بخشی از مقاله
-مقدمه
حرکت پیاده طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجایی انسان در محیط است پیاده روی دارای اهمیت اساسی در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت های محیطی است چهره شهر بیشتر از طریق گام زدن در فضای شهری احساس می شود .اما یکی از نواقص عمده شهرسازی معاصر جهان، سرسپردگی بیش از حد آن به نیازهای حرکت سواره و غفلت از حفظ و ساماندهی فضاهای پیاده و حرکت پیاده است .
این امر یکی از عوامل کاهش کیفیت محیط شهری و افول ارزشهای اجتماعی، فرهنگی و بصری در فضاهای شهری محسوب می شود به عنوان واکنش و چاره جویی در برابر این وضع در طول دو سه دهه گذشته ،گرایشها و دیدگاههای جدیدی در عرصه شهرسازی جهان مطرح شده است که از آن به عنوان - جنبش پیاده گستری - یاد می شود . حاصل این جنبش پیدایش و رواج رشته جدید - برنامه ریزی و طراحی پیاده - است که امروزه به عنوان شاخه ای مستقل از برنامه ریزی و طراحی شهری به حساب می آید.
در روال رایج شهر سازی ایران نیز نوعی غفلت و بی توجهی نسبت به موضوع حرکت پیاده و فضاهای پیاده یا - پیاده راه ها - هم در عرصه نظری و هم در عرصه عملی، به نحوی بارز مشاهده می شود. به همین دلیل پرداختن به این موضوع می تواند به شناخت عمیق تر مسائل شهرنشینی و شهرسازی کنونی و چاره جویی برای بهسازی کیفیت فضاهای شهری یاری رساند.
بدین منظور در مقاله حاضر ابتدا تحولات فکری مرتبط با پیاده محوری در جهان مطرح شده است. سپس به بررسی پیاده راهها، مزایای آنها و انواع تسهیلات عابر پیاده، چگونگی انتخاب مسیر پیاده راهها و اصول کلی در احداث پیاده راهها پرداخته شده است. در ادامه ضمن بیان اصول طراحی و بهسازی پیاده راهها، به بررسی نمونه های موفق پیاده راهها پرداخته شده و در انتها نیز نتیجه گیری لازم ارائه شده است.
-2 تحولات فکری مرتبط با پیاده روی
به طورکلی در شهر سازی دوران باستان و قرون وسطی و حتی تا شروع انقلاب صنعتی انسان معیار هرچیزی محسوب می شد.طول و عرض و ارتفاع گشودگیها تناسبات و فواصل در انطباق با اندازه های وی در نظر گرفته می شد.انسان مبنا و مرجعی طبیعی برای طراحی شهرهای ما بود .آنچه از مطالعه شهر های ما بدست می آیدآن است که همواره شرایط آسایش و راحتی انسان پیاده در فضای شهری مد نظر بوده است.
به طور خلاصه می توان گفت که موضوع برنامه ریزی و طراحی پیاده از اواخردهه 40 در شهرهای اروپا با شروع نوسازیهای بعد از جنگ شکل جدی بخود گرفت بطوریکه میتوان گفت خیابانها و فضاهای ویژه عابرین پیاده برای نخستین بار در شهرهای اروپا ایجاد شدند. اگرچه در بازسازی ویرانیهای جنگ، خصلت تاریخی و فرهنگی برخی از مراکز شهری از میان رفت ولی در همان زمان، نخستین تجربه های آزمایشی سوئد به وجود »استکهلم« هلند و » روتردام« در شهرهای منطقه بی ترافیک در ایجاد آمد
از اواخر دهه 1950 تا 1975 سیاست محدود کردن ترافیک و ایجاد ناحیه پیاده در تمام اروپا مطرح شد بطوریکه ممنوعیت ورود اتومبیل به نواحی تاریخی و تجاری خرد در اکثر شهرهای اروپا، شرح موضوع نوسازی و بهسازی محله های مسکونی، بهبود حمل و نقل و احیاء فضاهای عمومی و طرح خیابانهای پیاده در اولویت مسائل برنامه ریزی شهری قرار گرفت
از دهه 1960 نیز ایجاد فضاهای پیاده به سایر نقاط دنیا مانند ایالات متحده گسترش پیدا کرد بطوریکه از در شهرهای امریکا به وجود آمد و مطالعات و اقدامات »خیابان پیاده« سال 1960 تا 1970، تعداد 150 گوناگون در جهت توسعه پیاده راهها و گسترش فرهنگ پیاده روی و دوچرخه سواری به راه افتاد
بطور خلاصه نکات مهم نظریات New Urbanism عبارتند از:
- تشویق تمرکز و فشردگی فعالیتهای متنوع در مراکز شهری در مقابله با پدیده پاشیدگی شهری
- ایجاد امکانات پیاده روی در شهرها: امنیت، آسایش و توجه به تمام اقشار.
- توجه به جنبه های اجتماعی حاصل از حضور هر چه بیشتر مردم در فضاهای عمومی.
- توجه به میراث تاریخی و فرهنگی و تلاش در حفظ و نگهداری آنان.
- تشویق به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مناسب.
- تلاش در جهت ایجاد محیط امن، سالم، زیبا و مناسب با مقیاس انسانی
-3 گسترش فضاهای پیاده و پیاده راهها
پر واضح است هک برنامه ریزی و طراحی پیاده صرفاً جنبه کالبدی یا ترافیکی ندارد و توجه به این موضوع ضمن کاهش مشکلات ترافیکی آیار وسیع اجتماعی و فرهنگی نیز در پی خواهد داشت. همچنین نمیتوان انتظار داشت که اتومبیل از زندگی مردم حذف شود یا لگام گسیخته و مهار نشدنی امور را به دست گیرد، اما میتوان در جهت ایجاد نگرش و در پی آن رفتاری مناسب نسبت به اتومبیل کمر همت بست و بر آن اهتمام ورزید. بنابراین، جوهر برنامه ریزی و طراحی پیاده در این جهت قرار دارد که حرکت و رفتار وسایل نقلیه با نیازهای انسان و زندگی اجتماعی شهر سازگار گردد و امنیت و آسایش از دست رفته در برابر هجوم اتومبیل، دوباره به شهر باز گردد.
هدف این است که از طریق آرام سازی ترافیک، روان سازی آن و رام کردن اتومبیل تا اندازه ای حقوق ضایع شده انسان پیاده اعاده شود و کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و زیباشناختی فضاهای شهری دوباره احیاء گردد. تجارب جهانی نشان می دهد که برنامه ریزی و طراحی پیاده زمانی موفق خواهد بود که علاوه بر عوامل کالبدی، شرایط اجتماعی و فرهنگی و حتی الگوهای روانی و رفتاری مردم شهرنشین نیز در نظر گرفته شود - فراهانی، 39، . - 1382 در این خصوص ساماندهی و برنامه ریزی برای عابرین پیاده در دو دهه اخیر، به یک جنبش جهانی در عرصه شهرسازی بدل شده و به ارائه متون بسیار متنوع و گسترده ای در این زمینه انجامیده است - مهدیزاده، 1379، . - 14 به طور خلاصه می توان گفت که تجارب جنبش پیاده و برنامه ریزی در خصوص ایمنی حرکت پیاده در قالب کلید واژگان زیر صورت گرفته است:
ایجاد مناطق بی ترافیک Traffic Free Zones
ایجاد خیابانهای پیاده Walking Streets
ایجاد ناحیه پیاده در مراکز شهر Pedestrian Districts
ایجاد خیابانهای سرزنده و مردمی Livable Streets
ایجاد مراکز خرید پیاده Shopping Mall
ایجاد فضاها و مکانهای عمومی و مردمی People Places
آرام سازی ترافیک در نواحی مسکونی Traffic Calming
ایجاد مسیرهای پیادهروی و دوچرخه سواری Pedestrian Path & Cycle Track
در میان موارد بالا، خیابانهای پیاده یا به اصطلاح ایجاد مناطق ویژه عبور عابری - پیاده راهها - از جمله با نفوذترین جنبشهایی است که در مقوله طراحی خیابانها ایجاد و موجب بروز تغییرات اساسی در محیط و چهره بسیاری از شهرهای جهان شده است. این جنبش با توجه به این موضوع که در ابتدا و انتهای هر سفری که با وسیله نقلیه انجام میشود، پیاده روی وجود دارد، محدود ساختن ترافیک در خیابانهای اصلی شهر و ایجاد مسیرهای باشکوه و زیبا برای پیاده روی را توصیه می کند و معتقد اس که راننده یا مسافر ابتدی حرکت را تا رسیدن به وسیله نقلیه پارک شده پیاده طی میکند، سپس تا رسیدن به مقصد رانندگی می کند، مجدداً وسیله نقلیه را پارک میمایدن و بالاخره تا رسیدن به مقصد نهایی مجدداً پیاده می رود. از آنجائیکه همه رانندگان وسایط نقلیه در یک مقطع زمانی عابر پیاده نیز هستند، لذا ضروری است که بخشی از مسیر شبکه های حمل و نقل برای عابرین پیاده در نظر گرفته شود
-1-3 مفهومی از Pedestrian Friendly
خیابان های Pedestrian Friendly از یک قانون ساده پیروی می کنند اینکه اولویت با عابر پیاده است. چنین خیابانهایی همه در یکسری ویژگیها مشترک اند، عبارتند از: اینکه عابرهای پیاده کلاً از ترافیک شهری دورند و این جداسازی با استفاده از پیاده روها - sidewalks - ، پارکینگ های داخل خیابان - onstreet parking - ، ایجاد فضاهای سبز . - landscaping - عابرهای می توانند براحتی و با امنیت کامل از خیابان عبور کنند، تقاطعها طوری طراحی شده اند که کمترین عرض عبوری را داشته باشند. محل های عبور کاملاً واضح مشخص شده اند و همردیف پیاده روها قرار گرفته اند و علائم محل های عبور هم هوشمند هستند.
خیابانها سر زنده هستند، مغازه ها در این مسیر در امتداد هم قرار گرفته و ادامه دارند، شامل تعداد زیادی ورودی هستند که موجب ایجاد نمایی زیبا و پرشور در بدنه ها می شوند. پارکینگ های خیابانی باعث شد ه اند که محیطی سالم برای خرید و فروش ایجاد شود و هیچ وقت جای خود را به مسیر های دوچرخه و ماشین نمیدهند. طراحی خوب سنگ فرش ها، مبلمان شهری، نورپردازی باعث شده خیابان یک فضای دلنشین برای مردم باشد
-2-3 پیاده راهها
پیاده راهها یا خیابانهای پیاده، خیابانهای منفرد و مجزایی هستند که آمد و شد خودرو از آنها حذف شده است .به عبارت بهتر در این خیابانها ترافیک غیر موتوری اولویت مطلق دارد .البته خودروهای خاص - خودروهای آتش نشانی و اورژانس و پلیس - در مواقع اضطراری امکان دسترسی به آن را دارند و وسایل نقلیه خدماتی و حمل بار نیز طی ساعات خاصی مجاز به تردد در آنها هستند
