- مشکلات و تنگناهاي موجود مستخرج از شرکتهاي تابعه و واحدهاي عملياتي
٣- طرحهاي چشم اندازي وموضوعات راهبردي مستخرج از مطالعات و آينده پژوهي در صنعت نفت (فرصتهاي پيش رو)
