بخشی از مقاله
درمان اعتباد با متادون
مقدمه
امروزه انواع آسیب های اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر یکی از شاخصه مهم ترین آسیب های اجتماعی در کشور به شمار می آید. رشد روز افزون گرایش جوانان و نوجوانان به اعتیاد در جامعه ما و مصرف مواد مخدر این معضل اجتماعی را به یک بحران تبدیل نموده است.
از آنجا که میانگین سن ابتلا به اعتیاد به شدت کاهش یافته است این امر آثار و پیامدهای بسیار نگران در جامعه خواهد داشت و به پیچیدگی مسائل اجتماعی می افزاید. بر اساس آمارهای موجود ایران یکی از جوان ترین جوامع دنیاست بطوریکه 60 درصد افراد آن زیر 30 سال هستند و بدون تردید این گروه از جامعه بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی قرار میگیرند.
اعتیاد به مواد مخدر که به عنوان یک نابسامانی اجتماعی تلقی می شود پدیده ای است که آن را برای هستی سوز نام نهاده اند. زیرا ویرانگری های حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی – اخلاقی میگردد. و سلامت جامعه را به مخاطره می اندازد.
اعتیاد را به عادت کردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتی نکوهیدده کردن تعریف نموده اند و در تعریف دیگر اعتیاد ابتلای اسارت آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور بوده نامیده می شود.
با توجه به عوارض و پیامدها و تأثیر اعتیاد بر فرد، خانواده، و اجتماع، خطر اعتیاد بیشتر – آسیب پذیری بر منابع، انسانی است و چون منابع انسانی از عوامل زیربنایی پیشرفت و تعالی در جوامع بشری بشمار می رود و ناکارآمدی منابع انسانی، عوارضی چون عدم اعتماد به نفس، عدم تعادل روانی و ضعف اعتقادات و باورهای دینی و موجب تزلزل در نظام اجتماعی می گردند. بدیهی است که جامعه مبتلا به آن فرصت توفیق و سعادت و پیشرفت را از دست داده است.
تا دهه پنجاه شمسی در ایران ترک اعتیاد معتادین با روش صرف سم زدایی (پاک نمودن بدن از مواد مخدر) انجام می شد در این روش فقط وابستگی فیزیکی معتاد به مواد مخدر با روشهای دوری معتاد از مواد مخدر، یا ترک تدریجی میزان مصرف مواد مخدر در وی انجام می شد در این روش چه فرد معتاد داوطلب ترک بود و یا به اجبار مبادرت به ترک می نمود خود بعلت وابستگی روانی عود مجدد و تمایل به مصرف در معتادین بصورت مکرر مشاهده می گردید در دهه پنجاه، استفاده از روش استفاده از دارو جایگزین متادون بصورت محدود در برخی از زندانهای کشور از جمله زندان
عادل آباد شیراز انجام شد این طرح مورد استقبال قرار نگرفت و استمرار نیافت از دهه 80 شمسی درمان با معتادان بصورت پایلوت در چند درمانگاه در سطح تهران و معدودی شهرهای دیگر انجام شد در سال 1381 به تدریج آثار مثبت این درمان بر کاهش رفتارهای پر خطر مانند اعتیاد تزریقی و نیز بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی آن مشهود گشت. اکثر مطالعات حاکی از آن است که mmt یا درمان با متادون در کاهش میزان مصرف مواد طول مدت عاری بودن از دارو ، میازن ارتکاب جرایم در میان معتادان و کاهش میزان بستری های بیمارستانی برای سم زدایی بسیار مؤثر بوده است.
امروزه تمامی جوامع انسانی به انحاء مختلف با معضل مواد مخدر و اعتیاد رو به رو هستند و از قرن هفدهم به بعد و در کشورها و ملل مختلف تاریخ شاهد انواع مقاومت ها، مبارزه ها دولتی، مردمی در مقابل مواد مخدر بوده است و جهت مقابله با تولید، توزیع و عرضه مواد مخدر، پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر و درمان اعتیاد روشهای سنتی، نظامی ، فرهنگی، علمی اجرا شده و امروزه
مباحثی چون بیمار انگاری معتادین، جرم زدایی از برخوردها با اعتیاد ، موضوع کاهش آسیب ها سوء مصرف مواد مخدر، تلقی اعتیاد به یک نوع وابستگی مطرح است و نگاه و دید به موضوع اعتیاد و مواد مخدر تفاوت های چشمگیری یافته است و در این مقاله سعی شده نگاه اجمالی روش درمان اعتیاد با استفاده از داروهای جایگزین ارائه نموده و به کلیات استفاده از برنامه درمانی کاهش آسیب اعتیاد به نام متادون تراپی پرداخته می شود.
mmt یک برنامه کاملاً مقرون به صرفه می باشد که مهمترین نقاط مثبت آن عبارت از :
1- کاهش استفاده از مواد مخدر به خصوص مصرف تزریقی آن.
2- کاهش استفاده از سایر داروهای غیر مجاز
3- کاهش ناتوانیها و مرگ و میرها
4- کاهش میزان جرائم و آسیب های اجتماعی
5- ارتقای سطح سلامت جسمی و روانی بیماران
6- بهبود عملکرد اجتماعی
7- تسهیل بازگشت به نیروی کار و سیستم های آموزشی و تحصیلی
اگر هم چنان که در بعضی مطالعات نشان داده شده است. هزینه هروئین برای هر معتاد به طور متوسط روزانه 5000 تومان باشد با فرض حدود 250 هزار معتاد مخارج مصرف هروئین این افراد بطور ماهیانه برابر 5/37 میلیارد تومان و سالانه 450 میلیارد تومان خواهد بودکه رقم نجومی می باشد که رقم نجومی می باشد که می توان با آن هزاران پروژه اقتصادی و اجتماعی را اجرا کرد
شناخت متادون :
متادون یک آگونیست صناعی خالص مورفین و محرک گیرنده است. این دارو به فرم خوراکی به صورت قرصهای 5 و 20 میلی گرم و شربت 5 میلی گرم در حجم cc 250 و فرم های تزریقی به صورت آمپولهای 5 و 10 میلی گرم در بازار دارویی ایران موجود است.
متادون همچنین دارای عوارض سوء ای نیز می باشد که مهمترین آنها عبارت از :
1- وابستگی فیزیولوژیک (که این دارو مانند سایر مواد مخدر در فرد وابستگی و نوعی اعتیاد ایجاد می کند).
2- تهوع و استفراغ (در برخی از موارد)
3- سرگیجه، احساس سبکی در سر
4- تعریق شبانه و منگی
5- تغییر در عادت ماهیانه.
6- کاهش اشتها که در اوایل مصرف معمولاً بسرعت مرتفع میشود.
لطمه به سلامت دندانها
بیماران معتاد نسبت به مشکلات سلامت دندانها آسیب پذیر هستند. در مصرف کنندگان متادون هم چون سایر مواد افیونی ممکن است باعث کاهش بزاق دهان و در نتیجه پوسیدگی دندان شود.
لذا معاینه دهان و دندان و لثه ها بیماران با معاینه فیزیکی اولیه و معاینات بصری ضروری می باشد.
و اگر پوسیدگی ناشی از خشکی دهان است، میتوان به بیمار توصیه کرد که از آدامس بدون شکر یا آب لیمو رقیق شده با آب برای تحریک بزاق استفاده کند. همچنین لواشک، برگ هلو، زردآلو و آلو هم بسیار مفید هستند.
و یا می توان مواد حاوی شکر به متادون مصرفی افزوده نشود یا توصیه شود پس از مصرف خوراکی محلول متادون حاوی شکر، بیمار دهان خود را بشوید.
انواع درمان با متادون
متادون را در درمان اعتیاد برای دو هدف بکار برد در سم زدایی طی 10 تا 14 روز مقدار متادون بتدریج کاهش یافته و سپس قطع میگردد از آنجا که سم زدایی صرفاً پس از یک برنامه درمانی بلند مدت پیشگیری از عود می باشد و درمان کاملی تلقی نمی شود. پیگیری بعدی و پیشگیری از عود باید متعاقب آن طراحی و اجراء شود. مدت متوسط سم زدایی مورد قبول این پروتکل 2 تا 3 هفته
می باشد در میان نگهدارنده مقدار دارو بتدریج افزایش داده میشود تا جایی که علایم ترک مشهود میباشد و ولع مصرف مواد غیر قانونی نیز به واسطه مصرف متادون به حداقل ممکن برسد. درمان نگهدارنده به مدت طولانی برای حداقل چندین ماه و معمولاً بیش از یکسال و گاهی مادام العمر انجام میشود. در کسانی که واقعاً به درمان نگهدارنده نیاز داشته باشند. در صورت قطع این درمان اغلب پس از مدت بسیار کوتاهی عود اتفاق می افتد و بیمار به مصرف مجدد مواد غیر قانونی روی خواهد آورد. بنابراین در صورت ختم درمان در اینجا افراد حفظ ارتباط با مرکز درمانی برای پیگیریهای بعدی و احیانآً شروع مجدد درمان ضروری است.
پیگیری بیمار وپیشگیری از عود
سم زدایی با متادون یا هر روش دیگری به خودی خود به معنای درمان اعتیاد نیست. پس از دوره سم زدایی بیماری می بایست پیگیری و از روش های دارویی و غیر دارویی برای پیشگیری از عود وی استفاده گردد. اگر این نگرانی وجود دارد که در مرکزی که اکثر بیماران بطور روزانه متادون دریافت میکنند. احتمال حفظ وضعیت پرهیز در بیماران تحت درمان با نالترکسون دشوار است. پس از درمان با نالترکسون بیمار را به مرکز درمانی دیگر ارجاع کرد.
