بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله به چگونگی دستیابی به توسعه شهری پایدار بر اساس کاربرد اصول فضای سبز پرداخته است. محیط زیست، توسعه پایدار و برنامه راهبردی بررسی و اصول توسعه و روش های برنامه ریزی راهبردی معرفی شده است. موقعیت مکانی منطقه 22، پتانسیل ها و جایگاه و عملکرد توریستی آن پردازش شده است. روش تحقیق، روش استدلال منطقی و راهبرد قیاسی با استفاده از تکنیک سوات است. یافته ها نشان می دهد استفاده از برنامه ریزی راهبردی به دلیل توجه به موضوعات مختلف از نظر عوامل اقتصادی، کالبدی، جمعیتی و زیست محیطی از اعتبار اجرایی بالایی برخوردار است.
واژگان کلیدی: توسعه پایدار، زیست محیط، برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی راهبردی، توسعه پایدار شهری.
مقدمه و هدف:
مشکلات زیست محیطی یکی از اساسی ترین مسائل شهر امروزی و حاصل تعارض و تقابل آنها با محیط طبیعی است. و زمینه ساز آلودگیهای گسترده شهری میشود. نتیجه این روند عدم تعادل و ناسازگاری میان انسان و طبیعت و به هم خوردن روابط اکوسیستم خواهد بود. با گسترش شهرها، مظاهر و ارزشهای محیط طبیعی در معرض نابودی و فرسایش بیشتر قرار گرفته است و شهرنشینان از جاذبه های طبیعی محروم شده اند و مشکلات روانی و اجتماعی نمود یافته است. تمرکز جمعیت در شهرها و مناطق حاشیه ای شهرها و عدم تناسب بین رشد خدمات و زیر بناهای شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه مناطق شهری را به مکان های غیر بهداشتی و آلوده تبدیل و با مشکلات دفع فاضلاب و زباله، تامین آب بهداشتی و... روبرو ساخته است - زبردست، . - 153:1383-156
در کشورما نیز فرایند توسعه شتابان و بدون برنامه ریزی و ملاحظات زیست محیطی کانونهای شهری با سهم برداری از منابع، نابودی اراضی حاشیه ای، باغات، جنگلها، ایجاد کاربریهای ناسازگار و در نهایت، آلودگی آب، هوا، خاک و ... را در سطح گسترده بر چهره محیطهای شهری میتوان دید، که سبب برهم خوردن تعادل اکوسیستم های طبیعی شده است. در شرایطی که باید کلیه تلاش ها در جهت سالم نگهداشتن محیط در فرایند توسعه پایدار متمرکز شود، عدم توجه به ملاحظات زیست محیطی در برنامه ریزی ها موجب بروز بحران های متعددی در عرصه های شهری گردیده است. بنابراین، مقوله توسعه شهری پایدار در سالهای اخیر به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه جوامع مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات توسعه شهری را به خود اختصاص داده است. - مفیدی شمیرانی و همکاران،. - 1388: 16-15 توسعه پایدار شهری فرایندی در ایجاد شهر پایدار، یعنی شهری مناسب زندگی حال و آینده شهروندان محسوب میگردد. بنابر اصل یک بیانیه ریو که حاصل کنفرانس محیط زیست و توسعه در ریودوژانیرو در سال 1992 است، انسان را شایسته برخورداری از زندگی سالم، پر بار و هماهنگ با طبیعت می داند و باید محور اصلی توسعه پایدار قرار گیرد.
تئوری و پیشینه تحقیق:
در خصوص تئوری های توسعه شهری از لحاظ نظری می توان به دیدگاه های ذیل اشاره کرد:
-1 دیدگاه پرنشیب و آزاردهنده: توسعه پایدار در این دیدگاه به منابع طبیعی به عنوان یک سرمایه نگاه می کند و حداکثر استفاده از سرمایه های موجود ، بدون توجه به منابع با ارزش محیط را درنظر دارد بر این اساس هیچ محدودیتی در زمینه ظرفیت درک انسان وجود ندارد و این قدرت انسان همه چیز را تحت نفوذ خود در می آورد.
-2 توسعه پایدار ضعیف: در این دیدگاه هدف با ارزشی تعقیب می گردد و آن عبارت است از " رشد سرمایه داری را با امور محیطی ترکیب کردن که اصول اقتصادی نئو کلاسیک را می توان در حل مسائل محیطی به کار برد. لازمه اهداف، سیاستگذاری در زمینه توسعه و رشد اقتصادی است اما طی آن هزینه محیطی نیز مورد توجه قرار می گیرد.
-3 توسعه پایدار قوی : طرفداران این دیدگاه مدعی این نکته هستند که پیش شرط هرگونه توسعه اقتصادی ، محافظت محیطی است. آنها در تنظیم سیاستهای اقتصادی خود محافظتهای محیطی را نیز با آن سیاستها ترکیب می کنند. به عبارت دیگر، معتقدند باید به نحوی عمل نمود که محیط لطمه نخورد و اگر از ثروت محیطی استفاده می شود هزینه ها باید تعیین گردد.
-4 توسعه مدل ایده آل: یک دیدگاه عمیق و وسیع است که هدف آن تغییر ساختار اجتماع ، اقتصاد و سیاست است و در این نظریه رفتار انسان را نسبت به محیط و طبیعت اصلاح می کند و این دیدگاه را دیدگاه اکولوژیست ها می دانند و توسعه پایدار خالص را درنظر می گیرند. - بحرینی، . - 34 :1376
درباره محدودیت ها و مشکلات برنامه ریزی ساختاری - راهبردی نیز باید اشاره کرد که تجارب رویکرد سیستمی در حوزه های علوم طبیعی، تکنولوژی و مدیریت اقتصادی با دستاوردهای مثبتی همراه بوده است اما در سیستم شهر به دلیل وابستگی این سیستم به عوامل مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیچیده و پیش بینی ناپذیر است . در نتیجه این نوع برنامه ریزی نیز با کنکاش ها و معضلاتی همراه می باشد اما در طول دو دهه اخیر و با توجه به تجارب ساختاری - راهبردی و بروز مشکلات و محدودیت های آن اصلاحات جدیدی در برنامه ریزی و طراحی شهری در عرصه نظری و عمل وارد شده است که در رویکرد ساختاری- راهبردی به منظور پاسخگویی به نیازهای مختلف طرح توسعه و عمران شهری ایجاد شده است که به دو گروه اصلی طرح ساختاری - راهبردی - و طرح های محلی - اجرایی - تقسیم شده است. خصوصیات اصلی این طرح تبدیل الگوی خطی فرآیند سه گانه شناخت، تحلیل طرح به الگوی چرخه ای مبتنی بر اهداف، راهبرد و سیاست و اتکا به اصول توسعه پایدار است.
پیشینه تحقیق:
چیسورا - 2015 - در مقاله ای تحت عنوان نقش پارک های شهری در شهر پایدار، ضمن اشاره به اهمیت فضاهای سبز درون شهری و کمبود مطالعات بین المللی در این زمینه، تلاش کرده است که اهمیت طبیعت شهر را برای رفاه شهروندان و پایداری شهری نشان دهد. نتایج این مطالعات نشان می دهد که تجربه ی طبیعت در محیط شهری منشاء احساسات مثبت و خدمات مفیدی است که، نیازهای غیر مادی و روحی با اهمیتی را برآورده می سازد. محمدی و همکاران - - 1392، در مقاله ای با عنوان تحلیل و ارزیابی توزیع و توسعه پایدار فضاهای سبز درون شهری، شهر میاندوآب، به بررسی و تحلیل کمی و توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهر میاندوآب پرداخته و سرانه متناسب با خصوصیات اجتماعی - محیطی را معرفی می کنند.
ابراهیم زاده و عبادی - 1394 - ، در مقاله ای با عنوان تحلیلی بر توزیع فضایی- مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان، به کمبود فضای سبز شهری در این منطقه اشاره می کنند. ایشان بیان می کنند که، توزیع فضایی نیز بسیار نامتناسب است. در این تحقیق میزان حداقل فضای سبز با توجه به شرایط محیطی برای افق 1394 ، ارائه شده است. خلیل نژاد - 1394 - ، در مقاله ای تحت عنوان مبانی اصلاح الگوی مصرف در بخش فضای سبز، چهار عامل ارزیابی و آمایش سرزمین، نگرش اکولوژیکی به شهر و طبیعت شهری، برنامه ریزی مقیاس های چندگانه و سلسله مراتبی فضای سبز شهری و ارتقای بهره وری فضاهای سبز شهری را برای اصلاح الگوی مصرف در بخش توسعه فضای سبز معرفی می کند.
مواد و روشها:
در این مقاله به بررسی و شناخت وضع موجود منطقه 22 به عنوان یک اکوسیستم پرداخته شده است. لذا، در این راستا تحلیل منطقه به روش SWOT تنظیم گردیده است. سپس با آسیب شناسی اکولوژیک منطقه، پیامدهای مثبت و منفی هر یک از کاربری ها با تأکید بر آینده نگری آنها در قالب ابعاد گوناگون ارزیابی شده و در نهایت، پیشنهاداتی پیرامون توسعه منطقه طبق چهارچوب توسعه پایدار ارائه کرده ایم.
