بخشی از مقاله
چکیده
به دنبال آلودگی هوا، که متاثر از مصرف بالای سوختهای فسیلی در جهان کنونی می باشد سیاست کاهش استفاده از وسایط نقلیه شخصی می تواند راهگشا باشد و این امر با طراحی و تقویت فضاهای پیاده محور امکان پدیز می باشد. با بررسی تاریخ شهرسازی ایران می توان دریافت که شهرها در گذشته از قابلیت پیاده مداری بالایی برخوردار بوده و پیاده روی به عنوان اصلی ترین الگوی جابجایی مردم در داخل کانون های زیستی به دلیل کم هزینه بودن یا در دسترس بودن آسان برای کلیه اقشار جامعه به شمار می رفت این امر پس از انقلاب صنعتی و سلطه اتومبیل ها بر شهر بسیار کمرنگ گردید، تا بدان جا که فقدان این فضاهای پیاده محور شهرها را دچار مشکل نموده و برنامه ریزان و طراحان شهری ناگریز به ارائه راهکارهایی در جهت احیا این فضاها برآمدند.
هدف از این تحقیق ارائه راهکارهای استفاده از فضاهای پیاده محور در راستای کاهش آلایندهها در بحث مدیریت شهرهاست. روش تحقیق این مقاله مبتنی بر روش تحلیلی توصیفی بوده و اطلاعات مورد نیاز آن با استفاده از روش کتابخانهای جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده در این مقاله نشان می دهد که مدیریت شهری با رویکرد به احداث گذرهای ویژه عابر پیاده در صورت انجام مکان یابی صحیح و ایجاد تسهیلات لازم برای عابرین پیاده می تواند به عنوان راه حلی جهت تشویق پیاده روی، کاهش مصرف سوخت ، حذف آلایندهها، بالا بردن ایمنی، رفاه اجتماعی و افزایش رونق اقتصادی کاربرد داشته باشند.
واژگان کلیدی : کاهش آلاینده ها، پیاده راه، فضای شهری، مدیریت شهری، زیست محیط شهری
-1 مقدمه
حرکت پیاده طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجایی انسان در محیط است. پیاده روی دارای اهمیت اساسی در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت های محیطی است. چهره شهر بیشتر از طریق گام زدن در فضای شهری احساس میشود. اما یکی از نواقص عمده شهرسازی معاصر جهان، سرسپردگی بیش از حد آن به نیازهای حرکت سواره و غفلت از حفظ و ساماندهی فضاهای پیاده و حرکت پیاده است. این امر یکی از عوامل کاهش کیفیت محیط شهری و افول ارزشهای اجتماعی، فرهنگی و بصری در فضاهای شهری محسوب می شود. به عنوان واکنش و چاره جویی در برابر این وضع در طول دو سه دهه گذشته ،گرایشها و دیدگاههای جدیدی در عرصه شهرسازی جهان مطرح شده است که از آن به عنوان " جنبش پیاده گستری " یاد می شود .
حاصل این جنبش، پیدایش و رواج رشته جدید» برنامه ریزی و طراحی پیاده « است که امروزه به عنوان شاخه ای مستقل از برنامه ریزی و طراحی شهری به حساب می آید. در روال رایج شهرسازی ایران نیز، نوعی غفلت و بی توجهی نسبت به موضوع حرکت پیاده و فضاهای پیاده یا » پیاده راهها « هم در عرصه نظری و هم در عرصه عملی، به نحوی بارز مشاهده می شود. به همین دلیل پرداختن به این موضوع می تواند به شناخت عمیق تر مسائل شهرنشینی و شهرسازی کنونی و چاره جویی برای بهسازی کیفیت فضاهای شهری یاری رساند. بدین منظور در مقاله حاضر ابتدا تحولات فکری مرتبط با پیاده محوری در جهان مطرح شده است. سپس به بررسی پیاده راهها، مزایای آنها و انواع تسهیلات عابر پیاده، چگونگی انتخاب مسیر پیاده راهها و اصول کلی در احداث پیاده راهها پرداخته شده است. در ادامه ضمن بیان اصول طراحی و بهسازی پیاده راهها، به بررسی نمونه های موفق پیاده راهها پرداخته شده و در انتها نیز نتیجه گیری لازم ارائه شده است.
-2 تحولات فکری مرتبط با پیاده محوری
بطور کلی در شهرسازی دوران باستان و قرون وسطی و حتی تا شروع انقلاب صنعتی، انسان معیار هرچیزی محسوب می شد. طول، عرض و ارتفاع گشودگیها، تناسبات و فواصل در انطباق با اندازه های وی در نظر گرفته می شد. انسان، مبنا و مرجعی طبیعی برای طراحی شهرهای ما بود. آنچه از مطالعه ساخت شهرها بدست می آید، آن است که همواره شرایط آسایش و راحتی انسان پیاده در فضاهای شهر مد نظر بوده است.
بطور خلاصه می توان گفت که موضوع برنامه ریزی و طراحی پیاده از اواخر دهه 40 در شهرهای اروپا با شروع نوسازیهای بعد از جنگ شکل جدی بخود گرفت بطوریکه می توان گفت، خیابانها و فضاهای ویژه عابرین پیاده برای نخستین بار در شهرهای اروپا ایجاد شدند اگرچه در بازسازی ویرانیهای جنگ، خصلت تاریخی و فرهنگی برخی از مراکز شهری از میان رفت ولی در همان زمان، نخستین تجربه های آزمایشی سوئد به وجود »استکهلم« هلند و »روتردام« در شهرهای منطقه بی ترافیک در ایجاد آمد - مهدیزاده، 1379،. - 15
از اواخر دهه 1950 تا 1975 سیاست محدود کردن ترافیک و ایجاد ناحیه پیاده در تمام اروپا مطرح شد بطوریکه ممنوعیت ورود اتومبیل بهنواحی تاریخی و تجاری خرد در اکثر شهرهای اروپا، شرح موضوع نوسازی و بهسازی محله های مسکونی، بهبود حمل و نقل و احیاء فضاهای عمومی و طرح خیابانهای پیاده در اولویت مسائل برنامه ریزی شهری قرار گرفت . - Andren, Mikael; op.cit - از دهه 1960 نیز ایجاد فضاهای پیاده به سایر نقاط دنیا مانند ایالات متحده گسترش پیدا کرد بطوریکه از در شهرهای امریکا به وجود آمد و مطالعات و اقدامات »خیابان پیاده« سال 1960 تا 1970 ، تعداد 150 گوناگون در جهت توسعه پیاده راهها و گسترش فرهنگ پیاده روی و دوچرخه سواری به راه افتاد - مهندسان مشاور گذرراه، 1375،. - 221
بطور خلاصه نکات مهم نظریاتNew Urbanism عبارتند از:
-تشویق تمرکز و فشردگی فعالیتهای متنوع در مراکز شهری در مقابله با پدیده پاشیدگی شهری
-ایجاد امکانات پیاده روی در شهرها : امنیت، آسایش و توجه به تمام اقشار.
-توجه به جنبه های اجتماعی حاصل از حضور هرچه بیشتر مردم در فضاهای عمومی.
-توجه به میراث تاریخی و فرهنگی و تلاش در حفظ و نگهداری آنان.
-تشویق به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مناسب.
-تلاش در جهت ایجاد محیط امن، سالم، زیبا و مناسب با مقیاس انسانی - مارک پری،50، . - 1383
-3 گسترش فضاهای پیاده و پیاده راهها
پر واضح است که برنامه ریزی و طراحی پیادهصرفاً جنبه کالبدی یا ترافیکی ندارد و توجه به این موضوع ضمن کاهش مشکلات ترافیکی آثار وسیع اجتماعی و فرهنگی نیز در پی خواهد داشت همچنین نمیتوان انتظار داشت که اتومبیل از زندگی مردم حذف شود یا لگام گسیخته و مهار نشدنی امور را به دست گیرد، اما می توان در جهت ایجاد نگرش و در پی آن رفتاری مناسب نسبت به اتومبیل کمر همت بست و بر آن اهتمام ورزید بنابراین، جوهر برنامه ریزی و طراحی پیاده در این جهت قرار دارد که حرکت و رفتار وسایل نقلیه با نیازهای انسان و زندگی اجتماعی شهر سازگار گردد و امنیت و آسایش از دست رفته در برابر هجوم اتومبیل ، دوباره به شهر بازگردد.
هدف این است که از طریق آرام سازی ترافیک، روان سازی آن و رام کردن اتومبیل تا اندازه ای حقوق ضایع شده انسان پیاده اعاده شود و کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و زیباشناختی فضاهای شهری دوباره احیاء گردد تجارب جهانی نشان می دهد که برنامه ریزی و طراحی پیاده زمانی موفق خواهد بود که علاوه بر عوامل کالبدی، شرایط اجتماعی و فرهنگی و حتی الگوهای روانی و رفتاری مردم شهرنشین نیز در نظر گرفته شود فراهانی، 39، . - 1382 در این خصوص ساماندهی و برنامه ریزی برای عابرین پیاده در دو دهه اخیر، به یک جنبش جهانی در عرصه شهرسازی بدل شده و به ارائه متون بسیار متنوع و گسترده ای در این زمینه انجامیده است - مهدیزاده،1379،. - 14 به طور خلاصه می توان گفت که تجارب جنبش پیاده و برنامه ریزی در خصوص ایمنی حرکت پیاده در قالب کلید واژگان زیر صورت گرفته است .
