بخشی از مقاله
انواع روش های نورپردازی بر اساس المانهای فضای شهری
چکیده
در دنیای امروز نورپردازی یک فن، علم و هنر است و بهرهگیری از آن، برای بـازآفرینی هویـت شـهری، توسـعه کارآمد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فراغتی شهر و تقویت حیات مدنی و سرزندگی شبانه شهر، ضرورتی غیر قابل انکار است. طراحی اصولی نورپردازی و داشتن یک سناریو و تعریف از آن برای طراحی فضـاهای مختلـف، موضوع بسیار مهمی است. هر فضا دارای خصوصیاتی است کـه طـرح نـورپردازی بایـد در راسـتای تقویـت آن خصوصیات باشد. در این مقاله با در نظر گرفتن خصوصیات هرفضا و بـا اسـتفاده از تکنیـک هـای نـورپردازی و شناخت صحیح نوع آنها، روشهای مختلف نورپردازی فضاهای شهری در راسـتای ارتقـاء زنـدگی اجتمـاعی و فرهنگی، بهبود سیمای کالبدی، کمک به خوانایی نقاط عطف، مسیرهای عبوری و منـاطق پرتـراکم، تـرویج ایمنی بیشتر در محیط و تشویق شهروندان به تردد در شب ارائه میگردد.
واژههای کلیدی: روشهای نورپردازی، المانهای فضای شهری، تکنیکهای نورپردازی، خصوصیات هر فضا.
-1 مقدمه
زندگی در کلان شهرها با معابر متعدد و ساختمانهای سربه فلک کشیده امروزی، همواره در پرتوهای نور خورشید قرار ندارد، زیرا انجام برخی امور و کارها در روز میسر نمیباشد و شهروند امروزی در ساعات روز با گریز از تردد طاقتفرسا و هوای آلوده پیرامون خود و شاید برخی مشکلات اقتصادی مجبور به فعالیت در شب است. لذا با توجه به حجم نسبتاً زیاد تردد در شب توجه به موضوعات زیباییشناسی و روشنایی شهر بهمنظور ایجاد آرامش فکری و بصری شهروندان حائز اهمیت است.پیشرفتهای بشری، از چراغها و سیستمهای روشنایی ساده معابر، به سیستمهای جالب و جذاب نورپردازی دست یافته است و این دستاوردها باعث شده که از نورپردازی به عنوان یک علمو دانش کاملاًمستقل یاد شود. امروزه نقش این علم در معماری بسیار مهم و تأثیرگذار مینماید.
اصول نورپردازی شهری وابسته به اعتقادات مذهبی آن شهر، فرهنگ مردم ساکن در شهر و حتی تا حدودی وضعیت سیاسی و پیشینه تاریخی شهری در آن منطقه است. درعین حال وجود فضای شهری مدرن، به روز شدن فضای شهر و نورپردازی طبق اصول مدرنیته و پیروی از شهرهای مدرن نیز از موضوعات مهم طراحی نورپردازی شهری است.
در این مقاله با در نظر گرفتن خصوصیات هرفضا و با استفاده از تکنیکهای نورپردازی و شناخت صحیح نوع آنها، روشهای مختلف صحیح نورپردازی فضاهای شهری در راستای اهداف زیر ارائه می گردد:
-1 بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی از طریق بالابردن کیفیت زندگی اجتماعی و غنا بخشیدن به فعالیتهای فرهنگی، از جمله توسعه، مراودات جمعی، تأمین آرامش و آسایش سالمندان و کودکان، امکان گذران اوقات فراغت، افزایش امنیت رفت و آمد عابران پیاده و بهرهگیری از جذابیتهای تاریخی، تجاری و فرهنگی و ...
-2 بهبود سیمای کالبدی از طریق ایجاد جذابیت چهره شهر و زیباسازی منظر شهری، تجهیزات خیابانی، امکان استفاده از امکانات فراغتی و مبلمان شهری، معابر و...
-3 کمک به خوانایی نقاط عطف، نشانها، مسیرهای عبوری و مناطق پرتراکم -4 تسهیلاتی برای حرکت پیادهها و وسایل نقلیه، ترویج ایمنی بیشتر در محیط -5 کمک به تأکید نقاط عطف پارک و تشویق استفادهکنندگان در شب
-2 انواع المانهای موجود در فضای شهری و روشهای ممکن نورپردازی برای هر المان
نماهای نورپردازی شده در شب، فضای شهری را تغییر میدهد. در فضاهای شهری یا پارکهای شهر میتوان با نورپردازیهای مناسب نقاط عطف خاصی خلق کرد. وقتی از یک ساختمان به بیرون نگاه میکنیم نور در فضای بیرونی باعث افزایش قدرت درک از محیط خواهد شد.
در اینجا نورپردازی انواع المانهای موجود در فضای شهری و انواع روشهای ممکن نورپردازی برای هر المان به تفصیل معرفی خواهد شد. این المانها عبارتند از:
· دیوارها
· سقفها
· کفها
· اشیاء
· گیاهان
-1-2 نورپردازی دیوارها
نورپردازی دیوار و نمای خارجی در شب، قدرت تشخیص فردی را بالا برده و برخی موانع موجود را در محیط نشان میدهد. در یک محیط، نورپردازی عمودی دیوارها برای بهبود دید در فضای پیرامون دارای اهمیت است. نورپردازی دیوارها به شکل دیوار، محل آن و وجود و یا عدم وجود پوشش گیاهان رونده روی دیوارها بستگی دارد. همچنین آرایش نصب چراغها به میزان شدت روشنایی و یکنواختی مورد نیاز بستگی دارد. شب هنگام در فضاهای بیرونی، وجود حداقل روشنایی برای رؤیت اشیاء و ایجاد کنتراست مناسب کافی است.نورپردازی عمودی، سطوح مشخص شده در یک فضا را بسته به آرایش فیزیکی آنها مورد توجه قرار میدهد. در یک فضای داخلی یا خارجی با روشن نمودن سطح دیوارها، فضا بزرگتر بهنظر میرسد.منابع نوری نقطهای شکل سطح دیوار را بسیار زنده و روشنتر نشان میدهند. در نورپردازی با چراغهای wallwasher هدف ایجاد روشنایی یکپارچه و یکنواخت برروی سطوح مات است.معیارهای مهم در نورپردازی دیوارها یکنواختی روشنایی، نوع چراغ و لامپ انتخابی و رنگ نور و بهره نوری آنها میباشد. در ادامه روشهای نورپردازی برای انواع دیوارهای زیر ارائه شده است.
- دیوار با ارتفاع 3 متر
- دیوار با ارتفاع 5 متر
- دیوار با پوشش خاص (دیوار با متریال)
-1-1-2 دیوار با ارتفاع 3 متر
روش -1 چراغ wallwasher، از روبرو روش -2 چراغ wallwasher، روی زمین روش -3 چراغ wallwasher، نصب درون سقف
آرایش نصب: فاصله چراغ از دیوار باید حداقل یک سوم ارتفاع دیوار باشد و یا زاویه نور باید 20 درجه نسبت به عمود باشد. بهترین نتیجه نورپردازی زمانی بدست میآید که فاصله چراغ از دیوار به اندازه ارتفاع آن و یا بیش از 1/5 برابر آن باشد.
-2-1-2 دیوار با ارتفاع 5 متر
باید درنظر گرفت که با داشتن تعداد ثابت چراغ مطابق بند فوق، همواره با افزایش ارتفاع دیوار میزان روشنایی دیوار کاهش مییابد. جهت نورپردازی حرفهای دیوارها چراغهای wallwasher خاصی مشخص میشوند. چراغهای wallwasher مجهز به لنز ، دارای سیستمهای بازتابش ویژهای هستند که در این موارد استفاده میشوند.
روش -1 چراغ wallwasher معمولی روش -2 چراغ wallwasher مجهز به لنز
آرایش نصب: برای دیوارهایی با ارتفاع معمولی فاصله نصب چراغ از دیوار به همان اندازه ارتفاع دیوار است و برای دیوارهای بلند این فاصله باید کاهش یابد تا کاهش نور جبران شود. فاصله نصب از دیوار باید زاویه 20 درجه نسبت به بالای دیوار تا زمین را داشته باشد.
-3-1-2 دیوار با پوشش خاص
منابع نوری نقطهای با فاصله نزدیک به دیوار، علاوه بر تأکید بر روی پوشش و بافت دیوار، طرح نوری مورد نظر را ایجاد خواهند نمود. در واقع با پاشش نور روی سطح، هرگونه بینظمی سطح نشان داده میشود ولی گاهاً روشنایی یکنواخت کل دیوار ایجاد نخواهد شد.
روش -1 چراغ فروتاب روش -2 چراغ wallwasher معمولی روش -3 چراغ wallwasher روش -4 چراغ جهتدار مجهز به لنز
-2-2 نورپردازی سقفها
با نورپردازی سقف علاوه بر روشن نمودن آن، چنانچه سقف دارای جنس خاصی باشد، به عنوان بازتابکننده عمل نموده و محیط پیرامون خود را نیز روشن مینماید. در روشنایی عمومی، نورپردازی سقف اهمیت ویژهای دارد، زیرا در بسیاری موارد با توجه به ساختار معماری، سقف دارای ارزش ارتباطی ذاتی است. در ادامه روشهای نورپردازی برای انواع مختلف سقفهای زیر ارائه شده است.
- سقف ساده و هموار
- سقف با المانهای ساختمانی
-1-2-2 سقف هموار
چراغهایی که برای این منظور استفاده میشود را میتوان برروی دیوار یا زمین نصب کرد.
روش -1 چراغ رو به بالا (فراتاب) روش -2 چراغ نصب در زمین (دفنی)
انتخاب نوع چراغ به نوع فضا و کاربری آن بستگی دارد. برای نورپردازی یک سقف، حداقل فاصله به سقف مورد نیاز است و جهت جلوگیری از خیرگی بایستی نورافکنهای مورد استفاده در محل عبور و مرور افراد نصب نگردند.
آرایش نصب: رسیدن به توزیع نور یکنواخت لازمه روشنایی سقف در مکانهایی با ارتفاع بلند است. چراغهای مورد استفاده برای این منظور بایستی بالاتر از سطح چشم ناظر نصب شوند. فاصله چراغ از سقف به ارتفاع کل فضا بستگی دارد و این فاصله باید حداقل 0/8 متر باشد.
-2-2-2 سقف با المانهای ساختمانی
چراغهایی که برای نورپردازی المانهای سقف بهکار میرود را میتوان روی خود المان، برروی دیوار یا سقف نصب کرد. با نورپردازی کلی تمام سقف دیده خواهد شد درحالیکه با استفاده از پرتوهای باریک تاب تنها المانها مورد تأکید قرار میگیرند.
روش -1 نورافکن باریکتاب روش - 2 نورافکن پهنتاب روش -3 چراغ دفنی،جهتدار روش -4 چراغ دفنی، فراتاب
انتخاب نوع چراغ به ابعاد پیشآمدگی المان نسبت به سقف بستگی دارد. نورافکن باریکتاب میتوانند بطور مستقیم اجزاء المان را روشن نمایند و جهت نورپردازی و روشن نمودن کل سازه المان ها، میتوان از نورافکن پهن تاب استفاده نمود. هنگام استفاده از چراغهای دفنی برای جلوگیری از ایجاد خیرگی نباید آنها را در مسیر تردد افراد نصب کرد.
-3-2 نورپردازی کفها
در نورپردازی کفها، سطح را میتوان با چراغهای جهتدار از نوع فروتاب یا چراغهای زمینی که در پیادهروها قرار میگیرند، نورپردازی نمود. چراغهای کف بطور خاص بر سطح و آرایش فیزیکی آن سطح تأکید دارند.
روش -1 چراغ پیادهرو روش -2 چراغ برای روشنایی فضای باز روش -3 چراغ فروتاب
روش -4 چراغ فروتاب، باریکتاب روش -5 چراغ مخصوص کف
با توجه به پخش نورنامتقارن چراغهای مخصوص کف، چنانچه این چراغها در ارتفاع پایین نصب شوند، دید بسیار خوشایند و آرامشبخشی ایجاد خواهند نمود. حذف خیرگی ناشی از چراغهای فروتاب به کنترل زاویه تابش آنها بستگی دارد.
-4-2 نورپردازی اشیاء
اشیاء را میتوان گاهی بسیار واقعی و چشمگیر مورد تأکید قرار داد و یا گاهی با پاشش یک نور بسیار شدید ظاهر آنها را غیر واقعی نمایش داد. در مقابل، نورهای بسیار دراماتیک به طور معمول به عنوان راهحلی برای نورپردازی اشیاء در فضاهای وسیع میباشد. در ادامه روشهای نورپردازی برای انواع مختلف اشیاء زیر ارائه شده است.
- شیء ثابت و خودایستا
- شیء برروی دیوار
-1-4-2 شیء ثابت و خودایستا
اشیاء موجود در یک فضا یا اتاق را میتوان با نورافکنهای باریکتاب و پهنتاب روشن نمود. در نورپردازی یک شی
