بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به نقش مهم آموزشهاي ضمن خدمت در توسعه سرمایه انسانی و نظر به جایگاه ویژه تعاونیهاي تولید روستایی در کمک به توسعه بخش کشاورزي و روستایی، هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزشهاي ضمن خدمت ارایه شده به مدیران تعاونیهاي تولید استان خوزستان بر افزایش سطح دانش و مهارت این افراد بود. این تحقیق از نوع کاربردي و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماري تحقیق، 57 نفر از مدیران تعاونی تولید روستایی استان خوزستان بودند که 45 نفر از آنان به روش نمونهگیري تصادفی گزینش شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه بود که روایی آن توسط کارشناسان ترویج استان و مدیران تعاونیهاي تولید تأیید شد. پایایی ابزار اندازهگیري نیز با محاسبه ضریب آلفاي کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار آماري SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد، بین ویژگیهاي شخصی و حرفهاي مدیران تعاونیهاي تولید روستایی با سطح دانش کلی و مهارت آنان پیش یا پس از آموزشهاي ضمن خدمت، ارتباط آماري معنیداري وجود ندارد. نتایج آزمون مقایسه میانگین نیز نشان داد، تفاوت آماري معنیداري بین میانگین سطح دانش مدیران تعاونیهاي تولید، پیش و پس از برخورداري از آموزشهاي ضمن خدمت وجود دارد. بر پایه نتایج آزمون t همبسته، بین سطح مهارت مدیران تعاونیهاي تولید پیش و پس از آموزشهاي ضمن خدمت تفاوت معنیداري وجود دارد. نتایج پژوهش میتواند مسئولان امر را در برنامهریزي و طراحی آموزشی اثربخشتر به منظور برگزاري آموزشها در آینده یاري نموده و از اتلاف زمان و هزینههاي مربوطه بکاهد.
واژههاي کلیدي: آموزش ضمن خدمت، تعاونی تولید، دانش و مهارت، مدیران
مقدمه
تعاونیهاي تولید روستایی و دیگر شکل هاي سازمانی کشاورزان، به بهرهبراداران عرصه تولیدات روستایی به ویژه قشرهاي خردهپا و کم درآمد اجازه میدهند تا با تجمیع و سازماندهی امکانات محدود و پراکنده خویش، به گونهاي مؤثرتر در صدد برآوردن هدف هاي مشترك خود برآیند و کارایی و بهرهوري فعالیت اقتصادي خویش را فزونی بخشند.
بنابراین لازمه دستیابی به هدف هاي مورد نظر، وجود افراد ماهري است که بتوانند منابع مادي و انسانی موجود را در رویهاي نظاممند و در براي همافزایی با یکدیگر هماهنگ و همسو سازند و محیطی را به وجود آورند تا افراد بتوانند در آن، از راه کار گروهی مأموریتها و هدف هاي از پیش تعیین شده را به نحوه احسن تحقق بخشند که این افراد، مدیر نامیده میشوند - بافورد و همکاران،. - 1381 در این میان برخورداري از دانش و علم مدیریت از یک سو و دسترسی به اطلاعات روشن و به روز از محیط درون و برون از سازمان و کلیه مؤلفهها و متغیرهاي اثرگذار بر عملکرد آن از سوي دیگر، از جمله ضرورت هاي ضروري براي موفقیت یک مدیر به شمار میرود که جریان هاي فزاینده تغییر به وجود آمده در عرصه مختلف فنآوري، بر اهمیت آن میافزاید. از این رو تدارك و ارایه آموزشهاي شغلی مناسب، از راهکارهاي مهم و اثرگذار تجهیز منابع انسانی به ویژه مدیران، با دانش، اطلاعات و مهارتهاي مورد نیاز براي کنترل تغییر و دگرگونیهاي محیط سازمانی است که از جمله مهمترین آنان میتوان به آموزشهاي ضمن خدمت اشاره نمود.
مدیرعاملان تعاونیهاي تولید روستایی داراي تحصیلات رسمی دانشگاهی مرتبط با حوزه فعالیتهاي حرفهاي خویش نیستند که این امر، به موازات جریان هاي تغییر همه جانبه در عرصههاي مختلف اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در سطح ملی و بینالمللی، ضرورت تدارك آموزشهاي ضمن خدمت در زمینههاي مختلف حرفهاي را با هدف به روز رسانی اطلاعات و بهبود عملکرد، براي ایشان خاطر نشان میسازد. در واقع آموزشهاي ضمن خدمت یکی از مهمترین ابزارها براي رویارویی با تغییرهاي محیطی بوده و در صورتی که به طور منظم و در راستاي برآوردن نیازهاي واقعی سازمان تدوین و اجرا گردند، با کمک به افزایش مهارتهاي مدیران، ارتقاي عملکرد سازمان را در پی خواهند داشت
- احمدي، . - 1387 در عین حال بررسیهاي به عمل آمده بیانگرت از آن دارد که مدیران تعاونیها تولید در مقایسه با دیگر کارکنان جهاد کشاورزي، از آموزشهاي ضمن خدمت کمتري استفاده مینمایند و در طراحی آموزشی و گزینش دورهها، نظرات آنان خیلی مد نظر قرار نمیگیرد. از سوي دیگر، نباید از خاطر دور داشت که صرف تدارك آموزشهاي ضمن خدمت حتی با کیفیتی عالی، ضامن توفیق یک سازمان نخواهد بود بلکه نتایج آموزشها باید به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و با توجه به یافتههاي ارزشیابی تعدیل و اصلاح شود. بر این پایه به منظور اصلاح ساختار نظام بهرهبرداري موجود، نظام تعاونی تولیدي روستایی میتواند پاسخی مناسب براي حل برخی نارسایی هاي کنونی کشاورزان خرده مالک باشد - اشرفی و همکاران، . - 1388 از این رو توسعه کمی و کیفی شرکتهاي تعاونی تولید روستایی، یکی از مهمترین ابزاري بوده است که در راستاي رفع نارسایی خردي و پراکندگی اراضی کشاورزي، افزایش بهرهوري و بالا بردن میزان تولید و در مجموع افزایش درآمد بخش کشاورزي در دستور کار وزارت جهاد کشاورزي قرار گرفته است. چرا که یکپارچه شدن اراضی خرد و پراکنده در کنار آموزش کادر فنی و مدیریتی تعاونیهاي یاد شده، امکان عملیات تجهیز و نوسازي کشتزارهاي، تأمین به موقع آب و نهادههاي کشاورزي و مصرف بهینه آنان، بکارگیري مؤثرتر ماشین هاي و انجام اقدام هاي بهزراعی را فراهم آورده و موجبات افزایش عملکرد تولید و ایجاد تحول در کشاورزي رایج و سنتی را در بخشهاي وسیعی از اراضی کشاورزي کشور هموار مینماید.
تعاونیهاي تولید روستایی، یکی از انواع تشکلهاي اقتصادي تولیدي در بخش کشاورزي هستند که با توجه به پیشینه دیرین همیاريهاي سنتی در نظام تولید روستایی و کشاورزي کشور، از قابلیتهاي در خور توجهی براي نهادینه شدن و کسب پذیرش عمومی برخوردار می باشند - شیرزاد، . - 1387 از این رو تعاونیهاي تولید، یک اهرم توانمند
اجتماعی اقتصادي در عرصه کشاورزي ایران به شمار میآیند که از ظرفیتهاي ارزشمند و فراوانی براي پیشبرد جریان توسعه روستایی در کشور برخوردار هستند.
با توجه به اهمیت نقش تشکلهاي کشاورزان و نظامهاي بهرهبرداري جمعی در کمک به افزایش تولید و ارتقاي بهرهوري، متولیان بخش کشاورزي استان خوزستان نیز از دیرباز پشتیبانی از توسعه تعاونیهاي تولید روستایی را وجهه همت خود قرار دادهاند چنان که هماکنون، 57 شرکت تعاونی تولید در شهرستان هاي مختلف این استان و با تمرکز بر تولید محصولات متنوع کشاورزي به ثبت رسیدهاند. در عین حال، این تشکلها به عنوان یک سازمان غیر دولتی و رسمی، با کمبودها و نارسایی هاي بسیاریی دست به گریباناند که از آن جمله، میتوان به عدم برخورداري برخی مدیران شرکتهاي تعاونی از دانش و مهارتهاي فنی و مدیریتی مورد نیاز و تجربه اجرایی اندك اشاره نمود که این مسأله، در بسیاري از موارد باعث بروز تنش در روابط میان مدیر عامل و اعضا شده و بر عملکرد تعاونیهاي تولید تأثیر بدي بر جاي گذاشته است. تا آن جا که در نتیجه این ضعف، برخی از تعاونیهاي تولید یاد شده در حالت رکود به سر برده و یا به کلی غیر فعال شدهاند. لذا این پژوهش در صدد بررسی تأثیر آموزشهاي ضمن خدمت ارایه شده به مدیران تعاونیهاي تولید استان خوزستان طی سالیان اخیر بود.
نتایج پژوهش طالقانی - 1372 - ، اهمیت دادن به آموزش و ارایه یک برنامه آموزشی بلند مدت و اصولی در سطوح مختلف براي مدیران تعاونیها را از عامل هاي موثر بر موفقیت آنان میداند. بررسی سعدي و همکاران - 1386 - ، نشان میدهد که اگر آسیبهاي تعاونیهاي تولید روستایی در دو بعد درون سازمانی و برون سازمانی بررسی شود، ضعف آموزش به ویژه در خصوص رکن ها تشکلها - مدیران و اعضاي هیئت مدیره - از اصلی ترین مانع هاي درونی توسعه آنان محسوب میشود. به عبارت دیگر، بر پایه یافتههاي این پژوهش هم اکنون رکن هاي تعاونیهاي تولید روستایی از ضعف آموزش در زمینههاي مختلفی مانند حسابداري، امور مالی، مشارکت، اصول مدیریت، رهبري و بسیاري موارد دیگر رنج میبرند. وزارت جهاد کشاورزي - 1385 - ، کمک به ارتقاء فکري و توسعه منابع انسانی تعاونیهاي تولید را اعم از رکن ها و اعضاي تعاونیها به موازات لزوم تجهیز شرکتها با امکانات و رسانههاي آموزشی ترویجی از ضروریت هاي دانسته و بر اهمیت تدارك آموزشهاي ضمن خدمت تأکید نموده است.
در عین حال نتایج پژوهش حاجی میررحیمی - 1372 - ، بیانگرت از آن دارد که کارایی و اثربخشی آموزشهاي ضمن خدمت وزارت جهاد کشاورزي در حد مورد انتظار نمیباشد که در این بین، نارسایی اصلی را نبود اطلاعات جامع و کامل از کیفیت و فرایندهاي طراحی، گزینش دورههاي آموزشی و نیز ارزشیابی این دو فرایند در نظام آموزش ضمن خدمت میداند. از سویی نتایج این بررسی نشان میدهد که ارزیابی، اصلاح و بازنگري فرایند گزینش دورههاي آموزشی ضمن خدمت، کمتر مورد توجه برنامهریزان و مسئولان نظام آموزشی وزارت جهاد کشاورزي قرار گرفته است. افزون بر این، یافتههاي این پژوهش حاکی بود که از دید کارشناسان جهاد کشاورزي، میزان تناسب محتواي دورههاي آموزشی با یکدیگر، طبقه شغلی، نوع و سطح مدرك تحصیلی و کیفیت و تناسب عناوین و سر فصل دورههاي آموزشی ضمن خدمت کمتر از حد متوسط است و برنامهریزي صحیحی براي آموزش ضمن خدمت وجود ندارد. چنان که برخی کارکنان، بیشتر از دیگرین در این دورهها شرکت میکنند. نتایج پژوهش روحانی - 1378 - بیانگرت از آن دارد که کمتجربگی مدیران، عمدهترین نقطه ضعف مدیریت شرکتهاي تعاونی تولید است چرا که مدیر و کارکنان این شرکتها، آشنایی لازم با جامعهشناسی روستایی، مدیریت، اصول تعاون و رسالتهاي تعاونیها را ندارند و براي این مهم آموزشهاي لازم را نیز کسب نکردهاند.
اهمیت موضوع
