بخشی از مقاله
ارزیابی محیط زیست پایدار در بستر توسعه شهری و آموزش سبز
چکیده:
امروز ضرورت جدیدی را میتوان در معماری حس کرد .مبنی بر اینکه معماری فقط برای کامل کـردن محـیط شهری نیست بلکه در عین حال می بایست محیط جهانی نیز در معماری در نظر گرفته شود. پایداری در واقـع یافتن شیوه های اجتماعی منسجم تر و از لحاظ اقتصادی کارامد تر و نیز از نظر بوم شـناختی سـالم تـر بـرای عرضه و توزیع منابع موجود است. پایداری عبارت است از محفوظ داشتن کیفیت زنـدگی از راه ایجـاد ارزش در مورد کالای تصاحب شده به طور مشترک بین،محیط و جامعهBتشخیص وابستگی متقابل انسـان بـه هـر دوی این ها. این سیاره در صورتی میتواند تمام انسان ها را به طور کامل حفظ کند که انسان هم نیاز هـای طبیعـت را در نظر بگیرد و به کاربرد فناوری در توسعه شهری توجه کند. با توجه بـه عـزم عمـومی و آمـوزش معمـاری پایدار توسعه شهری میتواند، به فلسفه غالب این عصر بدل شود ، به این طریق شهر ها و زیست گاههای انسان میتوانند بار دیگر با چرخه طبیعت در هم تنیده شود .دستیابی به شهر های زیبا و امن و دارای نظام منطقی بـا ارزیابی محیط زیست وآموزش در مدرسه سبزآسان است.
واژههای کلیدی: پایداری ، محیط زیست، مدرسه سبز، توسعه پایدار، آالودگی
-1 مقدمه
ساختمان ها بخش عمده ای از انرژی را مصرف میکنند .بر اساس آمار های موجود حدود 40 درصد انرژی در بخش سـاختمان مصرف میشود و این در حالی است که امار ها نشان از کاهش چشمگیر منابع انرژی فسیلی دارند به نحـوی کـه ایـن منـابع در دهه های آینده امکان تامین نیاز های بشر را نخواهند داشت.ضمن انکه آلودگی ناشـی از مصـرف روز افـزون ایـن منـابع خـود مسئله ای است که نیاز به چاره اندیشی دارد و این در شرایطی است که معماری پایدار و محیط زیست پایدار نیاز امروز انسان در مقابل پیامد های سو جهان صنعتی و مصرفی عصر حاضر است .حفظ و حراست از منابع طبیعی جهان، مصونیت از آلـودگی هوا و سایر آلودگی های محیطی ،حفاظت از لایه ازن، بهداشت جسمی و روانی ،اینده بشریت و....از موضوعاتی است که در ایـن راستا مطرح بوده و ضرورت ان به عنوان یک وظیفه جهانی روز به روز اشکار تر می شود.
تفکر و نگرش پایداری در طراحی معماری تلاشی برای سازگاری طرح معماری با محیط زیست است.به تعبیـر دیگـر ،معمـاری پایدار استفاده از ابزار طراحی و شیوه های ساخت و ساز و ایجاد رابطه مناسب بین محیط و بناست که تاثیرات منفی سـاخت و ساز را در محیط زیست به حداقل برساند.
ساختمان های سبز میتواند در کنترل مصرف انرژی و حفظ منابع طبیعی راهگشا باشند.از آنجا که یکی از مهم ترین بنا هـا در شهر ها فضای آموزشی از جمله مدارس هستند ،رویکرد معماری سبز در طراحی مدرسـه میتوانـد عـلاوه بـر صـرفه جـویی در انرژی و کاهش اثرات زیست محیطی باعث آموزش موثر در دانش آموزان شود.
با اموزش موثر و رویکردی سبز در ساختمان ها میتوان هر چه بهتر برای آینده ای روشن تر در راستای طبیعت همگـام شـویم تا طبیعت را آنگونه که شایسته است حفظ نماییم.
-2 پایداری
پایداری در معماری و اصولاً طراحی پایدار به لحاظ اجتماعی طراحی فضایی است که ظرف مناسبی برای جـای دادن فرهنـگ، رفتارها و روش زندگی انسان ها باشد و جریان زندگی که از همین عناصر تشکیل می شود بتواند برای مـدت طـولانی تـری در آن حضور داشته باشد. در این میان خودکفایی و دستیابی به آسایش مطلوب زندگی، متکی به همسازی بـا محـیط طبیعـی از جمله عواملی است که جای پای طبیعت در معماری را به انسان می نمایاند عوامـل طبیعـی شـامل: خورشـید، بـاد، زمـین و راهکارهایی است که در جهت ایجاد حداکثر بهره وری از آن عوامل می باشند. خودکفاترین نوع مکان زیست، در پاسخ بـه نیـاز انسان به آسایش، همان است که از منابع زمین از جنس زمین و برای زمین برپا شود. در یک کلام پایدار و خودکفا ساختن بـه نحوی که با محیط و طبیعت بستر خود همساز باشد.
-1-2 ساخت و ساز پایدار
ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است : »مدیریت یک محیط پاک و سـالم بـر اسـاس بهـره بـرداری مـؤثر از منـابع طبیعی و اصول اکولوژیکی« که هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، که شامل قوانین زیر می باشد :
- کاهش مصرف منابع قابل تجدید
- توسعه محیط طبیعی
- حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان سازی
بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را می توان این چنین تعریف نمود : ساختمانی که کمتـرین ناسـازگاری و مغـایرت را بـا محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع تر با منطقه و جهان دارد.
-1-1-2 اهداف کلی ساختمان های پایدار
- بهره برداری مناسب از منابع انرژی
- جلوگیری از آلودگی هوا
- مطابقت با محیط
-2-1-2 اصول توسعه ساخت و ساز پایدار
برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی سه اصل توسعه صنعت ساخت و ساز پایدار که در جهت و حفظ تنـوع زیسـتی در شهر باید رعایت شوند به شرح زیر است:
- استفاده پایدار از منابع زیستی -استفاده از منابع تجدید ناپذیر -کاربرد معقول از چوب -حفاظت از تنوع زیستی
-3توسعه پایدار
هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتـر اکوسیسـتم هـا و آینده ای امن تر و سعادتمند تر ذکر شده است. در نهایت می توان گفت که توسعه پایدار مفهومی جامع دارد و به تمام جنبـه های زندگی انسان مربوط می شود و اجرای مدل های توسعه پایدار نیاز به تغییرات اساسی در سیاست های ملی و بین المللی دارد.
-1-3 مفهوم معماری پایدار
کاربرد مفاهیم پایداری در معماری، مبحثی تازه را به نام معماری پایدار، معماری اکولوژیکی، معماری سـبز و معمـاری زیسـت محیطی باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بـر معمـاری سـازگار بـا محـیط زیسـت دلالـت دارنـد. معماری پایدار در واقع زیرمجموعه توسعه پایدار محسوب می شود در حقیقت عکس العملی منطقی در برابر مسایل و مشکلات عصر صنعت به شمار می رود. در مباحث نوین معماری پایدار سعی بر آن است تا از اثـرات منفـی معمـاری جدیـد بـر محـیط زیست کاسته شود و در عوض با به کارگیری مواد و مصالح همگون با محیط و طراحی ویژه اقلیمی در مصرف انـرژی صـرفه جویی به عمل آید.
-4 انرژی های پاک
اساسی ترین پایه توسعه؛، انرژی است و امروز یکی از مهمترین مسایل جامعه بشری، انرژی و نحوه تأمین نیازهای مربوط به آن می باشد در دسترس بودن انرژی فراوان و ارزان با حداقل مخاطرات زیست محیطی و اکولوژیکی مرتبط با تولید و اسـتفاده از آن یکی از مهمترین عوامل در بهینه سازی کیفیت زندگی مردم و پیشبرد اهـداف توسـعه پایـدار بخصـوص در کشـورهای در حال توسعه می باشد اگر انرژی به نحوی تولید و مصرف شود که توسعه انسانی را درازمدت در تمـامی اجتمـاعی، اقتصـادی و زیست محیطی تأمین نماید، مفهوم انرژی پایدار تحقق می یابد
-1-4 انرژی های تجدید پذیر
انرژی تجدیدپذیر آن دسته از انرژی ها هستند که تا کره زمین و خورشید وجود دارنـد، خواهنـد بـود ماننـد انـرژی حاصـل از خورشید، آب، امواج دریا، جزر و مد، گرمای آب اقیانوس ها، گرمای درون زمین و نظـایر آن . تـلاش معمـاری پایـدار اسـتفاده هرچه بیشتر این نوع انرژی ها در طراحی ساختمان ها می باشد.
-2-4 انرژی های تجدید ناپذیر
سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ، نفت گاز که در طول سالیان متمادی از تحت فشار قرار گرفتن در طبقات زمین تولیـد شده اند منابع محدود و رو به اتمامی دارند لذا به انها انرژی های تجدیدناپذیر اطلاق می شود.
-5 مدرسه سبز
مدرسه از اولین محیط های اجتماعی است که انسان به آن وارد میشود و روح و شخصیت اش در ان شکل میگیرد.تاثیر فضـای آموزشی بر کیفیت آموزش و رفتار دانش آموزان و معلملن سبب رابطه ای تنگاتنگ بین معماری و آموزش شده است .با توجـه به تاثیر بسیار زیاد معماری محیط اموزشی در روح و جسم دانش آموزان توجـه بـه چگـونگی خلـق ایـن فضـا بسـیار اهمیـت دارد.ساختمان مدرسه سبز بر پایه اصول صرفه جویی در مصرف انرژی و حفاظت محیط زیست طراحی میشود.نکته قابل توجه این است که در این نوع مدارس تنها هدف اصول زیست محیطی و مصرف کمتـر از منـابع انـرژی نیسـت بلکـه اهمیـت آن در تاثیری است که در روحیه دانش آموزان دارد.پژوهشی که در آمریکا در مورد تاثیر مـدارس سـبز در روحیـه و عملکـرد دانـش آموزان انجام گرفته است به این نتیجه رسیده انـد کـه ورود نـور طبیعـی در کـلاس هـا و بـالا رفـتن کیفیـت هـوای داخـل ساختمان،دو عنصر از طراحی ساختمان پایدار،اثرات مستقیم بر عملکرد دانش آموزان دارد.مدرسه سبز ضـمن آمـوزش محـیط زیست پایدار و توسعه پایدار جهت فراهم آوردن هوای تازه و تمیز ،وجود دمای اسایش،نور کافی و مناسـب ،عـدم وجـود سـر و صدا های ناخواسته و به حد اکثر رسیدن منابع بهره وری و به حداقل رسیدن آلودگی را بخشی از اهداف خود میداند.
ساختمان مدرسه سبز ضمن آموزش سبز محیطی سالم است که منجر به یادگیری میشود در حـالی کـه سـبب صـرفه جـویی انرژی،منابع و پول میشود.
1-5معیارهایی برای مدرسه سبز:
باید توجه کرد شورای ساختمان سازی سبز ایالت متحده برای اینکه مدرسه ای را مدرسه سبز معرفی کند و گواهینامـه leed را به مدرسه ای اختصاص بدهد معیار هایی را تعیین کرده است تا نهایتا به حفظ محیط زیست و کـاهش مصـرف انـرژی نایـل شود.
معیار های مختلف برای داشتن اینگونه مدارس عبارتند از: Bسایت های پایدار
Bراندمان مصرف آب
Bانرژی و اتمسفر
Bمواد و منابع
Bکیفیت محیط زیستی در داخل ساختمان Bنو اوری در طراحی
Bالویت منطقه ای
-6 آلودگی هوا در شهرها
در تعریف آلودگی هوا عبارت است از »وجود یک یا چند و یا مخلوطی از آلوده کننده های مختلف در هوای آزاد، بـه آن انـدازه که برای انسان مضر بوده و یا موجب زیان رساندن به حیوانات، گیاهان و امـوال شـوند «فضـای شـهرها ظرفیـت لازم بـرای پاکسازی و تصفیه هوای خود را داراست و این ظرفیت از آنجا تحلیل می شود که هوای گرم حاوی مواد آلاینده بـدلیل سـبکی بالا رفته و هوای خنک و تمیز اطراف شهر جای آن را می گیرد. حال اگر یک جبهه هوای ساکن و گرم در بالای آسـمان شـهر قرار گیرد این مکانیزم کارایی خود را از دست خواهد داد که به آن حالت وارونگی می گوینـد ایـن حالـت بیشـتر در شـهرهای بزرگی که در دره ها احداث شده اند اتفاق می افتد که توجه به این مسئله می تواند از تکرار فاجعه های زیست محیطی که در سال 1930 در بلژیک و همچنین در شهر دنورای پنسیلوانیا در سال 1948اتفاق افتـاد جلـوگیری کنـد. البتـه ایـن حالـت در
فضاهای باز هم اتفاق می افتد و این در حالیست که در زمستان، هوای نزدیک به زمین به سرعت حرارت خود را از دست بدهد و حالت وارونگی نمود پیدا کند.
1-6 منابع آلوده کننده هوای شهرها
-1 انواع مختلف حمل و نقل -2 احتراق در منابع ثابت (نظیر حرارت مرکزی ساختمان ها نیروگاه های حرارتی با سوخت فسیلی) -3 کارخانجات صنعتی -4 سوزاندن زباله
-3 آلودگی صوتی ناشی از توسعه شهرها »آلودگی های صوتی امواج ناخواسته ای هستند که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت های موجـودات زنـده بـویژه
انسان می گذارند و ممکن است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روحی، آرامش و راحتی انسـان را سـلب کننـد. قـرار گـرفتن مداوم در معرض سر و صدا باعث از دست رفتن قدرت شنوایی می شودد . اثرات زیانبار آلودگی صـوتی بـر انسـان بـه صـورت مستقیم و در کوتاه مدت پدیدار نمی شودبلکه. در درازمدت مستقیماً بر دستگاه عصبی انسان اثر گذاشته و پیامـدهای منفـی آن بروز می کند از جمله بزرگترین منبع تولید این آلودگی، صنعت است. این خود در طراحی کـلان شـهرها مـی توانـد مـورد توجه قرار گیرد تا مراکز صنعتی حتی الامکان دور از محل زندگی انسان باشد. از دیگر عوامل آلودگی صوتی می تـوان هواپیمـا را نام برد که احداث خانه ها در نزدیکی فرودگاهها می تواند انسان را بیش از پیش در معرض این آلودگی قرار دهد. البتـه ایـن آلودگی نه تنها انسان، بلکه شامل حیوانات نیز می شود بطوریکه دانشمندان فرانسوی کشف کرده اند که غرش هواپیما موجـب فقدان موقت حس در زنبور عسل می شود و آن را از فعالیت باز می دارد و یا اینکه شکستن دیوار صوتی توسط جت باعث تلف شدن جوجه های پرندگان می شود.
-2-6 نقش بزرگراه در آلودگی صوتی
آلودگی صوتی در بزرگراهها به مراتب بیشتر از سایر خیابانهای شهری می باشد و از آنجا که به صفر رساندن آلودگی صوتی در اطراف بزرگراهها غیرممکن است باید با یک سری ارزیابی، نقاط دارای آلودگی را شناسایی و با انجـام راه حلهـایی کـه در زیـر آمده است حتی الامکان آن را برطرف نمود.
-1 ایجاد منطقه حایل -2 استفاده از گیاهان -3 احداث خاکریز سبز -4 ایزوله کردن ساختمانها
-3-6 راه حل های مقابله با آلودگی صوتی
-1 جداسازی مناطق صنعتی پر سروصدا از مناطق مسکونی -2 استفاده از سدهای طبیعی همچون درخت در برابر صوت -3 افزایش حریم جاده ها و دور بودن از مناطق مسکونی
-4 اولویت در ساخت پلها و استفاده از مترو جهت تردد وسائط نقلیه -5 احداث فرودگاه ها در خارج از شهر.
-6 از تردد وسائط نقلیه در مرکز شهرها جلوگیری به عمل آید و یا با اتوبوس و مترو جایگزین شود .
