بخشی از مقاله
بررسی روش های کاشت گیاه داروئی رازک درگرگان
چکیده:
رازک که ازگیاهان دو پایه وبالارونده است عصاره آن در کرم های پوستی با خاصیت نرم کنندگی و روغنهای آن بعنوان طعم دادن به نوشابه های غیر الکلی استفاده می شود . همچنین به عنوان ماده افزودنی درصنایع غذائی مانند سوسیس وآشامیدنیهای غلا ت و آب معدنی مورد استفاده قرار می گیرد. رازک که در مناطق معتدله نیمکره شمالی گسترش دارد در اکثر کشور های جهان از جمله ایران به صورت خودرو می روید که در استان گلستان در نقاط مرطوب انتشار دارد. هدف از این تحقیق اهلی کردن رازک و تعیین بهترین روش کاشت آن می باشد. این آزمایش در ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی چالکی در8 کیلومتری جاده گرگان - ساری ، با ارتفاع ازسطح دریا 65 متر ، بارندگی 630 میلیمتر ، دمای متوسط 17/5 درجه سانتیگراد ، اقلیم مرطوب و معتدل و خاک لومی اجرا شد . این طرح در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار با تیمارهای کاشت (1 بذرکاری ( 2 قلمه (3 پاجوش و (4 خوابانیدن در قطعه زمینی به مساحت حدود 1200 مترمربع با 16کرت به ابعاد 10× 5 متر اجرا شد. ابتدا بستر کاشت با شخم و دیسک عمود برهم کاملاً آماده شد تا بستر نرمی برای کاشت فراهم شود ، سپس تیمارها در داخل کرت ها به تعداد8 بوته به فاصله 2 /5 متر کاشته شد. از چهار روش کاشت از نظر استقرار بهترین روش استفاده از پاجوش بوده است هرچند از نظر آماری بین سه روش بذرکاری، پاجوش و خوابانیدن اختلاف معنی داری مشاهده نشد ولی روش پاجوش بیشترین استقرار در بین سه روش را داشت ولی با روش قلمه اختلاف معنی داری داشتند. از نظر محصول دهی روش پاجوش بیشترین عملکرد را داشته و نسبت به سایر تیمارها از نظر آماری برتری داشته است. از مجموع دو فاکتور استقرار و عملکرد می توان این نتیجه گیری را گرفت که بهترین روش کاشت گیاه رازک روش استفاده از پاجوش می باشد، زیرا در میان سه روش نامبرده بیشترین استقرار و عملکرد را داشته است، بنابراین این روش را برای کاشت گیاه رازک در مناطق مشابه محل اجرای طرح توصیه می نمائیم.
کلمات کلیدی: رازک، روشهای کاشت، پاجوش، قلمه، خوابانیدن، گرگان
مقدمه :
رازک که ازگیاهان دو پایه وبالارونده است دارای برگهای بیضی شکل که 3 تا 5 لوپ دارد . گلهای خشک شده آن بعنوان دارو های مسکن ومقوی در پزشکی کاربرد داردو به عنوان ضد عفونی کننده،آرا مبخش در تولیدپماد وضماد جهت رفع کوفتگی ها و حتی جراحتهای سرطانی را درمان کرد. عصاره این گیاه در کرم های پوستی با خاصیت نرم کنندگی و روغن های آن بعنوان طعم دادن به نوشابه های غیر الکلی استفاده می شود. همچنین به عنوان ماده افزودنی درصنایع غذائی مانند سوسیس وآشامیدنیهای غلا ت وآب معدنی مورد استفاده قرار می گیرد، این مواد می تواند از باکتریهای مضر جلوگیری کند. ساقه رازک سرشار از فیبر می باشد که پسماندهای آن همانند سایر محصولات کشاورزی در کاغذ و فیبر مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه شامل گونه های متعددی است ولی گونه Humulus lupulus ا ز زمانهای گذشته در بیشتر نقاط جهان جهت مصارف داروئی و صنعتی مورد استفاده وکشت می گردد که در اقلیم های متفاوت جهان بسته به ویژگیهای آن گونه ها ی دیر رس یا زودرس کشت می گردد . این گیاه که در مناطق معتدله نیمکره شمالی گسترش دارد در اکثر کشور های جهان از جمله ایران به صورت خودرو
1
می روید که در استان گلستان در نقاط مرطوب انتشار دارد. خاک مناسب برای کاشت رازک دارای بافت متوسط وضخامت زیاد ودارای ترکیبات کلسیم می باشد pH. خاک برای رازک 6 / 5 - 7 می باشد. ازدیاد این گونه توسط قلمه ریشه روشی موثر برای ایجاد مزارع پرورش رازک می باشد. اندام مورد استفاده آن گلهای ماده می باشدکه به شکل مخروط ار فلس های متعدد تشکیل شد ه است ودارای ماده موثره لوپولن میباشدکه درته فلسها به صورت کریستال زرد رنگ قرار دارد. بررسی های انجام شده نشان می دهد که این گیاه توسط پاجوش وخوابا نیدن علی رغم روشهای دیگر تکثیر مانند کاشت قلمه وبذر، روشی موثرتر وزود بازده می با شد . اجرای طرح تحقیقاتی درزمینه اهلی کردن گیاهان داروئی بومی ضمن جلوگیری از انقراض این گونه تحولی در اقتصاد روستائیان و حفاظت از جنگلهای ایجاد شده، می گردد.
رازک در نواحی شمال ایران و در استانهای گیلان ، مازندران و گلستان رویش دارد . در استنان گلستان این گونه در بندرگز (پایه ماده ) ، کردکوی ،گرگان ، علیآباد ( پایه نر و ماده) و پارک ملی گلستان ( پایه نر و ماده ) در نواحی جلگهای و مرطوبحاشیه رودخانه ها و پراکنش دارد ( 4 ،5 ، . (6
این گیاه هم جنبه داروئی و هم صنعتی دارد. از نظرداروئی - خوابآور و اشتهاآور و تحریک کننده دستگاه گـوارش وتقویـت کننده اعمال کلیه دستگاههای بدن ،آرامبخش ، مدر وتصفیهکننده خون و... ، درصنعت الیاف رازک درتهیه پارچههای خشـن کرباس و طناب و از میوه آن درتهیه نوشابهها مورداستفاده قرارمیگیرد.
مواد و روشها :
این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کمالی در 8 کیلومتری جاده گرگان - ساری ، بـا ارتفـاع ازسـطح دریـا 65 متـر ، بارنـدگی 630 میلیمتر ، دمای متوسط 17/5 درجه سانتیگراد ، اقلیم مرطوب و معتدل و خاک لومی اجرا شد .
این طرح در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار با تیمارهای کاشت (1 بذرکاری (2 قلمـه (3 پـاجوش و (4 خوابانیدن در قطعه زمینی به ابعاد26 × 46 متر و مساحت حدود 1200 مترمربع با 16کرت به ابعاد 10× 5 متر اجرا شد. در سـال اول بعد از آماده شدن طرح وانجام کاشت جهت مبارزه با آفات وبیماریها از سم کارابین وکاپتان طبق دستورات فنی استفاده شد.
درروش بذر کاری بذرها ی جمع آوری شده پس از تعیین قوه نامیه در فروردین مـاه در نقـاط مشـخص شـده کـرت کشـت شـد. کاشت قلمه درشهریور ماه درهمان محل تعیین شده انجام گرفت. در روشهای پاجوش و خوابانیدن پایـه هـای اصـلی و مـادری بـه صورت همزمان در نقاط تعیین شده در طرح در دهه اول آبان ماه منتقل یافت ولی در روش خوابانیدن پس از ایجاد ساقه ، آنهـا را در زمین خوابانده و روی آن را با خاک پوشاندیم، پس از تولید ریشه های نابجا ، گیاه جدید را از پایه مادری قطع نمـودیم. بجـز در سال آخر جهت مقایسه مشاهدات تمام تیمارها در طول تابستان آبیاری شدند. مشاهدات شامل بررسی وضعیت سبز شدن بذرها ، استقرار ، مراحل فنولوژی ، وضعیت کیفی پایه ها و همچنین میزان محصول آنها هر 15 روز یکبار انجام شده است .
