بخشی از مقاله
بررسی اهمیت اخلاق در حسابداری و حسابرسی در زمینه های مختلف
چکیده:
حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز از علوم حیاتی است، از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابدارن باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا،واقعی و بی غرضانه باشد پس حسابداران علاوه بر صلاحیت حرفه ای باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاری و آبرو و حیثیت حرفه ای نیز برخوردار باشد. در نتیجه اخلاق حسابداری برای حسابداران حرفه ای و افرادی که به خدمات حسابداری تکیه دارند اهمیت زیادی دارد. با وجود این به نظر می رسد در ایران، از لحاظ نظری، به این مهم کمتر توجه شده است. در این مقاله به عمده مقالات مرتبط با مقوله اخلاق در حسابداری در زمینه های مختلف پرداخته شده است و درنهایت نمونه های بارز مشکلات اخلاقی در حسابداری دنیا آمده است.این مقاله، با روش کتابخانه ای و بررسی پایگاه های الکترونیکی به تبیین حرفه حسابداری، جایگاه ویژه و اهمیت آن در دنیای اقتصادی امروز، آیین رفتار حرفه ای حسابداران و اصول بنیادی اخلاق حسابداری پرداخت و مهم ترین مسائل اخلاقی حسابداری در حال حاضر و نمونه های واقعی از آنها را مطرح می نماید. در نهایت راه کارهایی برای حل این مشکلات و تجدید حیات حیثیت حرفه ای حسابداری ارائه می کند.
نتیجه کلی بیانگر آن است که جنسیت درسنین پایین بر اخلاق حرفه ای تاثیر گذار است.و نیاز به تدریس درس اخلاق درحسابداری در دوره کارشناسی الزامی است و الگوهای مفهومی نشان می دهد که مفاهیم اخلاقی می تواند از طریق حسابداری به ثمر بنشیند.همچنین آینده حرفه حسابداری به رهبری اخلاقی توسط حسابداران حرفه ای و رهبران این حرفه بستگی دارد.
کلیدواژه
اخلاق حرفه ای در حسابداری ،حسابداران حرفه ای ،مدل تصمیم گیری اخلاقی، حساسیت اخلاقی، حسابداری، حسابرسی
مقدمه
هنگامی که شخصیت افراد در جامعه متزلزل شود، جامعه به طور فاجعه آمیزی آسیب پذیر می گردد. دوام و بقای یک ملت و یا یک فرهنگ منوط به این است که آن ملت مجهز به ارزش های ساده و ابتدایی اخلاق نظیر دلاوری، نوع دوستی، احترام به دیگران و قانون باشد. یک ملت بقا نخواهد داشت مگر اینکه دارای افرادی باشد که مبنای عملشان انگیزه هایی فراتر از سود شخصی باشد. رعایت قانون، احترام به زندگی و دارایی های بشر، عشق ورزی به خانواده، دفاع از اهداف ملی، کمک به مستمندان و پرداخت مالیات، همه و همه به فضایل شخصی افراد نظیر دلیری، وفاداری، صداقت، گذشت، نیکو کاری، احساس همدردی، ادب، نزاکت و احساس وظیفه بستگی دارند.از بین گرایش هایی که جامعه را به سمت و سوی رونق و شکوفایی سیاسی هدایت می کنند، مذهب و اخلاقیات تکیه گاه های اجتناب ناپذیرند. ارزش های اخلاقی، زیر بنایی را فراهم می کند که یک جامعه متمدن و متعالی فرهنگی و رفتاری برآن بنا می شود زیرا بدون این زیربنا، جامعه متمدن از هم پاشیده و فرو می ریزد.نیاز به اخلاقیات از ابتدای آفرینش در ذات تمامی انسان ها وجود داشته است. ادیان آسمانی(اسلام و مسیحیت) نیز هر یک در پی رشد و گسترش اخلاقیات بوده اند.
نقش محوری حسابدار حرفه ای در دهکده ی جهانی امروز نقش کلیدی و غیر قابل انکار به شمار می رود. در این مقاله اخلاق حرفه ای عبارت است از بایدها و نبایدهای موجود و ضروری برای حسابداران حرفه ای در جهت بالا بردن منافع عمومی.
واژه ی حسابدار در این مقاله به اشخاص زیر اطلاق می شود:
حسابداران حرفه ای که وظیفه تعین و تنظیم صورت های مالی ، تجزیه و تحلیل آن را بر عهده دارند.
حسابداران رسمی که در جامعه امروزی به عنوان افراد خبره و یا حسابرس شناخته می شوند و وظیفه اعتماد دهی به استفاده کنندگان از صورت های مالی به همراه داشته باشند.
نبود یک آیین نامه اخلاق حرفه ای برای حسابداران حرفه ای ممکن است نگرانی هایی را برای استفاده کنندگان از صورت های مالی به همراه داشته باشد. هدف از تعیین آیین نامه اخلاق حرفه ای دست یابی به رضایتمندی استفاده کنندگان ازخدمات حسابداران حرفه ای می باشد.اخلاق حرفه ای در بر گیرنده اصول اخلاقی حرفه ای، هنجارهای اجتماعی، اصول تعهد کاری و الزاماتی از قبیل درست کاری، بی طرفی و راز داری در کنار حفظ استقلال حسابداران می باشد.
روش تحقیق:
این پژوهش به روش کتابخانه ای و الکترونیکی به بررسی مفاهیم نظری اخلاق در حسابداری و الگو سازی مفهومی آن پرداخت .
واژه ی اخلاق (behavior) جمع خلق است که در لغت به معنای(سرشت) آمده است. اعم از سجایای نیکو و پسندیده و یا سجایای زشت و ناپسند. علم اخلاق درباره ی افعالی که شایسته ی تحقیق و سایر افعالی که سزاوار ترک هستند در کنار اختیار انسان در تصمیم گیری و انتخاب راه و روش سخن می گویند.
لغت نامه دهخدا اخلاق را جمع (خلق و خوی) و علم اخلاق را دانش نیک و بد خویی هاست خویی هاست و به طور کلی به 3 دسته تقسیم می شود.
اخلاق نظری
اخلاق هنجاری
اخلاق کاربردی
اخلاق نظری:
به موضوعات مرتبط با مفاهیم و قضاوت های اخلاق می پردازد.
اخلاق حرفه ای:
به چگونگی به کارگیری اصول اخلاقی در تصمیمات حرفه ای می پردازد و به انتخاب افراد با در نظر گرفتن منافع عمومی کمک می کند.اخلاق حرفه ای در حکم چراغ راهنما برای فعالان آن حرفه است که به ایشان کمک می کند تا مرزها و محدودیت ها را بشناسند به علاوه نقش ها و انتظاراتشان را به روشنی بیان می کند.
اخلاق هنجاری:
ضوابط و معیارهایی را برای چگونه زندگی کردن فراهم می آورد و خوب و بد، درست و نادرست و نظایر آن تعریف و چگونگی انتخاب بین آن ها و راه درست عمل کردن بر اساس قواعد معین بیان می شود.
اخلاق کاربردی:
در واقع ادامه اخلاق هنجاری است که در آن کاربرد تئوری های اخلاق هنجاری در اخلاقیاتی نظیر حقوق بشر، برابری نژادی و جنسیتی، عدالت و مسائل مشابه مورد بحث قرار می گیرد
مدل تصمیم گیری اخلاقی ( )
تورن یک مدل ترکیبی از مدل چهر جزئی رفتار اخلاقی جیمز رست و تئوری اخلاق تقوا تنتس را پیشنهاد کرد. تفکر
بنیادی مدل چهار جزئی رست این است که فرآیند روانشناختی متنوع به طور همزمان برای افزایش رفتارهای قابل مشاهده ارائه شوند. این چهار فرآیند عبارتند از:
-1حساسیت اخلاقی:
تفسیر شرایط، بررسی این که چگونه فعالیت های مختلف روی بخش های مورد ملاحظه اثر می گذارند، تصویر برداری از علت ها، زنجیره اثر وقایع، و آگاه شدن به موقع از اینکه یک مشکل اخلاقی وجود دارد.– 2 قضاوت اخلاقی:
قضاوت درباره این که کدام فعالیت بیشترین قابلیت توجیه را در یک مورد اخلاقی دارد
– 3 انگیزه اخلاقی:
درجه تعهد به دوره آموزشی اخلاقی، رجحان ارزش های اخلاقی بر سایر ارزش ها، و پاسخگوئی شخصی برای بروندادهای اخلاقی.
– 4 ویژگی اخلاقی:
پافشاری روی یک درخواست اخلاقی، داشتن جرئت، غلبه بر خستگی و وسوسه نفس، و به کارگیری اعمالی که یک آرمان اخلاقی ارائه می کند.نمودار زیر بیان می کند که توسعه اخلاقی و تقوا هر دو برای رفتار اخلاقی ضروری هستند. این نمودار بیشتر بیانگر حساسیت مقایسه توسعه اخلاقی محتوای اخلاقی یک وضعیت، یا توانایی برای فهم موارد مختلف، تفکر در مورد آنها و دستیابی به یک قضاوت اخلاقی می باشد. به طور مشابه، تقوا انگیزه اخلاقی را مورد مقایسه قرار داده و یک میل فردی برای قرار دادن منافع دیگران مقدم بر منافع خود را ویژگی (شخصیت) اخلاقی عنوان می کند.
مدل جامع تصمیم گیری اخلاقی تورن
تعیین موضوع توصیف
حساسیت
توسعه
خالقی
اسدالل
قضاوت اخلاقی
تجویزی قابل فهم بودن تقوای اخلاقی
نیت اخلاقی انگیزه اخلاقی تقوا
رفتار اخلاقی لا سودمند
ویژگی اخ قی
نمودار شماره1 - 1 برگرفته شده از مقاله آموزش اخلاق در حسابداری نوشته: دکتر رمضانعلی رویایی و علی بیات
رفتار حرفه ای
حسابدار حرفه ای باید در برخورد با دیگران یا در انجام وظایفش با ادب و احترام رفتار کند همچنین باید قوانین و مقررات را رعایت و از انجام عملیاتی که حرفه ای را بی اعتبار کند بپرهیزد.
اصول و ضوابط حرفه ای
حسابدار حرفه ای باید خدمات حرفه ای را مطابق اصول و ضوابط مربوط انجام دهد و همچنین درخواست های صاحب کار یا کارفرمای خود را به گونه ای با مهارت و دقت انجام دهد که با الزامات درستکاری، بی طرفی و در مورد حسابداران حرفه ای مستقل با استقلال وی نیز سازگار باشد.
راز داری
حسابدار حرفه ای باید اطلاعاتی را که در جریان ارائه خدمات حرفه ای به دست می آورد محرمانه تلقی نموده و بدون مجوز صریح صاحب کار یا کارفرما آن ها را افشا نکند مگر این که حق یا وظیفه قانونی یا حرفه ای افشای این اطلاعات را مجاز نموده باشد.
حسابداران حرفه ای باید اطمینان حاصل کنند افرادی که برای آن ها کار می کنند نیز اصل رازداری را رعایت می کنند. این اصل تنها به عدم افشای اطلاعات محدود نمی شود بلکه حسابدار حرفه ای را ملزم می کندکه از اطلاعات گرد آوری شده به نحوی مناسب حفاظت نماید. اطلاعات مزبور را در جهت منافع خود یا شخص ثالث استفاده نکند
رابطه جنسیت با اخلاق حرفه ای در جامعه دانشگاهی و حرفه حسابداری
مبانی نظری و پیشینه تحقیق:
در توضیح تفاوت اخلاقی بین دو گروه زن مرد می توان تئوری جامعه پذیری جنسیت را معرفی کرد. در این تئوری این چنین استدلال می شود که زنان و مردان در معرض توسعه های اخلاقی متفاوت، تمایل به بروز یک سری ارزش های متفاوت دارند. این ارزش های متفاوت منتهی به نگرش ها و رفتارهای متفاوت در زنان و مردان می شود. بر این اساس مردان ارزش رابه پول ، پیشرفت و قدرت نسبت می دهند و موقعیت های رقابتی را بیشتر دنبال می کنند در حالی که زنان بیشتر به روابط اجتماعی توجه دارند و علاقه مندند تا وظایف محوله را موثرتر انجام دهند و با احتمال بیشتری قوانین را پیروی کنند.
در تقابل با نظریه وابسته به جنسیت وجود ندارد . این گروه از نظریه پردازان الگوهایی را ارائه کرده اند که سطح توسعه اخلاقی اشخاص را بدون توجه به جنسیت ارزیابی می کند. تئوری توسعه اخلاقی شناختی بیان می کند که همانطور که افراد بالغ می شوند استدلال اخلاقی آنها پیچیده می شود و ساختارهای شناختی اضافی بدست می آورند.
براساس این پژوهش می توان گفت که با بالا رفتن سن جنسیت تاثیرگذاری خود را از دست می دهد. اما همان طور که مشاهده شد جنسیت در کنار سن رابطه معناداری با اخلاق حرفه ای پیدا می کند. می توان به این نتیجه گیری کلی دست یافت که در گروه سنی 22 تا 22 سال جنسیت با اخلاق حرفه ای رابطه پیدا می کند و تاثیر گذار است و می تواند حدود %33 تغییرات حرفه ای را توضیح دهد.. اما بابالا رفتن سن جنسیت دیگر عامل تاثیر گذار نخواهد بود.
نتایج این مبحث که سازگار با استدلال های کولبرگ و رست است. الگوهای اخلاقی کولبرگ و رست مراحل توسعه اخلاقی را شرح می دهند و در این مراحل جنسیت به عنوان عامل تاثیر گذار شناخته نمی شوند. آنچه می توان استدلال کرد این است تفاوت های مشاهده شده بین افراد ناشی از مراحل مختلف توسعه اخلاقی در بین افراد است. طبق الگوی کولبرگ مرحله سه مرحله هنجاری برای زنان و مرحله چهار مرحله هنجاری برای مردان است. اما این دو از مراحل توسعه اخلاقی به شمار می روند. یافته های این پژوهش تایید کرد که جنسیت در سنین پایین یعنی 22 تا 22 سال معنا و مفهوم می یابد. اما با بالا رفتن سن و کامل شدن توسعه اخلاقی از اهمیت این تاثیر گذاری کاسته می شود. در واقع با کامل شدن توسعه اخلاقی بین زنان و مردان تفاوت های مشاهده شده بین آنها نیز کمرنگ می شود و این با بالا رفتن سن افراد قابل مشاهده است.
محدودیت هایی نیز در رابطه با این پژوهش وجود داشت که می تواند بر نتایج تحقیق سایه افکند. محدودیت قابل توجهی که محقق با آن مواجه بود تعداد کمتر زنان در مقابل مردان به خصوص در سنین و رده های شغلی بالا بود. محدودیت دیگر مدیریت برداشت است. با توجه به این که اخلاق از مسائل خصوصی اشخاص به شمار می رود آنها تمایلی به بروز اخلاق حرفه ای خود در شرایط تحقیق و پژوهش ندارند و شاید به گونه ای محدودیت ذاتی در پرسشنامه با غلظت بیشتر در این تحقیق نیز وجود داشته باشد.
