بخشی از مقاله
چکیده
تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سالهای گذشته مورد علاقه بسیاری از محققان رشته های رفتار سازمانی و روانشناسی خصوصاً روانشناسی اجتماعی بوده است. هدف این پژوهش تبیین تاثیر رضایت شغلی بر روی تعهد سازمانی کارکنان شرکت پالایش گاز ایلام است. تحقیق حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت و نحوه گردآوری دادهها از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه مورد مطالعه این تحقیق کلیه کارکنان شرکت پالایش گاز استان ایلام بود که یک نمونه 226 از آنها انتخاب گردید.
ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود. پایایی این پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ و با مقدار 0/873 مورد تایید قرار گرفت. دادههای گردآوری شده با استفاده نرم افزار SPSS21 و AMOS تجزیه و تحلیل گردید. یافتههای مطالعه نشان دادند که برازش مدل پیشنهادی مناسب است و رضایت شغلی بر تعهد سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین تأثیر معنادار رضایت شغلی بر روی ابعاد تعهد سازمانی - تعهد عاطفی، هنجاری، مستمر - نیز تأیید گردید.
مقدمه
تعهد سازمانی یک نگرش مهم شغلی و سازمانی است که در طول سالهای گذشته مورد علاقه بسیاری از محققان رشته های رفتار سازمانی و روانشناسی خصوصاً روانشناسی اجتماعی بوده است اما عده ای دیگر از محققان این دیدگاه را نپذیرفته و معتقدند که تعهدسازمانی اهمیت خود را از دست نداده است و همچنان می تواند موردتوجه قرار گیرد
امروزه از نیروی انسانی به عنوان یکی از مهمترین منابع سازمانی یاد میشود که در دستیابی به بهرهوری در سازمان و در نهایت، در کل جامعه نقش محوری بر عهده دارد. از این رو آگاهی از مفاهیم و سازههای مربوط به نیروی انسانی ضروری به نظر میرسد
یکی از عمدهترین مفاهیمی که از یک سو تلاشهای نظری و بنیادی بسیاری را به خود معطوف داشته و از سوی دیگر در تمامی سطوح مدیریت و منابع نیروی انسانی سازمانها اهمیت یافته است، رضایت شغلی2 کارکنان است
اهمیت توجه به رضایت شغلی دلایل فراوانی دارد. اسپکتور 4 از جنبه کرامت انسانی به موضوع مینگرد و یاداور میشود کارکنان حق دارند که مورد رفتار احترامآمیز قرار گیرند
از جنبه مطلوبیت، رضایت شغلی روی رفتار افراد اثر میگذارد، این رفتار نیز روی کارکرد سازمان تأثیر میگذارد. بهرهوری، غیبت و ترک خدمت، کنارهگیری،تأخیر در کار، تحلیل رفتگی شغلی، سلامت جسمی و روانی، تعهد سازمانی و رضایت از زندگی تحت تأثیر رضایت شغلی قرار دارد
اسپکتور معتقد است که رضایت شغلی نگرشی است که چگونگی احساس مردم را نسبت به مشاغلشان به طور کلی و یا نسبت به حیطههای مختلف آن نشان میدهد
براساس تعریف لوتانز8 رضایت شغلی شامل ادراک فرد از برآورده شدن انتظارش از شغل تلقی میشود یکی از پیامدهای مهم رضایت شغلی، تعهد سازمانی عنوان شده است بنابراین، پس از رضایت شغلی، دومین متغیر مهم نگرش شغلی که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود معطوف داشته، تعهد سازمانی9 است
شواهد پژوهشی بیانگر این است که تعهد سازمانی یکی از عوامل مؤثر و پیشبینیکننده قوی برای رفتار سازمانی بوده و از سوی دیگر در اثربخشی سازمانی نقش مؤثری دارد
به اعتقاد پری2 اگر سازمان بخواهد با برخوداری از رسالتی روشن، راهبردهایی مطلوب، ساختارهای سازمانی کارآمد و طراحی شغلی مناسب، به طور کامل به هدف خود دست یابد، نیازمند نیروی انسانی توانمند و متعهد به سازمان است
مدیران سازمانها بایستی سطح تعهد سازمانی کارکنان خود را افزایش دهند. چرا که تعهد سازمانی با پیامدهایی از قبیل رضایت شغلی، حضور، رفتار سازمانی فرا اجتماعی3 و عملکرد شغلی رابطه مثبت و با تمایل به ترک شغل رابطه منفی دارد و میتواند به عنوان یک شاخص مهم، جهت تأثیر اثربخشی کارکنان یک سازمان باشد
تعهد سازمانی، نگرش مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمان - نه شغل - است که در آن مشغول کارند - آلن، . - 23 :2007 به اعتقاد آلن و مییر تعهد سازمانی، حالتی روانی است که بیانگر نوعی تمایل، نیاز و احترام به منظور ادامه اشتغال در سازمان، و در بر گیرنده تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری است
تعهد عاطفی« به وابستگی احساسی فرد در سازمان اشاره دارد، »تعهد مستمر« مربوط به تمایل باقی مانده در سازمان به خاطر هزینههای ترک سازمان یا پاداشهای ناشی از ماندن در آن میشود و سرانجام »تعهد هنجاری« احساس تکلیف به باقی ماندن به عنوان یک عضو سازمان را منعکس میکند
در تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت سازمان، تعهد سازمانی متغیر مهمی است. این متغیر مهم تحت تأثیر عوامل متعددی قرار گرفته است و سازمانها میتوانند با آگاهی از مفهوم تعهد سازمانی و شناخت عوامل مؤثر بر آن و بهینهسازی آنها، تعهد کارکنان و در نتیجه عملکرد خود را بهبود بخشند. ماتیو و زاجاک6 عوامل تأثیر گذار بر تعهد سازمانی را شامل ویژگیهای شخصیتی، خصوصیت فرد، خصوصیت شغلی، روابط گروهی و روابط با رهبران سازمان، ویژگیهای سازمانی و وضعیت نقش برشمردهاند
شواهد پژوهشی مبین آن است که عوامل فردی، شغلی، سازمانی و فراسازمانی بر تعهد سازمانی مؤثرند از جمله، رضایت شغلی بر تعهد سازمانی کارکنان تأثیر زیادی دارد - تزنگ8، . - 2 :2002 باتوجه به برخی اختلاف نظرها درباره میزان تاثیر تعهد سازمانی بر رفتار کارکنان در سازمان، در این مطالعه تأثیر رضایت شغلی بر تعهد سازمانی در بین کارکنان ماهر مورد بررسی میگردد.
پیشینه تحقیق
تفرشی و دریابگیان - 1390 - ، به بررسی رابطه بین رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان یک شرکت نیمه خصوصی در استان هرمزگان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که ارتباط بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی، رضایت شغلی و رفتار شهروندی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی معنادار است. همچنین بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی نیز رابطهی چندگانه دارد که رضایت شغلی و تعهد سازمانی 21 درصد از واریانس رفتار شهروندی را پیشبینی میکنند.
امین بیدختی و صالحپور - - 2007، رابطه رضایتمندی شغلی و تعهد سازمانی را در کارکنان آموزش و پرورش شهر مشهد مورد بررسی قرار داند. براساس نتایج رضایت از نوع کار، رضایت از حقوق و مزایا و سپس رضایت از همکاران بیشترین تأثیر را بر تعهد سازمانی دارند.
رستمی و همکاران - 2009 - ، در پژوهشی به تبیین رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه تهران براساس ابعاد شخصیت، تعهد سازمانی و رضایت شغلی آنان پرداختند. نتایج نشان داد، رابطه رفتار شهروندی سازمانی با رضایت شغلی و ابعاد آن - ماهیت کار، شناسایی، موفقیت و مسئولیت - ، تعهد سازمانی و مؤلفههای آن رابطه منفی معناداری دارد. تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که مؤلفه مسئولیت از رضایت شغلی، تعهد عاطفی از تعهد سازمانی و ابعاد وظیفه شناسی، سازش پذیری و گشودگی از شخصیت،رفتار شهروندی سازمانی را پیشبینی میکنند.
شاکرینیا و نبوی - 2010 - ، در پژوهشی نشان دادند رضایت شغلی و تعهد سازمانی در کارکنان پلیس راه و راهور استان گیلان بیشتر از حمایت سازمانی ادراک شده است. همچنین بین حمایت سازمانی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی آنها، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. رضایت شغلی کارکنان تعهد سازمانی آنها را پیشبینی میکرد. کارکنان به لحاظ حمایت سازمانی و تعهد سازمانی و رضایت شغلی با یکدیگر تفاوت معناداری داشتند.
امیرزاده و اردستانی - 2011 - ، در پژوهشی به عوامل اثرگذار بر رضایت شغلی در کارمندان منطقه 2 تهران پرداختند. نتایج نشان داد که ارتباطات بین فردی و دستمزد و مزایا، بیشترین تأثیر را بر رضایت شغلی داشته اند. روس و مک نیلی - 1995 - 9، رابطه بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی را با استفاده از تعدیل کنندههای تجربه، جنسیت، و عملکرد مورد مطالعه قرار دادند و نتیجه گرفتند که بین رضایت شغلی و تعهد سازمانی رابطه وجود دارد.
سیکورسکا - سیمونز - 2005 - 10، در تحقیق خود رضایت شغلی، فرهنگ سازمانی و تحصیل پیشبینی کنندههای قوی تعهد سازمانی هستند و بر روی هم 58 درصد از واریانس تعهد سازمانی را تبیین میکنند . سطوح بالای تعهد سازمانی با ادراکات بسیار مطلوب کارکنان از فرهنگ سازمانی و رضایت شغلی بالا همراه است. ویلیامز - 2005 - ، در پژوهشی رابطه تعهد سازمانی کارکنان پرستاری را با برخی از شاخصهای عملکرد کارکنان مورد بررسی قرار داد.
نتایج پژوهش وی نشان داد تعهد، رابطه معکوسی با میزان ترک خدمت کارکنان و رابطه مستقیمی با رضایتمندی بیماران دارد. وانگ و ستوود و لاک1 - 2007 - ، به بررسی پیشبینیهای رضایت شغلی و تعهد سازمانی و نقش واسطهای خرده فرهنگهای سازمانی پرداختند و نتیجه گرفتند که رابطه معنیداری میان سبک رهبری و تعهد وجود دارد. همچنین رضایت شغلی بر روی تعهد سازمانی تاثیر دارد و به عنوان یک عامل واسطه ای عمل میکند.
عثمان و انوگراه - 2009 - 2، در پژوهشی با عنوان بررسی ارتباط تعهد و موفقیت شغلی و نقش واسطهای تعهد در ارتباط با هوش هیجانی- موفقیت شغلی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که تعهد سازمانی، رضایت شغلی را پیشبینی مینماید و تعهد واسطهی ارتباط بین هوش هیجانی و رضایت شغلی است.
فرضیههای پژوهش
فرضیه اصلی: رضایت شغلی بر روی تعهد سازمانی کارکنان ماهر تاثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه فرعی اول: رضایت شغلی بر روی تعهد هنجاری کارکنان ماهر تاثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه فرعی دوم: رضایت شغلی بر روی تعهد عاطفی کارکنان ماهر تاثیر مثبت و معناداری دارد.
فرضیه فرعی سوم: رضایت شغلی بر روی تعهد مستمر کارکنان ماهر تاثیر مثبت و معناداری دارد.
مدل پیشنهادی تحقیق
با توجه به مطالعات گذشته مدل پیشنهادی تحقیق به شرح زیر است:
شکل :1 مدل مفهومی تحقیق
تعریف نظری واژهها و مفاهیم مهم تحقیق تعهد سازمانی: درجه نسبی هویت فرد با یک سازمان خاص و درگیری و مشارکت او با آن سازمان است - آلن و می یر، . - 1996 به عبارتی، تعهد سازمانی را نوعی وابستگی به سازمان در نظر می گیرند براساس این شیوه فردی که به شدت متعهد است، هویت خود را از سازمان می گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آمیزد و از عضویت در آن لذت می برد. در این مطالعه تعهد سازمانی به وسیله سه بعد تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری بر اساس مطالعه- ی آلن و می یر - 1996 - سنجیده میشود؛ در ادامه این ابعاد به صورت خالصه تعریف میگردند.
تعهد عاطفی: تعهد عاطفی به معنای وابستگی عاطفی به سازمان است - آلن و می یر، . - 1996 وابستگی عاطفی به سازمان به طوری که فرد اهداف سازمانی را اهداف خود بداند و متقاعد شود که سازمان را در راه رسیدن به اهدافش یاری کند.
تعهد مستمر: مربوط به تمایل به باقی ماندن در سازمان به خاطر هزینه های ترک سازمان یا پاداش های ناشی از ماندن در سازمان می شود.
تعهد هنجاری: تعهد هنجاری احساس تکلیف برای ادامه همکاری با سازمان است - آلن و مییر، . - 1996 تعهد هنجاری احساس تکلیف به باقی ماندن به عنوان یک عضو سازمان به خاطر احساس دین و الزام به باقی ماندن در سازمان را منعکس می کند.
رضایت شغلی: رضایت شغلی، یک حالت - خلق و خوی - مثبت حاصل از ارزیابی کار و تجربه ی کاری کارکنان است - بریف ، :1998 . - 32 رضایت شغلی می تواند به عنوان یک رویکرد جهانی از احساسات و عواطف درک شده کارکنان مبتنی بر تجربه ی کار تعریف شود. همچنین لاک معتقد است رضایت شغلی ناشی از ارزیابی شغل به عنوان امری است که رسیدن یا امکان رسیدن به ارزش-های مهم شغلی را فراهم می آورد. بنابراین فرد زمانی بطور موثر سازمان را در جهت رسیدن به اهداف آن یاری می رساند که ابتدا از شغل و حرفه خود راضی و خشنود باشد و نیز به کاری بپردازد که به آن علاقهمند است
روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی میباشد. از نظر نحوهی اجرای پژوهش کیفی، از نظر نوع دادهها توصیفی-پیمایشی و از نوع همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل و آمار استنباطی از نرمافزار spss21و AMOS استفاده گردیده است.
جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه
روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت نمونه گیری تصادفی-طبقهای میباشد. در این تحقیق برای تعیین حجم نمونه از فرمول تعیین حجم نمونه در جوامع محدود بصورت زیر استفاده میگردد.
در این تحقیق Z توزیع استاندارد میباشد که در سطح اطمینان 95 درصد برابر با 1/96 میباشد. N حجم جامعه مورد بررسی،P و q از روش احتیاطی برابر 50 درصد و ضریب خطا - - برابر با 0/05، بنا بر محاسبات، حجم نمونه 226 به دست آمد.
