بخشی از مقاله
استعدادیابی ورزشی در عصر حاضر
چکیده
باشگاههای ورزشی ، والدین و ورزشکاران به طور دائم به دنبال پاسخ به این سوال هستند: چطور یک کودک با استعداد را تشخیص دهیم و کدام ورزش برای او مناسبترین است؟پاسخ صحیحاصلاً بیاهمیت نیست چون نیازمند اطلاعات ورودی کافی در مورد فرد مشاهده شده می باشد. اکثر مطالعات علمی درخصوص استعدادیابی معطوف به شناسائی اجزاء و عواملی است که میتواند پیشگویی کننده موفقیت یک ورزشکار درورزش خاص شود.صرف هزینه های گزاف برای دستیابی به موفقیت ورزشکار درصحنه های ملی و بین المللی و برهیچکس پوشیده نیست امااهمیت ازدست دادن بهترین دوران زندگی یک فرد مسئله ای است که میبایست بیش از پیش مورد توجه وعنایت قراربگیرد . بدین لحاظ لازم است به عوامل جسمانی ، روانی و فیزیولوژیکی افراد و انتخاب افراد مستعد و هدایت آنها به سوی ورزشی که با قابلیتهای بالقوه آنها سازگاری دارد توجه نماییم. در این پژوهش با بررسی عوامل مهم در موضوع شناسایی استعدادهای ورزشی، تحت عنوان عوامل تکنیک های NASM، عوامل بیومتریک،عوامل فیزیولوژیک،عوامل بیومکانیک و عوامل روانشناسی ، به عنوان پیش بین های بروز استعدادیابی ورزشی در ورزشکاران می پردازد.
واژگان کلیدی: استعدادیابی در ورزش، تکنیک NASM ،تست OMSAT 3
مقدمه
استعدادیابی موضوعی است که در دنیای ورزش اهمیت ویژه ای دارد.شناسایی عوامل موفقیت راه را برای رسیدن به قله افتخار هموار میکند.بیشتر والدین علاقه مندند تا کودکانشان موفقیت در یک رشته ورزشی را تجربه کنند. بسیاری از والدین تمایل دارند فرزند خود را در سطوح قهرمانی ورزشی ببینند.پیشرفت از سطوح پایین به سطوح نخبگی در ورزش فرایندی پیچیده است. فرایند کشف ورزشکار از طریق استعدادیابی ، یکی از موضوعات مهمی است که امروزه مسئولین ورزش بیشتر کشورها به دنبال آن می باشند. لذا در ورزش ، کشف افراد مستعد در سنین پایین ، سپس هدایت ،کنترل و ارزیابی آنها در صعود به بالاترین سطح از مهارت اهمیت زیادی دارد. استعدادیابی ورزشی از نظر دانشمندان علوم ورزشی، راهی منطقی، کوتاه و مقرون به صرفه برای حضور موفقیت آمیز ورزشکاران در صحنه های بین المللی است. استعدادیابی ورزشی فرایند کشف قابلیت های بالقوه ورزشکاران و تعیین انطباق این قابلیت ها بر پارامترهای اساسی و موثر در رشته های ورزشی مختلف است. به عبارتی دیگر استعدادیابی ورزشی به معنای شناسایی و کشف آن دسته از قابلیت های بالقوه افراد است که قابلیت پروراندن داشته باشند. به گفته بسیاری از مربیان و صاحبنظران از بین عوامل مذکور، استعداد ذاتی در اولویت و یکی از مهمترین عوامل در زمینه ورزش قهرمانی است(.(Brown,1940 از تحقیقات و مطالعات اخیر نیز می توان نتیجه گرفت که همه این خصوصیات بین تمام افراد به طور یکسان توزیع نمی شود
و بنابراین اختلافات فردی، عامل تعیین کننده ای در یادگیری، رشد مهارتی، ترکیب بدنی و ظرفیتهای بدنی افراد به شمار می آید. یکی از عواملی که سبب اختلاف بین افراد میشود استعداد است ،استعداد موجب تسریع در یادگیری یک کار یا فن جدید شده و بر سطح مهارتی که فرد به دست می آورد، تأثیر می گذارد.
بروز استعداد به عوامل مختلفی همچون زمان و مکان مناسب نیاز دارد. بنابراین در هر لحظه می تواند تحت تأثیر این عوامل دچار تغییر شود (هادوی ،.(1379 از دیرباز جستجو و گزینش افراد زبده و نخبه برای یادگیری و انجام هر مهارت یکی از چالشهای بشر بوده است. این امر در بیشتر موارد به طور تجربی و با مشاهده عملکرد افراد مستعد انجام می گرفته است. لیکن با پیشرفت علم و صنعتی شدن جهان این پدیده بیش از پیش مورد توجه ویژه کارگزاران در بخشهای مختلف علمی، خدماتی و صنعتی واقع شد. شیوع این اندیشه و راهبردهای آن در ورزش، به ویژه ورزش قهرمانی، از دهه های 1960 و 1970 میلادی آغاز شد(.(Brown,1940 آنچه می توان به آن اشاره کرد، این است که افراد از بدو تولد دارای استعدادهای آنتروپومتریکی، فیزیکی و فیزیولوژیکی ذاتی خاص خود هستند که هرکدام برای به کارگیری در ورزش خاص مناسب و مفید است. علاوه بر این امروزه ثابت شده که انسان از بدو تولد،ویژگی های روانشناختی خاص خود نیز دارد که در پیشرفت و موفقیت ورزشی وی بسیار تأثیرگذار است. بنابراین می توان به این نکته مهم اشاره کرد که خصوصیات ذاتی بسیار زیاد و متفاوتند و بدون شک همه افراد ظرفیت و استعداد یکسانی برای پذیرش کار مشابه ندارند،
و باتوجه به پراکندگی وسیعی که بین انواع ورزشها از نظر نیازهای فیزیکی، فیزیولوژیکی، روانشناختی، تیپ بدنی و
ظرفیتهای بیولوژیکی وجود دارد، به کار گرفتن اطلاعات دقیق و علمی در مورد صحیح قرار دادن هر فرد در ورزش متناسب با استعدادهای وی، ضرورت بی چون و چرا محسوب می شود(حسینی و همکاران ، .(1392
تعریف استعداد و استعدادیابی از دیدگاه بزرگان
o ریلی و ای.ام ویلیامز عقیده دارند استعدادیابی عبارت است از: فرایند شناسایی ورزشکاران فعلی که توان بالقوه ای برای نخبه شدن دارند.
o رینگر در تعریف کاربردی استعدادیابی اعتقاد دارد: استعدادیابی یعنی پیش بینی اجرا از طریق سنجش ویژگی های جسمانی ، روانی و اجتماعی و توانایی های تکنیکی.
o بومپا اعتقاد دارد: استعدادیابی در ورزش یعنی کشف و به فعالیت رساندن توانایی های بالقوه مخصوص فرد و هدایت آنها در مسیر صحیح آن.
o افریچارد عقیده دارد : فرد مستعد ورزشی فردی است که سطوح مورد نیاز جسمی ، پیکری ، فیزیولوژی و روانی عملکرد ورزشی را دارا باشد.
o بورگس: استعدادیابی ورزشی عبارت است از فرایندی که توسط آن خردسالان بر پایه آزمونهای معین، به سمت ورزشهایی که بیشترین شانس موفقیت را درآن دارند راهنمایی می شوند .
o تامسون و بویس استعدادیابی را فرآیندی می دانند که از طریق آن کودکان تشویق به شرکت در فعالیت ورزشی می شوند که درآن ورزش قابلیت کسب موفقیت را دارند و در این راستا تعیین وارزیابی پارامترهایی که سطح توانایی و ظرفیت کودک را نشان می دهد قابل توجه است و بایستی براساس رشد و سطح آمادگی کوذکان طراحی شود.( نعمتی وهمکاران ،.(1394
روش شناسی
در این مطالعه مروری که از نوع توصیفی است، فرایند ، با جستجوی کلمات کلیدی استعدادیابی در ورزش، الگوهای استعدادیابی در مقالات پایگاه های اطلاعاتی معتبرآغاز شد. سپس مطالعات داخلی، که اغلب به تعیین شاخص های اثرگذار و هنجاریابی ورزشکاران نخبه پرداخته اند، رصد شدند. در ادامه به بررسی الگوهای مطرح شده در استعدادیابی ورزشی به همراه نتایج و دستاوردهای شان پرداخته شده است و در پایان الگوی پیشنهادی خود را که در حال حاضر استفاده میکنم ، ارائه شده ، امیدوارم ارائه این الگو کمک کند تا فرآیند استعدادیابی ورزشی با توفیق بیشتری همراه شود.
الگوهای استعدادیابی ورزشی الگوی بار و ایور((1975
الگوی پنج مرحله ای بار - ایور ( ( 1975 با ارزشیابی خردسالان 10 تا 12 ساله براساس متغیرهای پیکرشناسی، فیزیولوژیکی، روانی و عملکرد ورزشی آغاز می شود، با تعیین ضریب برای ارزشیابی های انجام گرفته جهت وزن دهی
پارامترها ادامه پیدا می کند، سپس ظرفیت و پاسخ به سختی تمرینات با شرکت دادن افراد در یک دوره تمرینی کوتاه مدت ارزیابی می شود. در مرحله بعد تاریخچه خانوادگی فرد به لحاظ قد و قامت و سابقه ورزشی بررسی می شود و در نهایت یک معادله رگرسیون (پیشگویی) براساس اطلاعات حاصله محاسبه می شود.(نوری و صادقی ،(1397
الگوی گیمبل (1976)
او استعداد ورزشی را از سه بعد مجزا مورد بررسی قرار داد. در این مدل گیمبل در مرحله اول متغیرهای فیزیولوژیک و ریخت شناسی را برای شناسایی استعدادهای ورزشی به کار برد، سپس به اهمیت بررسی ویژگی مهم تمرین پذیری اشاره کرد؛ ودر مرحله آخر با تاکید بر متغیرهای روان شناختی ،بر اثرگذاری انگیزش در کشف استعدادهای ورزشی پرداخت.به طور کلی گیمبل نیز مانند بسیاری از نظریه پردازان دیگر عوامل تاثیرگذار بر کشف استعدادهای ورزشی را به عوامل درونی (ژنتیک) و عوامل بیرونی (محیطی) تقسیم کرد.(سلمان،(1393
الگوی جونز و واتسون((1977
الگوی جونز و واتسون ، تنها بر متغیرهای روان شناختی تمرکز دارد و مراحل آن با تعریف یک عملکرد ورزشی خاص شروع می شود، سپس برای ارزیابی عملکرد، پارامترهای روانی انتخاب می شوند؛ سپس از طریق رگرسیون چندمتغیره به پیشگویی می پردازد. در این الگو نقش شاخص های فیزیولوژیکی، بیومکانیکی، آنتروپومتری و مهارتی لحاظ نشده است.
الگوی استعدادیابی جرون((1978
براساس نظر جرون، نیمرخ هایی که از ورزشکاران مستعد تهیه می شود، جامعیت لازم را برای شناسایی استعدادهای ورزشی واقعی ندارند. روش پیشنهادی جرون مراحل زیر را شامل می شود: تعیین نیمرخ یک ورزشکار برجسته در یک رشته ورزشی
معین ، شناسایی متغیرهایی که همبستگی بالا با موفقیت در یک رشته ورزشی مورد نظر داشته و ارتباط بالایی با زمینه های ارثی دارند.
الگوی استعدادیابی مونت و کازورلا((1982
این دو محقق کانادایی و فرانسوی الگوی گیمبل را کامل تر کردند و آن را روی شناگران به آزمایش گذاشتند. آنها جزییات مربوط به نحوه شناسایی متغیرهای پیکری و فیزیولوژیکی را که پیشگویی باید براساس آنها صورت پذیرد، تعیین و دو مرحله برای استعدادیابی شنا پیشنهاد کردند. نخست نیم رخ فیزیولوژیکی یک قهرمان برجسته در هر یک از شاخه های شنا تهیه کردند؛ در مرحله دوم، ثبات متغیرهای این نیم رخ در تحقیقات طولی مشخص شد. سپس بر مبنای ضرایب حاصله افراد مستعد شناسایی می شوند.
الگوی استعدادیابی درک((1982
این مدل شامل یک روش سه مرحله ای است که عبارتند از: -1 مرحله انتخاب اولیه شامل: تعیین وضعیت سلامت عمومی، وضعیت آموزش (تجارب آموزشی افراد) ، میزان اجتماعی بودن،پیکرشناسی یا اندازه های ساختار بدن.-2 مرحله تعیین تیپ های مناسب هر ورزش و اجرای آزمون های آمادگی جسمانی عمومی (بدون توجه به ورزش خاص).-3 پیش بینی و سازگاری مهارتی نوجوانان در طول یک دوره برنامه تمرینی کوتاه مدت.
الگوی استعدادیابی وودمن((1985
این الگو براساس اجرای مهارت بعد از آموزش شکل گرفت و این ایده مطرح شد کهاساساًتوجه به شاخص های ذاتی مانند ژنتیک نمی تواند عاملی تعیین کننده در شناسایی استعدادهای ورزشی باشد. بلکه ورزشکاران باید به سنی برسند که بتوانند مهارت های ورزشی خاص هر رشته را آموزش ببیند و هنگام اجرای این مهارت ها ارزیابی شوند. ایده ملاحظه شاخص های مهارتی به عنوان شاخص استعدادیابی با ارائه این الگو تکامل یافت و تا به امروز بیشتر پژوهش های استعدادیابی دنباله رو این الگو بوده و همواره به پارامتر مهارت به عنوان شاخصی کلیدی تأکید داشته اند.
الگوی استعدادیابی بومپا((1985
در این مدل توجهی به عوامل روانشناختی نشده است.به عقیده بومپا افراد مستعد را می توان بر اساس مقایسه نیمرخ فیزیولوژیکی و اندازه های ساختاری بدن با قهرمانان برگزیده شناسایی نمود.طبق نظر بومپا دو نوع عامل به عنوان عوامل تعیین کننده مهارت ورزشی مطرح اند:الف) عوامل جسمانی – حرکتی (مهارتهای حرکتی ادراکی،استقامت ،قدرت و توان) . ب) عوامل مربوط به اندازه های ساختاری بدن(پیکرشناسی).
الگوهای استعدادیابی در ایران
در الگوی پیشنهادی هادوی((1378که شامل سه مرحله است ،عوامل تعیین کننده برای انتخاب ورزشکارمستعد به صورت زیر معرفی شده است :
-1 عوامل مربوط به اندازه های ساختار بدنی(پیکر شناسی) -2 عوامل جسمانی حرکتی -3 عوامل روانشناختی
در الگوی دیگری که توسط آقاعلی نژاد (1379) ارائه شده است ،استعدادیابی در سه مرحله باید به اجرا درآید،،به طوری که در هر مرحله افراد غربال شده و با اجرای آزمون های استاندارد و تمرینات لازم،به سمت اوج عملکرد و رسیدن به تیم ملی هدایت می شوند.(افضل پور وهمکاران،(1393 جمع بندی : با تعقیب مطالعات در حوزه الگوهای استعدادیابی ورزشی سیر تکاملی آنان به روشنی قابل تشخیص است.
الگوهای ابتدایی بیشتر بر شاخص های ذاتی مانند ژنتیک استوار بودند و پارامترهای بسیار مهم دیگر مانند پارامترهای روان شناختی، بیومکانیکی و مهارتی را کمتر مدنظر داشتند.
الگوی استعدادیابی عصر حاضر
پس از مطالعه الگوها ، وبرای سهولت در روند استعدادیابی ورزشی ویژه مربیان الگوی زیر پیشنهاد میشود ، الگویی که با در گیر کردن علوم مختلف ورزشی از جمله طب ورزشی ، حرکات اصلاحی ، فیزیولوژی ورزشی ، روانشناسی ورزش و تکنولوژی رایانه می تواند به استعدادیابی ورزشی کمک شایانی کند و هر مربی با شناخت این علوم و با کمترین هزینه پرداخت جهت نرم افزارهای روز دنیا به تنهایی قادر خواهد بود ، فرایند استعدادیابی را برای رشته مورد نظر انجام دهد. مربی علاوه بر انتخاب نفرات نخبه و مستعد در رشته مورد نظر قادر خواهد بود که نواقض عملکردی و بدنی هنرجویان را تشخیص داده و نسبت به رفع آنها اقدام نماید. استعدادیابی به معیارهای ویژه ای نیاز دارد .این معیار ها از این جهت ضرورت دارند که فرد توانا از ناتوان متمایز شده و آنهایی که مناسب یک رشته ورزشی بوده به این ورزش روی می آورند و افرادی که به معیارهای لازم دست نیابند در جهت دیگر هدایت می شوند.
تعیین عوامل مهم سنجش در استعدادیابی ورزشی
دستیابی به اوج عملکرد ورزشی ، نیازمند ورزشکارانی با ویژگیهای خاص ،تواناییهای حرکتی برجسته و ویژگی های روانشناختی قوی است.معیارها وعوامل متعددی برای انتخاب ورزشکاران در هر رشته ورزشی وجود دارد و متخصصان معتقدند توجه به این معیارها و عمل کردن براساس شناخت دقیق از افراد است که مارا به پیروزی وموفقیت نزدیک خواهد کرد.
طبق نمودار((1 ، نخست می بایست از تکنیک NASM به غربالگری بپردازیم و سپس بر روی اجرای آزمونهای تخصصی تر و بررسی عوامل بیومتریک، فیزیولوژی ، بیومکانیکی و روانشناختی تمرکز نماییم.بر این اساس در مورد نحوه سنجش هرکدام به صورت جداگانه بررسی خواهد شد.
نمودار.1عوامل مهم سنجش در استعدادیابی ورزشی
**تکنیک NASM
آکادمی ملی پزشکی ورزشی (NASM) یک مرکز ارائه کننده آموزش تناسب اندام آمریکایی است. این مرکز در سال 1987 تاسیس شد.از سال 1987 آکادمی ملی پزشکی ورزشی ،به عنوان مرجع اصلی ادامه تحصیل و ارائه راهکار برای متخصصین سلامتی و آمادگی جسمانی ، متخصصین عملکرد ورزشی و پزشکی ورزشی محسوب می شود.ابزارها و راهکارهای موجود در زنجیره حرکات اصلاحی ، خلاقانه و نظام مند هستند وهزاران متخصص سلامتی و آمادگی جسمانی و عملکرد ورزشی در سرتاسر دنیا به منظور کمک به کاهش خطر خطر آسیب دیدگی و به حداکثر رساندن نتایج کار،ازآن بهره می گیرند.تکنیک های NASM ، اثر بخش بوده و با برنامه های تمرینی دیگر و نتایج حاصل از آن تفاوت چشمگیری دارد.
ارزیابی بدنی در NASM
طبق برنامه NASM ، باید پیش از اجرای استعدادیابی ورزشی با یک فرآیند ارزیابی منسجم، علاوه بر تفکیک مستعدین از نظر سلامت جسمانی از غیر مستعدین، نقص در عملکرد شرکت کنندگان را تعیین و در نهایت ، برنامه تمرین اصلاحی را طراحی کرد.(نمودار (2
نمودار .2 ارزیابی NASM ویژه استعدادیابی ورزشی
ارزیابی وضعیت بدنی ایستا
ارزیابی وضعیت بدنی ، در طول سالها ، ابزاری در کلینیک ها به شمار می رفت ، پیش ازایجاد فناوری های دیجیتالی ،ارزیابی وضعیت بدنی ،جزء مهم هر سنجشی در نظر گرفته می شد.
وضعیت بدنی ایستا یا چگونگی وضع قرارگیری بدن افراد در حال ایستاده را می توان به عنوان اساس حرکت فرد ، در نظر گرفت .این موضوع از طریق راستای بدن مشخص می شود.
شکل.1نمونه تحلیل نرم افزاری ارزیابی وضعیت ایستا
