بخشی از مقاله
بررسی عوامل موثر بر رضایت شغلی کارکنان شرکت راه آهن ج.ا.ا)
چکیده :
مقاله حاضر در صدد است تا با استفاده از تئوریهاي مختلف رضایت شغلی از جملـه تئـوري انصـاف ،اختلاف،انتظـارات ،برابـري ،تقویت ،نگرش و رضامندي ،کامروایی،الگوي کاهشی ومدل هرزبرگ به بررسی عوامل موثر بر رضایت شـغلی را بـا تاکیـد بـر امکانات وتسهیلات رفاهی بیان نماید. پژوهش به صورت پیمایش در حجم 410 نفر به روش نمونه گیري خوشـه اي سیسـتماتیک انجام شده است تحلیل ستاده هاي این تحقیق با استفاده از نرم افزار SPPS و به وسیله مدل رگرسیونی مـولتی نومیـال انجـام یافته است. درنهایت آنچه بدست آمده در چهار گروه دسته بندي شده که عبارتند از توزیع عادلانه امکانـات ،عوامـل ارزشـی ، وجه نظر کارکنان به شرکت وتحصیلات که بر روي متغیر رضایت از امکانات و تسهیلات رفاهی تاثیر گذار بوده اند.
واژگان کلیدي : رضایت شغلی ،کارمند ، شغل ، انگیزش ، رفاه ،عوامل ارزشی
-1مقدمه :
از آنجایی که پیدایش و بقاي هر سازمانی وابسته به نیروي انسانی است بنـابراین شـناخت جنبـه هـاي مختلـف جسمی و روحی او از دیرباز تاکنون مورد توجه جامعه شناسان ، اقتصـاددانان ،سیاسـت مـداران و متخصصـین علوم تربیتی بوده است. در این میانه اگر کسی به شغل خود علاقه مند باشد، خلاقیت و اسـتعداد وي در زمینـه کاري اش شکوفا خواهد شد و دچارخستگی وسرخوردگی وافسردگی نخواهـد شـد واگـر چنـین نباشـد هـم خودش افسرده شده وهم کارش بی نتیجه خواهد ماند واز این رهگذر جامعه نیز دچار آسیب خواهد شد.
بنابراین درهر سازمانی باید به راهکارهاي موثر در ایجاد رضایت شغلی کارمندان پرداخـت تـا انگیـزه لازم را در منابع انسانی ایجاد نموده و کارمندان ضـمن احسـاس امنیـت وآرامـش در محـیط اداري ،از نهایـت تـلاش ،توان ومهارت خود براي دستیابی به هدف هاي کلان سازمان استفاده نماید.
شرکت راه آهن جمهوري اسلامی ایران نیز با 15700 کارمند ، بی نیاز از یافتن این راهکارها نمی باشد . چـرا که ارتقاء بهره وري در گرو رضایت شغلی کارکنان شرکت راه آهن می باشد.
از میان عوامل متعددي که بر روي رضایت شغلی تاثیر می گذارند عامـل میـزان امکانـات وتسـهیلات رفـاهی تاثیر بسزایی در این زمینه دارد. این نوشتار سعی دارد تا با شناسایی هر چه بیشتر عوامل موثر بر رضایت شـغلی و با پیروي از اصول و منطق علمی حاکم بر یک پژوهش آکادمیک ، در نهایت با ترسیم یـک نمـاي کلـی از وضعیت امکانات رفاهی ونحوه تاثیر آن بر رضایت افراد را بررسی نموده و چرایی و چگـونگی آن را جهـت ارتقاء بهره وري پرسنل راه آهن ارائه نماید.
-2 بیان مسئله :
مهمترین مسئله ،تلاش در جهت انجام مطالعه نظام مند ومعطوف به رضایت شغلی با توجه خاص بـه امکانـات وتسهیلات رفاهی کارکنان شرکت راه آهن جمهوري اسلامی است.لیکن به دلیل اهمیت موضـوع، مـی تـوان از جوانب متعدد ومتفاوت دیگري نیز به شناسایی اثر گذاري وتاثیر پـذیري کلیـه متغیرهـاي مسـتقل ، وابسـته ،تعدیل کننده و …در بحث رضایت مندي شغلی پرداخت و در نهایت به منظور آسیب شناسی هـاي سـازمانی
و رفتاري ، در کنار نتایج پژوهش و اقداماتی که در راستاي کـاهش نارضـایتی صـورت مـی گیـرد ،خـود بـه عنوان عامل توجه مدیریت به اهمیت منابع انسانی سازمان و شناخت مشکلات آنان ، به عنوان عامـل مداخلـه گر در روحیه کارکنان ، تاثیر مطلوب گذاشته و ازنظر افراد ،نشانه توجه مدیریت به مشکلات زنـدگی کـاري
و خانوادگی آنان بحساب می آید.
-3 اهداف پژوهش :
اگرچه رضایت مندي شغلی همواره ذهن مدیران را به سوي خود معطوف داشته ، امـا همیشـه مـورد تجزیـه و تحلیل دقیق وکند و کاو علمی قرار گرفته است.یکی از مهمترین اهداف این پژوهش سنجش میـزان رضـایت مندي شغلی وعومل موثر بر آن به منظور نگهداري بهینه منابع ا نسانی (کاهش نارضایتی) و در نهایت ،کاربرد موثر هدایت شغلی معطوف به امکانات و تسهیلات رفاهی کارکنان شرکت راه آهن جمهوري اسلامی ایـران است.
-4چارچوب تئوریکی :
در این پژوهش براي بررسی ابعاد گوناگون رضایت شغلی ، از نظریه هاي متفاوتی استفاده شده است :
نظریه انصاف که مشتق شده از نظریه مبادله است ، این نظریه منابع ناخشنودي را تمایل افراد به تخفیـف تـنش هایی می داند که از نابرابري وبی عدالتی احساس شده، برمی خیـزد بـه بیـان دیگـر، سـنجش رضـایت شـغلی کارکنان از امکانات وتسهیلات رفاهی با استفاده از شاخص توزیع عادلانه((Wilson & Alanand , 1990 : 78-85
نظریه اختلاف که بیان می دارد رضامندي با نارضامندي شغلی به اختلافی بستگی دارد که شـخص بـین آنچـه بدست آورده و آنچه تمایل دارد احساس کند. (wexley & yuki, 1998 : 45-85)
نظریه امید و انتظار که بیان می کند رضامندي شغلی بوسیله انطباق کامل امیـدها وانتظـارات بـا پیشـرفت هـاي
فرد تعیین می شود .
نظریه برابري بیان می کند که انگیـزش فـرد بـراي کـار بـه ایـن بسـتگی دارد کـه وي احسـاس کنـد منصـفانه وعادلانه با او رفتار می شود آنچه مهم است احساس فرد مبنی بر منصفانه بودن و غیرمنصفانه بودن است وایـن امر مربوط به نگرش فرد می باشد . (توسلی ، (1375:148
نظریه انتظارات ، انتظارات فرد را در تعیین نوع ومیزان رضایت شـغلی مـوثر مـی دانـد .اگـر انتظـارات فـرد از شغلش خیلی زیاد باشد دراین حالت رضایت شغلی معمولا دیرتر ومشـکل تـر حاصـل مـی گـردد. (مورهـد ،
(1375:183
نظریه تقویت عنوان می کند که رفتار فرد زاییده محیط ومحرك هاي بیرونی است مـی تـوان باتقویـت رفتـار مطلوب مردم را به انجام کارهاي شایسته سوق داد.در واقع این نظریه بر این اساس استوار اسـت کـه تقویـت شرطی کننده رفتار می باشد بنابراین با پاداش می توان رفتار را تقویت کرد. (علوي ،(1371:28 -30
نظریه نگرش و رضامندي عنوان می کند که افرادي که نسبت به مشاغل نگرش مطلوب دارند انگیزش کـاري بیشتري خواهند داشت واصل هماهنگی شناختی نیز این نکته را بیان می دارد که مردم به طرقی عمـل خواهنـد نمود که بانگرش هاي آنان هما هنگ باشد .(شکر شکن ، (1381:79
نظریه کامروایی نیازي ،بیان می کند :اگر شخص آنچه را می خواهد ، بدست آوردخشـنود و راضـی خواهـد شد و دیگر اینکه هر چه شخص چیزي را بیشتر بخواهد ، و وقتی آن را به دست مـی آورد خشـنودتر خواهـد شد (کورمن ، (1370:33
الگوي کاهشی هم پیشنهاد می کند که رضایت شغلی تابعی است مستقیم ازتفاوت میان نیازهاي یک شـخص ودرجه اي که محیط ،کامروایی آن نیازیها را فراهم می کند هر چه تفاوت با در نظر گرفتن همه نیازهـا بیشـتر باشد . رضایت کمتراست وهر چه تفاوت کمتر باشد ، رضایت بیشت است. (علوي ، (1371:115
هرزبــرگ دوعامــل بهداشــتی و انگیزشــی را مــوثر مــی دانــد. البتــه بــودن عوامــل بهداشــتی ســبب خشــنودي نمی شود بلکه نبود آن باعث ناخشنودي می گردد. اما عوامل انگیزشی عواملی هستند که وجود آنهـا موجـب
خشنودي می گردد((dessler , 1980:220 -225
مدل زیر با تلفیق نظریه هاي بالا بدست آمده است :
-5 فرضیه هاي تحقیق :
فرضیه اصلی : بین رضایت شغلی و برخورداري از امکانات وتسهیلات رفاهی کارکنان شرکت راه آهـن رابطـه معنی داري وجود دارد.
-6 پرسش هاي تحقیق :
آیا بین رضایت شغلی ،احساس توزیع عادلانه و برخورداري از امکانات وتسهیلات رفـاهی کارکنـان شـرکت راه آهن رابطه معنی داري وجود دارد؟
آیا بین رضایت شغلی ، سطح توقع و انتظارات برخورداري از امکانات و تسـهیلات رفـاهی
