مقاله بررسی تأثیر آموزشهای فنی و حرفهای خراسان رضوی بر اشتغال مهارت آموختگان

بخشی از مقاله

بررسی تأثیر آموزشهای فنی و حرفهای خراسان رضوی بر اشتغال مهارت آموختگان

چکیده
در حال حاضر آموزش نیروی انسانی ماهر و کارآمد در تحولات و پیشرفتهای اقتصادی بهویژه در کشورهای در حال توسعه نقش مهمیدارد. پژوهش حاضر بر آن
است تا تصویری از وضعیت اشتغال مهارتآموختگان سازمان با توجه به میزان اشتغال

آنان ارائه کند. همچنین، عواملی که در عدم اشتغال مهارتآموختگان نقش دارند، مورد ارزیابی قرار می گیرد. هدف اصلی تحقیق بررسی تأثیر آموزشهای فنی و حرفهای بر اشتغال مهارتآموختگان است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی مهارتآموختگان
مراکز ثابت آموزشی استان خراسان رضوی در 9 ماهه سال 1390 است که در مجموع
9984 نفر را در بر میگیرد. برای آزمون آماری پرسشهای تحقیق از معادله رگرسیون
و همچنین از آزمون دو جمله ای استفاده شده است. نتیجه حاصل از آزمون پرسش اول،
فرضیه اصلی تحقیق را با عنوان » آموزشهای فنی و حرفهای بر اشتغال مهارت آموختگان تأثیرگذار است« اثبات می کند. از عواملی که منجر به عدم اشتغال مهارتآموختگان

شده است (کمبود فرصت شغلی، پایین بودن دستمزد، ضعف آموزش مهارتی، عدم رغبت به شغل پیشنهادی و عدم سرمایه کافی) کمبود فرصت شغلی نقش بیشتری داشته است.

واژگان کلیدی: آموزشهای فنی و حرفهای، اشتغال، نیروی انسانی ماهر، فرصت
شغلی

مقدمه

آموزشهای فنی و حرفه ای نقش مهمی در تشکیل سرمایه انسانی از طریق تربیت نیروهای ماهر موردنیاز بازار کاردر کشورهای مختلف جهان ایفا می کنند. این آموزشها در کشورهای در حال توسعه نه تنها عهده دار تربیت نیروی کار مورد نیاز بخشهای مختلف اقتصاد این کشورها می باشند، بلکه ازطریق بسترسازی خوداشتغالی، به حل مشکل بیکاری نیز کمک میکنند . از سوی دیگر، این آموزشها با توأم کردن آموزشهای نظری و عملی این امکان را برای آموزشدیده فراهم میکنند که همسویی بیشتری با نیازهای بازار کار داشته و از این طریق امکان بیشتری برای جذب آنها در فعالیتهای اقتصادی- اجتماعی فراهم شود.

ظهور پدیده بیکاری تحصیل کردهها در اکثر کشورهای در حال توسعه، گسترش کمّی و کیفی نظام آموزشی را زیر سؤال می برد. به طوری که چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اجتماعی، مشکل میتوان آن را بر حسب تخصیص بهینه منابع توجیه کرد. با فزونی عرضه بر تقاضای آموزشدیدگان، آنها مجبورند مشاغلی را بپذیرند که سطوح تحصیلی پایین تری را طلب میکنند. به این ترتیب، مدرک شرط بهدست آوردن شغل میشود و نه مهارت و آموزشی که فرد کسب کرده است. ایران نیز از این موضوع مستثنی نبوده و به همین دلیل بیکاری دانشآموختگان در ایران در چارچوب بیکاری
ساختاری تحلیل میگردد (بیابانی، .(1379

در همین جهت آموزشهای فنی و حرفه ای به سبب انعطاف پذیری نشئتگرفته از خصیصههای بازار کار و اوضاع اقتصادی- اجتماعی حاکم بر کشور و نیز به دلیل آموزش و ایجاد مهارتهای لازم در افراد برای توانایی در احراز مشاغل، نقش بسزایی در اشتغال دارد . بسیاری از افراد، فاقد مهارتهای مورد نیاز بازار کار هستند. تحصیلات زمانی منجر به افزایش کارایی افراد می شود که ضمن توجه به مباحث نظری، جنبههای کاربردی آموزش نیز در نظر گرفته شود. رعایت این جنبه، زمانی تحقق می یابد که بین سطوح مختلف تحصیلی هماهنگی و تناسب لازم وجود داشته باشد. نبود این ارتباط باعث می شود تا دانشآموختگان به دلیل فقدان مهارت نتوانند در محیط کار کارایی مناسبی داشته باشند (نفیسی، .(1379

بهمنظور پاسخگویی به نیازهای اقتصادی و صنعتی کشور، توسعه منابع انسانی باید سرلوحه برنامهریزی های کیفی سازمان باشد. لازم به ذکر است که توسعه منابع انسانی تنها با آموزشهای تخصصی و فنی حاصل نمی شود بلکه باید از طریق نظام آموزش

جامع به پرورش نیروی انسانی پرداخت یعنی افراد باید در ابعاد مختلف پرورش یابند (فرهادیان، .(1384

بیتردید دنیا در انقلابی اطلاعاتی و الکترونیکی است که شیوههای نوین زیستن و کار کردن را بشارت میدهد و این به نوبه خود نیازهای جدیدی را در نظام آموزشی پدید میآورد. این انقلاب بر سر سازمان و ساختار جامعه عمیقاً تأثیر میگذارد. اما سرعت پذیرش تکنولوژیهای جدید تا حدود زیادی به آموزش و سطح مهارت نیروی کار بستگی دارد. تقاضاهای جدید از آموزش و پرورش، تغییر دیدگاهها، ارزشها و ضرورتهای فنی را میطلبد. آموزش بهطور کلی ایجاد تغییر در رفتار فرد است اما اجرای برنامههای آموزشی علاوه بر تغییرات مثبت رفتاری مزایای دیگری از جمله افزایش بهرهوری و کارایی تحرک اجتماعی، پیشرفت شغلی، گسترش خلاقیت و نوآوری را در پی خواهد داشت. بنابراین، جوامع پیشرفته امروزی با آموزش نیروی انسانی در تخصصها و رشته های مختلف و جذب این نیروها در بازار کار سعی در پیشبرد همه جانبه امور دارند (محمدی، .(1382
از منظر نظریه سرمایه انسانی، آموزش عمومی موجد سرمایه عمومی است و آموزش فنی و حرفهای موجد سرمایه اختصاصی است، مزیت سرمایه دوم این است که به اتکای مهارتهای کسب شده، دارندگان آن را برای بهدست آوردن جایگاههای شغلی، بیشتر آماده می سازد و همین بینش باعث گردیده است که در بیشتر کشورهای جهان حتی در سیستمهای تعلیم و تربیت آنها از دیر باز در کنار مقاطع تحصیلی آموزشهای عمومی، آموزشهای فنی و حرفهای نیز موردنظر واقع شوند (بکر، .(1964
مطالعات انجامگرفتـه در 40 سـال گذشـته ایـن واقعیـت را نشـان دادهانـد کـه هـم جنبه های وراثتی و هم وجود فرصـتهـای فـراهمآمـده در محـیط، در پـرورش افـراد کارآفرین مؤثر بودهاند (ام هارپر، .(1983 شـواهد حـاکی از آن اسـت کـه مداخلـه هـای نظاممند از طریق برنامه های آموزش و توسعه، آن هم با شناخت گروه های هدف و نیـاز بازار کار، در شکلدهی به فعالیت های کارآفرینانه اثربخشی بـالایی را بـه همـراه داشـته است. با این توضیح که نیازها ایستا نیستند و تغییر در شرایط محـیط نیازهـای آموزشـی جدیدی را طلب میکند (گیب، .(1991

بر اساس یک مطالعه انجامشده در کشور آمریکا ، 83 درصد از نمونه مـورد پرسـش متفقالقول بودند که مدارس بایستی در مورد آمادگی کاری تعلیمگیرندگان بیشـتر تأکیـد ورزند. در پاسخ به سـؤال دیگـری در مـورد جایگـاه و عملکـرد آمـوزشهـای فنـی و حرفه ای، 76 درصد بر این باور بودند که باید به این آموزشهـا توجـه بیشـتری شـود.

90 درصد آنان قبول داشتند که آموزشدیدگان فنی و حرفه ای شانس دریافت های مـالی بالاتری را نسبت به آموزش های عمومیخواهند داشـت، 92 درصـد موافـق بودنـد کـه آموزش های فنی و حرفه ای علاقه افراد را به ادامه تحصـیل در مراتـب بـالای حرفـه ای ارتقا می بخشند، 98 درصد آموزشهای استاد-شـاگردی و کـار آمـوزی در محـیطهـای کاری را برای فراگیران ضروری دانسته و فقـط 4 درصـد از آنهـا آمـوزشهـای فنـی و حرفهای را فاقد جایگاه شغلی بالا منظور نموده بودند (و، سی، اچ، .(1997

آمــوزشهــای فنــی و حرفــهای بــهصــورت رســمی و غیــر رســمی در قالــب آموزش های قبل از اشتغال و حین اشتغال در بیشتر کشـورها وجـود دارنـد و حتـی در برخی از کشورها صاحبان صنایع و کارفرمایان نیـز بـرای انجـام برخـی آمـوزش هـای مهارتی ملزم میشوند. به عنوان مثال، در کشور هندوستان مؤسسات آموزش صـنعتی از 59 واحد در سال 1956 به 2447 واحـد در سـال 1992 و 3000 واحـد در سـال 1996 افزایش یافتهاند. این مراکز با اجرای برنامههای آموزشی در یک چارچوب زمانی 1 تـا 2 ساله از نقش بالایی در تربیت صنعتگران برخوردار بودهاند (داش، .(2002

مالزی نیز از جمله کشورهایی است که توسعه آموزش های فنی و حرفـهای در کنـار برنامههای متنوع را در دستور کار خود قرار داده است و در این خصوص تنها بـه منـابع داخلی بسنده نکرده، بلکه برای انتقال تکنولوژی به بخش صـنعت، مؤسسـات آموزشـی فنی و حرفه ای مشترکی را بـا سـه کشـور انگلسـتان، فرانسـه و آلمـان در آن کشـورها تأسیس نموده است.
در پاسخ به این سؤال که چرا برخی از کشورها به ویژه در سطح کشورهای آسـیایی در اجرای برنامه های آموزش فنی و حرفه ای موفق و برخی ناموفق بـودهانـد، مـیتـوان گفت که این پدیده به عوامل متعددی ارتباط داشته است (هک و هک، .(1998 از جمله این عوامل عبارتاند از:

عوامل اجتماعی: در بسیاری از کشورهای آسیایی نوعی نگـرش منفـی بـه کارهـای مبتنی بر مهارت یا اصطلاحاً کارهای یدی که مبتنی بر دستورالعمل1 است، وجود دارد.

عوامل اقتصادی: سطح توسعه اقتصـادی و سـاختار صـنعت و تنـوع فعالیـت هـا در بخش های گوناگون اقتصادی در ایجاد نیاز به آموزش های فنـی و حرفـه ای مـؤثر واقـع میشوند. توجه به آموزش های آمادهسـازی جوانـان بـرای کـار از جملـه خواسـتههـا و الزامات در بیشتر کشورها حتی در کشورهای توسعهیافته است.

دولت: از آنجا که آموزش فنی و حرفه ای نسبت به آموزش های عمومی پرهزینـهتـر است، دولت ها از نقش تعیینکنندهای در توسعه این آموزش ها برخوردارنـد. ایـن بـدان معنی است که دولت ها میبایست در تخصیص منـابع مـالی توجـه ویـژهای را بـه ایـن آموزش ها معمول دارند؛ چراکه سرمایهگذاری نا مناسب منتج به بازده مناسـب نخواهـد شد.1 پر واضح است که توفیق در کسب دستاوردهای آموزشهـای فنـی و حرفـهای بـا اتکاء به ادبیات موجود در گرو تعامل عوامل و متغیرهای بسیار زیادی است که حاصـل آن سرمایه انسانی کارآفرین میباشد.

نتایج تحقیقی در استان آذربایجان نشان می دهد که بازار کار برای دختران آموزشدیده در مقایسه با پسران کمتر است و همچنین میان رشتههای آموزشی فارغ التحصیلان و نوع شغلی که اختیار کردهاند، تناسبی وجود ندارد. نتایج تحقیق دیگری در استان سمنان نیز نشان می دهد که تعداد فارغالتحصیلان رشتههای فنی و حرفهای تکافوی نیاز استان را نمیکند و از سوی دیگر آموزش دیدگان مطابق با رشته آموزشی خود به کار مشغول نمیشوند . نتایج تحقیق ایزدی در زمینه وضعیت اشتغال آموزشدیدگان اداره کل آموزش فنی و حرفهای در استان مازندران نشان میدهد که در این استان نیز مسئله اشتغال آموزشدیدگان از یک سو و ناچیز بودن میزان اشتغال زنان از سوی دیگر، از جمله مشکلات اساسی محسوب میشوند (ایزدی، .(1379

روش پژوهش
این تحقیق با توجه به هدف تحقیق در دسته تحقیقات کاربردی، با توجه به کنترل متغیرها از جمله تحقیقات غیرآزمایشی و با توجه به روش جمعآوری اطلاعات از نوع زمینهیابی محسوب می شود. روششناسی تحقیق نیز از نوع پس رویدادی است. زیرا از اطلاعات واقعی گذشته استفاده شده است. پرسش های تحقیق به این شرح است: .1 آیا آموزشهای فنی و حرفه ای بر اشتغال مهارتآموختگان تأثیر دارد؟ .2 از عواملی که منجر به عدم اشتغال مهارتآموختگان شده است (کمبود فرصت شغلی، پایین بودن دستمزد، ضعف آموزش مهارتی، عدم رغبت به شغل پیشنهادی و عدم سرمایه کافی) کدام عامل نقش بیشتری داشته است؟ جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی