بخشی از مقاله
ارزیابی و رتبه بندی مسائل زیست محیطی بر اساس شاخصهای توسعه پایدار )مطالعه موردی: شهرهای استان یزد)
چکیده
گسترش شهرنشینی منجر به افزایش معضل های زیست محیطی شهرها برای ساکنان شهرها شهرها شده است که این بر خلاف اهداف توسعه پایدار است. هدف از این مقالـه بـه بررسـی و ارزیـابی مسـائل زیسـت محیطـی شهرهای استان یزد بر اساس شاخص های توسعه پایدار شهری و با تاکید بر جنبه های محیطی اسـت. بـر ایـن اساس روش تحقیق کاربردی – توسعه ای و جامعه آماری 24 شهر استان یزد است. براساس آخرین تقسیمات سیاسی در سال 1390 دارای 11 شهرستان، 24 شهر، 20 بخش و 51 دهستان میباشد. طبق دادههای آمـاری 1390، شهر یزد با 486152 نفر جمعیت حدود هفت برابر دومین شهر بزرگ استان یعنی میبد جمعیـت دارد. بررسی مسائل زیست محیطی شهرهای استان یزد نشان می دهد رشد سریع صـنایع منطقـه ناشـی از ضـرورت تأمین نیازهای اقتصادی و نیازبه اشتغال جمعیت رو به رشد به ویژه در مناطق شـهری بـوده اسـت. در واقـع در قلمرو استان یزد، تمرکز کلیه صنایع عمدتاً در شهرستان یزد شکل گرفته است و از منابع آلودگی شهر یـزد بـه شمار می روند. آلودگی کشتارگاه ها و آلودگی حاصل از فعالیت معادن نیز از جملـه معضـلات زیسـت محیطـی شهرهای استان است. همچنین زباله به اشکال گوناگونی آب های سطحی و زیرزمینی را آلوده می سازد. تحلیل ها بر اساس سطح بندی خوشه ای K میانگین نشان می دهد شهرهای یزد، میبد، اردکان، عقدا، مروست و زارچ با حدود 71/35 درصد از جمعیت شهری به عنوان شهرهای ناپایدار و شـهرهای شـاهدیه، مهردشـت، حمیـدیا، خضرآباد و احمدآباد با دربرگرفتن درصد6/99 از جمعیت شهری در رده شهرهای پایدار قـرار دارنـد. همچنـین ضریب اسپیرمن نیز نشان می دهدت تفاوت های فاحشی بین تعداد جمعیت و ناپایداری زیست محیطـی وجـود دارد. در نهایت جهت کم رنگ تر کردن معظلات زیست محیطی شهرهای استان یزد و رسیدن به توسعه پایـدار شهری راهکارهایی ارائه شده است.
واژههای کلیدی: محیط زیست، توسعه پایدار، آلودگی، پساب ها، شهرهای استان یزد.
-1 مقدمه
گسترش شهرنشینی منجر به نخستین کنفرانس ملل متحد در خصوص سکونتگاههای انسانی، در سال 1976 و به نام کنفرانس بشر، به تأسیس »مرکز ملل متحد برای سکونتگاههای انسانی« شد و اکنون به نام »اسکان بشر ملل متحد« شناخته میشود(نوابخش، .(65 :1387 به دنبال آن در دهه » 1980بخش توسعه شهری بانک جهانی« نسبت به تبیین موردی مسائل زیست محیطی اقدام کرد که »دستور کار قهوهای« نامیده میشود .(Cohen, 1991: 28) تا با به کارگیری برنامه هایی در باره مسئله محیط زیست شهری بتوانند به طریقی از تأثیر منفی شهرها بر محیط زیست بکاهند و با تقویت نیروی بالقوه شهرها با به کارگیری شاخص های توسعه پایدار شهری معضل های زیست محیطی شهرها را برای ساکنان شهرها تسهیل کنند (McGranahan, & Satterthwaite, 2003) با در نظر گرفتن روند افزایشی سریع جمعیت انسانی به ویژه جمعیت شهری در جهان و استفاده از انرژی غیرفسیلی استفاده بیش از اندازه از منابع طبیعی و ضررهای وارده بر محیط زیست به ویژه محیط زیست شهری توسط نسل فعلی بر خلاف اهداف توسعه پایدار می باشد .(Cohen,1995) تغییر نگرش به توسعه با هدف پایداری در راهبردهای سنتی که رشد صنعتی را تعقیب میکنند، میتوان کیفیت زیست محیطی شهرها را بهتر کرد. در بررسی مسائل توسعه پایدار شهری، اقتصاد، فن آوری، انرژی و محیط زیست چارچوب مفهومی را تشکیل میدهند .(Byrne et al, 1993) برای بکارگیری مدیریت شهری موثر نیازی فوری به تعریف مجدد نقش دولت محلی، اصلاح ساختار سازمانهای محلی، بالا بردن ظرفیت ساختاری مشارکت محلی و توزیع مناسب رفاه شهری می باشد. .(Van Dijk and Mingshun , 2005) در این راستا توسعه پایدار شهری باید به جای ارتقاء سبک زندگی و الگوهای ناپایدار مصرف اغنیاء به اصلاح و بهبودی خدمات و زیر ساخت های شهری بپردازد. همچنین عوامل سیاسی و نهادی را باید در مسائل زیست محیطی دخیل دانست .(Aina et al,1994) همچنین توجه به ظرفیت یا برد حوزه های مختلف شهر، مانع بدتر شدن کیفیت زندگی می شود و باید توازنی در مرکز فعالیت ها و ظرفیت برقرار باشد .(Onishi, 1994) از آن جایی که در برنامه ریزی توسعه پایدار شهری برخی محدودیت ها از جمله عدم شناخت کافی از شرایط محیطی، استفاده از شاخص های بسیار کلی، مشارکت عمومی وجود دارد .(Diamantini, 2000) باید با انجام مطالعه جامع مسائل زیست محیطی رویکرد، نگهداری پتانسیلهای طبیعی برای حال و آینده در خلال استفاده بهینه از زمین و ضایعات کمترمنابع تجدیدناپذیر باید مدنظر قرار گیرد و برای جلوگیری از آلودگی محیطهای شهری و ناحیه ای بر کاهشظرفیتهای تولیدی محلی ، ناحیه ای و ملی ، عدم حمایت از توسعههای زیان آور و جلوگیری از ایجاد شکاف میان فقیر و غنی تأکید شود (حیدری چپانه، .(12 :1376 این مقاله به بررسی و ارزیابی مسائل زیست محیطی شهرهای استان یزد بر اساس شاخص های توسعه پایدار شهری و با تاکید بر جنبه های محیطی می پردازد تا به یک برنامه ریزی جامع در راستای کم رنگ تر کردن مسائل زیست محیطی شهرها و حرکت به سمت شهرهای پایدار بپردازد.
–1-1 سوالات تحقیق
- 1 آیا بین ناپایداری زیست محیطی در شهرها با تعداد جمعیت در شهرها رابطه وجود دارد؟
-1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق
الگوی شهر پایدار بایستی شرایط لازم برای هماهنگ شدن با تغییر سلائق عموم را در نظر داشته باشد و از آنجایی که جمعیت یک جزء مهم پایداری است بایستی این مسئله را در نظر گرفت که رشد جمعیت به ویژه جمعیت شهری چگونه بر منابع محیط زیست که نظامهای پیوسته و یکدست شهری را می سازد موثر هستند. اهمیت و ضرورت این تحقیق در بیان مبانی پایداری و تناسب توزیع فضایی جمعیت و توان زیست محیطی مناطق در راستای از بین بردن موانع پیش روی توسعه پایدار شهری از یک سو و رشد و توسعه شاخص های توسعه پایدار شهری در حوزه های زیست محیطی در شهرهای استان یزد، ایجاد فرصت مناسب برای بالندگی و توسعه شهرهای استان در تمامی ابعاد است.
-1-3 فرضیه تحقیق
- 1 بنظر می رسد بین ناپایداری شاخص های زیست محیطی در شهرها با تعداد جمعیت در شهرها رابطه معناداری وجود دارد.
-1-4 روش تحقیق
با توجه به اهداف و مولفه های مورد بررسی روش تحقیق کاربردی – توسعه ای است که درصدد اندازهگیری سطح توسعه و پایداری شهرهای استان یزد با استفاده از یک سری شاخصهای زیست محیطی است. این شاخصهای ترکیبیمیتوانند، سطحی از آسایش و رشد نواحی و توسعه و پایداری شهر را بر اساس معیارهای انتخاب شده نشان دهند. جامعه آماری 24 شهر استان یزد است. اطلاعات مورد نیاز ازسرشماریهای عمومی نفوس و مسکن، سالنامههای آماری، سازمان مسکن و شهرسازی، اداره آموزش و پرورش و مرکز آمار ایران جمعآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش از مدلهای برنامه ریزی شهری و منطقه ای شامل برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روشهـا و تکنیکهـای رایج در برنامهریـزی شهـری از جملـه تحلیل عاملی استفاده شده است. در بخش دیگر برای رتبه بندی شهرها و همچنین برای بررسی ارتباط بین متغیرهای مستقل و وابسته از آزمون های آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی، ضریب رگرسیون، آزمون T-test و تحلیل واریانس استفاده گردیده است.
-1-5 محدوده مورد مطالعه
استان یزد با مساحت حدود 129214 کیلومترمربع 7/94) درصد از مساحت کل کشور) سومین استان وسیع ایران است. براساس آخرین تقسیمات سیاسی در سال 1390 دارای 11 شهرستان، 24 شهر، 20 بخش و 51 دهستان میباشد (مرکز آمار ایران، .(1390 طبق دادههای آماری 1390، شهر یزد با 486152 نفر جمعیت حدود هفت برابر دومین شهر بزرگ استان یعنی میبد جمعیت دارد . بیشترین تراکم جمعیت در بین شهرهای استان یزد متعلق به شهر یزد با 32/7 و کمترین تراکم مربوط به شهر نیر با 1/6 نفر در کیلومتر مربع میباشد (جدول 1، نقشه .(1
جدول :(1) وضعیت تقسیمات کالبدی شهرهای استان یزد
-2 مبانی و ادبیات نظری تحقیق
توسعه یکی از مفاهیمی است که بعد از جنگ جهانی دوم در مباحث علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و کشورداری و همچنین در مسائل بین الملل جایگاهی ویژه پیداکرده است. .(Frazier, 1997 : 187) پدیده مذکور به علت گستردگی و تنوع عوامل مؤثر بر آن و همچنین بخاطر تأثیر وسیع و همه جانبه ای که بر جنبه های گوناگون زندگی بشر امروزی برجای نهاده است، دارای کاربردهای متنوعی می باشد (حسین زاده دلیر، .(1385 که عبارتست از تغییر در ساختار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه به شکلی مطلوب تر و همچنین افزایش تولید، دسترسی به تسهیلات زیربنایی و خدماتی، فرصتهای شغلی مناسب، بکارگیری تکنولوژی جدید، و افزایش نرخ سرمایه گذاری و مصرف است(کلانتری،.(1380 دستاورد توسعه رها شدن انسانها از چنگال فقر غذائی، فقرعلمی، فقرفرهنگی، فقرسیاسی و فقرزیست محیطی و به عبارتی پایداری است. پایداری یک فرایند منطقه ای، آگاهانه، مشارکتی و تعادل طلب است که در یک محدوده اکولوژیک متوازن عمل می کند و هیچ مشکلی را فراتر از قلمرو خود یا به زمان آینده صادر نمی کند .(Dumreicher et al, 1998: 290) که در واقع این پایداری ضامن حیاتی سالم برای آیندگان یا به تعبیری دیگر توسعه پایدار است. یعنی بهرهبرداری از اندوختههای طبیعی کره زمین با توجه به توان زیستمحیطی به گونهای که نظم طبیعی محیط زیست را بر هم نزند و هیچگونه آلودگیزیست محیطیبه همراه نداشته باشد. پس از یک قرن حاکمیت صنعتیشدن، تجارت و شهرگرایی به عنوانشاخصهای پیشرفت ملی، توسعه پایدار را میتوان بازگشت به طبیعت توصیف نمود.« (ردکلیف ، .(22 :1373 که طیآن علاوه بر کیفیتهای مناسب زندگی و نیازهای نسلآینده به حفاظت محیط زیست نیز توجه میشود (حسینزاده دلیر، .(93 :1375 در واقع توسعه پایداری شهری فرآیندی است که طی آن گردش انرژی در شهر در حداقل شرایطعملکردی، حداکثر کارایی را داشته و توزیع یکسانی را در به حرکت درآوردن عناصر به عنوان یکمجموعه یکپارچه و متصل ایجاد مینماید. این فضا ضمن اینکه خود را به عنوان یک موتور محرک درونی در جهت بهفعلّیت درآوردن قابلیتهای موجود در اجزاء عمل میکند، به موازاتآن به صورت یک محرک رشد بیرونی نیز عمل کرده و جریانات نهفته و یا منزوی را با اتصال بهجریانات درونی خود به حرکت درمیآورد. بعلاوه حداقل اثرات زیانبار محیطی را بر پیرامونخود دارد .(Haughton, 1997: 192) در نظریه توسعه پایدار شهری بر فرایندی تأکید می شود که طی آن گردش انرژی در شهر حداکثر کارایی را داشته باشد و اثرات زیانبار محیطی به حداقل ممکن کاهش یابد .(Haughton, 1997:192) در نتیجه فرایند رسیدن به توسعه پایدار شهری اصول خاصی ندارد. آنچه که مهم است، در برنامه ریزی ها باید به شاخصهای محیطی و سلامت اجتماعی شهرها توجه شود و این کار فقط با تلفیق موارد متعدد در مقیاسهای مختلف به دست می آید .(Marcotullio, 2001: 577) به طوری که در نحوه استفاده از منابع تولیدات و دفع زباله به محدودیتهای سیاره زمین و ارگانیس های زنده توجه شود .(Egger, 2005: 5) بنابراین شهر پایدار یک جانشین موجه و معقول برای شهر سازی مخرب قر ن بیستم است و در آن به موازات توجه به مسائل زیست محیطی، باید به مسائل اجتماعی و انسانی نظیر مسکن مناسب و زندگی حداقل نیز توجه شود( بحرینی، .( 28- 39 :1376 از سوی دیگر مفهوم پایداری توسعه شامل چندین مفهوم است یعنی پایداری اکوسیستم محیط زیست، پایداری منابع طبیعی، پایداری توسعه اقتصادی و پایداری رفاه انسانی ( (Gale & Cordary, (1994: 327 که با پذیرش نظریه سیستمی به عنوان آبشخور فکری دوران جدید، باید پذیرفت که جهت گیری های رفتار انسان دراین دوره از تحول تاریخی جهان، درعرصه های اقتصاد، فرهنگ، روابط اجتماعی، سیاست و محیط زیست متاثر از این اصول خواهد بود .(Abadi, 1994: 250) بنابراین برای مشخص شدن ماهیت رفتار تازه و پیش بینی کنش های آدمیان در سده میلادی آینده، بایسته است که به بازنگری مبانی نظریه سیستمی با شش اصل پایه ای آن بپردازیم. اصل صفات پدیدارشونده که شمشمین اصل نظریه سیستمی است و ارتباط با مفهوم سلسله مراتب و کل گرائی دارد در بررسی های زیست محیطی معتقد است که مطالعه یک پدیده بدون آگاهی از نقشی که در کل سیستم ایفا می کند، شناختی محدود و نارسا از آن پدیده به دست خواهد داد. برای مثال، در تحلیل رابطه انسان با محیط زیست نقش تخریبی آدمی را در ارتباط با انهدام جنگل ها یا آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی، نباید صرفا معطوف به همان کارکرد و اثرات موضعی دانست، بلکه پیامدهای بعدی آن در سطوح دیگر سیستم مثلا در سیستم بازار بایستی مورد مطالعه دقیق علمی قرار گیرد و تاثیرات نامرئی روش های مخرب آشکار گردد. چون بسیاری از اثرات اجتماعی و زیست محیطی استفاده انسان از موجودیهای محیط زیست با مکانیزم قیمتگذاری بازار محاسبه نمیشوند راهحل اصلی کاهشاثرات زیستمحیطی ناشی از شهرها، اصلاح سیستم بازار است، بعبارت دیگر، آلوده کنندگان را مجبور سازیم هزینههای زیست محیطی فعالیتهایشان را بپردازند .(Haughton, 1997: 192 ) این تشخیص عدم کارایی شهرها، که مبتنی بر بازار نامناسب و یارانههای نامناسب به برخیمنابع است، در نهایت منجر به پیشنهادهایی شده است. استدلال میشود که از طریقتعیینقیمتمنابعوخدمات براساسهزینه، می تواناستفاده گسترده از منابع را کاهش داد و سرمایهگذاری های پرهزینه را به تعویق انداخت .(World Bank, 1991: 74) جنبههایی از اینتحلیل موافقت بسیاری از طرفداران محیط زیست را جلب میکند هر چند، فاقد توجه به اثراتتوزیعی اصلاحات پیشنهاد شده و بازارها است. معیارهای کارایی بازار را بجای ملاحظات عدالت اجتماعی قرار می دهد و یک بازار کارآمد تنظیم میکند که توجه لازم را به آنهایی کهفعالیتهایشان خارج از بازار رسمی قرار میگیرد، نظیر بیکاران و بیخانمانها، ندارد(.(Haughton, 1997:192 در این قسمت چهار مدل توسعه پایدار شهری شامل خود اتکایی ، مجتمعهای شهری یا طراحی مجدد شهر، وابستگی خارجی و توازن عادلانه یا شهر سهمهای منصفانه در ارتباط با برنامه ریزی و توسعه پایدار شهرها و روابط بین شهرها و پسکرانه زیست محیطی آنها وجود دارد. درمدل شهر خوداتکا، تأکید زیادی بر حل مسائل شهر از درون، بویژه با ساختار اقتصادی محلی دارد که خوداتکاتر هستند و به نیازهای محلی از طریق بنگاههایاقتصادی و تعاونی های محلی و نظایر آنها، پاسخ میدهند. این خوداتکایی بنوبه خود نیازمند استفاده بیشتر از منابع زیست محیطی محلی و دقت در به حداقل رساندن و هدایت مجدد جریانپسماندهها است تا اینکه آنها را بتوان بطور مولد یا با حداقل تخریب اکوسیستم تحلیل برد (شکل (1
شکل (1) الگوی شهری خوداتکا
رویکرد طراحی مجدد شهرها بیشتر انسان محور و کمتر طبیعت محور است. بجای کوشش برای همانند سازی سکونتگاه با طبیعت، این رویکردکراراًم از شهریتشهرها تجلیل میکند، تراکمهای مسکونی را افزایش داده و در تلاش برای ایجاد شکاف در ستونیمتصور از حومههای فقط مسکونی، مناطق را برای کاربریهای مرکب، بار دیگر منطقهبندیمیکند (شکل .(2
شکل (2) الگوی طراحی مجدد شهرها
وابستگی خارجی و توازن عادلانه یا شهر سهمهای منصفانه به جای تنظیم مجدد محیط زیست شهری به طور مستقیم، رویکرد سبز خفیفتر بازار محور در توسعه پایدار شهری، فواید اصلاح مکانیزمهای بازار را مورد تأکید قرار می دهد تا بطور موثرتر بسوی اهداف زیست محیطی، بویژه با بحث از موضوع هزینههای خارجی، حرکت کند (شکل 3)
شکل (3) الگوی شهرهای وابسته به منابع خارجی.
شهرهای دارای سهم مناسب (با سهمی عادلانه) به عنوان نسخه آخر از توسعه پایدار شهری به برخی از مفیدترین جنبههای مدلهای قبلی توجهکرده و با ارتباطی صریح به بحث عدالت زیست محیطی و اجتماعی، آنها را با هم تلفیق میکند . در نتیجه بکارگیری برخی نوآوریها و فنآوریهای بی خطر از نظرمحیط زیست، همیشه مطلوب است، در حالیکه توزیع نابرابر جغرافیایی منابع و کیفیت پرورشآنها (مانند کشت محصولات) احتمالاًبرخی اشکال مبادله را نیز، حتی از نظر طرفداران افراطیخوداتکایی، مطلوب میسازد .(Haughton, 1997:189)
-3 یافته های تحقیق
-3-1 بررسی مسائل زیست محیطی شهرهای استان یزد
محیط زیست سالم به ویژه از طریق حفاظت و بهبود سلامتی انسان ها، زمینه های توسعه انسانی را فراهم می آورد . در رویکرد توسعه انسانی، حفاظت از محیط زیست در فرآیند رشد اقتصادی، اساس توسعه پایداری تلقی می شود. پرداختن به ابعاد زیست محیطی توسعه در اثر چالش هایی که رشد اقتصادی مهارگسیخته برای منابع زیست محیطی ایجاد کرده، به یکی از مسایل مهم بین المللی تبدیل شده است. منابع اصلی آلاینده آب و خاک در منطقه عمدتاً شامل فاضلاب های خانگی ، صنعتی، سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی، مواد زاید جامد، آلاینده های میکروبی و شیمیایی است. افزایش فاضلاب خانگی، با در نظر گرفتن میزان آب تولیدی جهت مصارف خانگی در سال حاکی از افزایش احتمال آلودگی منابع آب توسط فاضلاب ها و تلف
شدن حجم قابل توجهی از این منابع است.
دو عامل عمده افزایش سریع جمعیت و شهرنشینی از یک سو و توسعه صنعتی و کشاورزی از سوی دیگر نه تنها نیاز به مصرف آب به ویژه آب های شیرین را افزایش داده اند، بلکه زمینه های کاهش منابع آبی را نیز فراهم اورده اند. برداشت بیش از اندازه از منابع آب های زیرزمینی و استفاده بیش از حد از سفره های آب شیرین، در نهایت باعث ناپایداری منابع آب در سطح منطقه می شود. آلودگی های شیمیایی آب های زیرزمینی از اهمیت زیادی برخوردار است. منابع اصلی این آلودگی ها ناشی از افزایش نیترات ها، شوینده ها و فلزات سنگین در آب ها است. با توجه به تعدد معادن فعال آهن در منطقه، احتمال آلودگی آب های زیرزمینی مناطق مجاور این معادن وجود دارد. در دهه های اخیر رشد جمعیت ، مهاجرت روستاییان به شهرها، سطح پایین فن آوری تولید محصولات کشاورزی، زمینه های فرسایش و تخریب منابع خا ک را فراهم آورده است. از مهم ترین عوامل تهدیدکننده خاک می توان به کمبود بارندگی، کاهش مواد آلی خاک، افزایش شوری و قلیاییت خاک، تبدیل کاربری اراضی و آلاینده های صنعتی اشاره نمود.
توزیع ناموزون بارندگی در سطح منطقه باعث شده که در اثر رگبارهای ناگهانی و جاری شدن سیل در نواحی مختلف، زمینه فرسایش خاک فراهم آید، به طوری که هر ساله مقادیری از خاک های حاصل خیز از چرخه تولید خارج می شود. از سوی دیگر خشکی آب و هوا با افزایش میزان تبخیر، شرایط شوری خاک را به وجود می آورد. همینطور به دلیل مدیریت های زراعی نامناسب، مواد آلی خاک نیز کاهش یافته که این روند به افزایش شوری خاک و مواد قلیایی در آن منجر می گردد. افزایش کاربری های مسکونی و صنعتی که در اثر توسعه سریع شهرها به وجود آمده، نیز از یک سو باعث کاهش زمین های مرغوب زراعی و مراتع شده که به کاهش کیفیت خاک و پایداری آن کمک می کند. فاضلاب های صنعتی و شهری نیز از سوی دیگر با وارد ساختن عناصر سنگینی همچون کادمیم، سرب و روی از کیفیت خاک می کاهند .
آلودگی خاک های کشاورزی ناشی از مصرف آفت کش ها نیز به مسایل فوق اضافه می شود. این آلودگی ها از یک سو ناشی از تغییر در بهره برداری از زمین های کشاورزی در روستاها با توجه به اصلاحات در مالکیت زمین های کشاورزی است و از سوی دیگر ناشی از کاربرد سموم و آفت کش ها برای مبارزه با بیماری های محصولات کشاورزی و دام ها می باشد.
-3-2 عوامل انسانی -3-2-1 فعالیت های صنعتی و معدنی
رشد سریع صنایع منطقه ناشی از ضرورت تأمین نیازهای اقتصادی و نیازبه اشتغال جمعیت رو به رشد به ویژه در مناطق شهری بوده است، به گونه ای که بسیاری از مراکز و واحد های صنعتی در حاشیه شهرهای بزرگ و متوسط منطقه تأسیس شده اند. در دهه اخیر به دلیل مقابله با آلودگی های زیست محیطی صنعتی شدن از رویکرد نظام یافته
