بخشی از مقاله
بررسي فراواني اضطراب و افسردگي در بيماران تحت درمان نگهدارنده با متادون
چکيده
مقدمه : افسردگي و اضطراب از شايع ترين مشکلات روانپزشکي همراه در بيماران با درمان نگهدارنده متادون است که از يک سو منجر به پيش آگهي و پيامد درماني بدتر خواهدشد و از سوي ديگر تشخيص و درمان بموقع آنها باعث افزايش بهبود و ارتقاي کيفيت زندگي ميشود. هدف : بررسي فراواني علايم اضطراب و افسردگي در بيماران با درمان نگهدارنده متادون مواد و روش ها: مطالعه اي توصيفي ز مقطعي در سال ١٣٩١ بر ١٥٠ بيمار ٦٠-١٨ ساله مرد مراجعه کننده به درمانگاه درمان نگهدارنده متادون مرکز آموزشي - درماني شفاي رشت به روش نمونه گيري متوالي انجام شد. ابزار اندازه گيري شامل پرسشنامه دموگرافي بيماران و پرسشنامه هاي اضطراب و افسردگيِ بک بود. داده ها با نرم افزار آماري SPSS نسخه ١٦ تجزيه و تحليل شد و اختلاف آماري کمتر از ٠.٠٥ معنيدار در نظر گرفته شد.نتايج : از ١٥٠ بيمار مطالعه ، ٧٤ نفر (٤٩.٣%) علايم اضطرابي و ٧٥ نفر (٥٠%) علايم افسردگي داشتند. رابطه بين سن پايين ، تجرد، دوز بالاي متادون و، سکونت در شهر با علايم اضطرابي معنيدار بود (٠٠٥>P). مجرد بودن ، دوز بالاي متادون ، سکونت در شهر و سابقه خانوادگي اختلال روانپزشکي با علايم افسردگي رابطه معنيدار داشتند (٠٠٥>P).
نتيجه گيري : مجرد بودن ، دوز بالاي متادون و سکونت در شهر همراهي بالايي با بروز علايم اضطراب و افسردگي در بيماران با درمان نگهدارنده متادون داشت .
کليد واژه ها: اضطراب . اعتياد به مواد مخدرز درمان افسردگي. متادون
مقدمه
بررسيها نشان داده که اختلال مصرف مواد شيوع بالايي داشته و عوارض زيادي ايجاد ميکند که خود ميتواند فرد يا جامعه را متاثر کند (١). از آثار مصرف مواد بر فرد ميتوان بيش مصرفي (overdose)، انتقال بيماريهاي عفوني و دشواريهاي سلامت روان را نام برد. اثرات سوءمصرف مواد در جامعه ميتواند شامل جنايت ، مشکلات قانوني، فروپاشي بنيان خانواده و کاهش بهره وري باشد. نکته مهم در درمان اختلال وابسته به مواد آن است که هر چه بيمار به مدت بيشتري بر درمان باقي بماند، پيامد بيماري وي بهتر شده و عملکردش بهبود مييابد (از اين رو تمامي سياست هاي درمان متمرکز بر نگهداري بيمار در مسير درمان و افزايش راهکارهايي براي افزايش مدت باقي ماندن وي بر درمان است ) (٢).
وابستگي به مواد مخدر يک بيماري مزمن است که در بيشتر موارد با ساير بيماريهاي روانپزشکي همراه است از جمله اين اختلال ها ميتوان به افسردگي و اضطراب اشاره کرد (٣).
اين مشکلات در بيماران وابسته به موادي که زير درمان نگهدارنده با متادون (MMT) هستند نيز شايع است .
در مطالعه Miranda و همکاران در سال ٢٠٠١، تاثير اختلال روانپزشکي بر درمان نگهدارنده با متادون طولاني مدت بررسي شد. اين مطالعه بر ١٣٢ بيمار تحت درمان MMT و با آزمون هاي مقياس اضطراب و افسردگي گلدبرگ Goldeberg The Anxiety and Depression Scale و آزمون جهاني اختلال شخصيت ( International personality disorder examination) انجام شد که به ترتيب اختلال شخصيت (٥١.١%)، خلق (٢٩.٧%)، اضطراب (١٩.١%)و سايکوتيک (١١.٨%) بيشترين شيوع را در اين بيماران داشتند (٤) مطالعه ديگري توسط Gelkopf و همکاران در سال ٢٠٠٦ بر١٥١ بيمار درمان شونده با MMT و با استفاده از مصاحبه تخصصي ساختار يافته روانپزشکي و آزمون ٩٠-SCL،ASI ،SCID1 انجام شد که درصد اختلالات اضطرابي و افسردگي به ترتيب ٣٣.٨ و ١٧.٥ درصد گزارش شد (٥).
Applebaum و همکاران در سال ٢٠١٠ به بررسي فراواني اختلال خلق و اضطراب در بيماران تحت درمان MMT دچار عفونت HIV پرداخته و دريافتند که درصد اين اختلال هاي به خصوص در وجود HIV مثبت بيشتر است (٦).
چون اختلال روانپزشکي همزمان در بيماران زير درمان نگهدارنده با متادون افزون بر تحميل هزينه زياد بر سيستم بهداشتي - درماني، منجر به پيش آگهي و پيامد درماني بدتر (طولاني شدن مدت درمان ) ميشود (٧)، تشخيص و درمان بيدرنگ اختلال همراه در بيماران مذکور، منجر به افزايش بهبود، باقي ماندن طولانيتر بر درمان و نيز بهبود کيفيت کلي زندگي آنها ميشود (٨). با توجه به اين که مطالعه اي با اين مضمون در ايران و بويژه در استان گيلان انجام نشده ، اين مطالعه با هدف تعيين فراواني افسردگي و اضطراب در بيماران تحت درمان نگهدارنده با متادون در کلينيک MMT مرکز آموزشي درماني شفا رشت انجام شد.
مواد و روش ها
١- جمعيت مورد مطالعه : اين مطالعه به صورت توصيفي – مقطعي انجام شد. جمعيت مورد مطالعه ، بيماران مرد ٦٠-١٨ ساله زيردرمان نگهدارنده با متادون مراجعه کننده به کلينيک MMT مرکز آموزشي درماني شفا رشت در سال ١٣٩١ بودند.
روش نمونه گيري به صورت متوالي و آسان بود. معيارهاي ورود به مطالعه عبارت بودند از: افراد مذکري که دست کم يک ماه از شروع درمان آنها گذشته و در مرحله نگهدارنده درمان بودند (يعني دوز تثبيت متادون در آنها پيدا شده بود) و نداشتن پيشينه بيماري طبي مزمن (براساس شرح حال بيمار) و مصرف دارو و نداشتن سوءمصرف همزمان مواد (بر اساس آزمايش ادرار). معيارهاي خروج از مطالعه شامل مشاهده هرگونه علايم بازگيري ناشي از مواد ( نشان دهنده تثبيت نبودن بيمار) و سوءمصرف مواد (به غير از نيکوتين ) بود. پيش از آغاز، براي همه بيماران ، هدف مطالعه روشنگري و از آنها رضايتنامه کتبي گرفته شد.
٢- ابزار جمع آوري داده ها: تمام بيماران پرسشنامه دموگرافي شامل سن ، وضعيت تاهل ، وضعيت شغلي، دوز متادون ، محل
زندگي و سابقه اختلال روانپزشکي را پر کردند.
پرسشنامه افسردگي بک (BDI-II)، اين پرسشنامه براي بازتاب نشانه هايي که نشانگر افسردگي هستند ساخته شده که آزموني خودسنجي و شامل ٢١ پرسش ٤ گزينه اي است که بيمار بر حسب شدت ، آنها را درجه بندي ميکند (از ٠ تا ٣).
بر اساس مطالعه کاوياني و همکاران (١٣٨٨) نقطه برش آن در جامعه ايراني ١٥ تعيين شده است (٩). پرسشنامه اضطراب بک (BAI): آزمون خودسنجي شامل ٢١ پرسش مطابق ملاکهاي تشخيصي DSM-IV است که بر اساس شدت از ٣-٠ درجه بندي ميشود. بر اساس مطالعه کاوياني و همکاران (١٣٨٨) نقطه برش در جامعه ايراني ١١ بدست آمد (٩).
٣- آناليز داده ها: همه پرسشنامه ها تفسير و داده هاي گردآوري شده با نرم افزار SPSS نسخه ١٦ تجزيه و تحليل شد. براي داده هاي کمي از آزمون آماري t-test و براي داده هاي کيفي از آزمون آماري x٢ استفاده و اختلاف آماري کمتر از ٠.٠٥ معنيدار در نظر گرفته شد.
نتايج
در اين پژوهش ١٥٠ بيمار مرد با ميانگين سني ١١.١ +- ٣٧.٣ سالگي (٦٠-٢١ سال ) مورد مطالعه قرار گرفتند.
جدول شماره ١ نشان ميدهد بيماراني که نشانه هاي اضطراب و افسردگي داشتند به ترتيب ٦.٥ و ٦.١ سال جوان تر از بيماراني بودند که اين علايم را نداشتند (فاصله اطمينان ٩٥ درصد، ٩.٥ – ٢.٦).
از اين ١٥٠ بيمار، ٧٤ نفر (٤٩.٣ %) علايم اضطراب و ٧٥ نفر (٥٠%) علايم افسردگي داشتند. ١٢٠ نفر (٨٠%) ساکن شهر و ٣٠ نفر (٢٠%) ساکن روستا، ٦٢ نفر (٤١.٣ %) مجرد و ٨٨ نفر (٥٨.٧ %) متاهل ، ٣٧ نفر (٢٤.٧%) بيکار و ١١٣ نفر (٧٥.٣%) شاغل بودند. سابقه خانوادگي اختلال روانپزشکي در ٢٣ نفر (١٥.٣%) آنها وجود داشت (جدول ٢ و ٣).
