بخشی از مقاله
بررسی نقش طراحی مدولار در کاهش هزینه ی ساخت مسکن
چکیده:
بارز ترین چهره در ساخت و ساز ، ساختن برای زندگی یا مسکن است . آنچه که بیشتر مو رد توجه است ،کنترل هزینه های مربوط به ساخت و بهره برداری از بناهای مسکونی است . هدف اصلی پژوهشگر از بیان طراحی مدولار، معرفی روشی برای کنترل و کاهش هزینه های اضافی و اتلاف زمان ساخت است که علاوه بر آنکه امری ضروری و غیر قابل انکار و متناسب با نیاز های جوامع امروزی بشمار می آید ، می تواند گامی مؤثر در جهت توسعه ی پایدار شهری بردارد ؛ چرا که به یکی از مهم ترین ابعاد توسعه ی
پایدار، یعنی پایداری اقتصادی ، پاسخ می دهد . در جامعه ی صنعتی امروز که نیاز به آماده بهره برداری شدن ، سریع سازی ومقاوم سازی از جمله اهداف است ، نیاز به طراحی و استفاده از مدولی ثابت برای ساخت بسیار حائز اهمیت می باشد. در این مقاله
ابتدا به تعریف ویژگی های طراحی مدولار پرداخته می شود ، سپس کاربرد آن در معماری سنتی ایران به همراه بررسی مونه یموردی پرداخته می شود و سپس به کاربرد امر وزی آن در سایر کشورها و لزوم استفاده از آن در جامعه ی امروز کشورمانپرداخته می شود. در ضمن به بررسی پیش ساختگی در ساختمان های مسکونی و همچنین پیش ساختگی مدولار در ساختمان های مسکونی پرداخته می شود.
واژه های کلیدی : مدولار، مسکن ،کاهش هزینه ، توسعه ی پایدار ، معماری سنتی ، پیش ساختگی
.1مقدمه
نیاز به مسکن و داشتن سرپناه همواره از اساسی ترین نیازها در طول زندگی بشر می باشد . با گذشت زمان و افزایش جمعیت ، نیاز به ساخت مسکن برای جمعیت روزافزون بشر افزایش یافت . فراهم آوردن مسکن ارزان قیمت امروزه یکی از مشکلات اساسی شهرنشینان بشمار می آید به همین منظور طراحان ومعماران در پایین آوردن هزینه های ساختمان ، نقش مؤثر را ایفا می کنند . چرا که با ارائه ی راهکارهای مناسب در زمینه ی طراحی و ساخت و ساز ، می توانند علاوه بر کاهش هزینه های مسکن ،در توسعه ی پایدار شهری نیز گام بردارند . طراحی مدولار راهکاری است که تأثیر به سزایی در کاهش هزینه ها خواهد داشت . طراحی مدولار می تواند در طراحی فرم ساختمان ، پلان یا طراحی اجزای ساختمان مانند طراحی نما و پنجره ها ظهور یابد . امروزه با توجه به نیاز مضاعف به طراحی و اجرای صحیح و متناسب فضاهای مسکونی در ایران رسیدن به طراحی مدولار بر اساس آنچه در فرهنگ و تاریخ خود داشتیم جهت سریع سازی و مقاوم سازی ضروری به نظر می رسد . این روند رسیدن به پیش ساختگی به معنای عدم انعطاف یا طراحی یکنواخت نیست ، بلکه هدف تطبیق طراحی بر هندسه ای هماهنگ است که د ر نهایت می تواند گامی موثر در جهت توسعه ی پایدار شهری بردارد.
توسعه پایدار؛ توسعه ای است کیفی و متوجه کیفیات زندگی است و هدف از آن بالا بردن سطح کیفیت زندگی برای آیندگان می باشد (بیانیه ی کمسیون جهانی محیط زیست و توسعه آینده،.(1987
توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است : 1 . پایداری محیطی 2. پایداری اقتصادی 3. پایداری اجتماعی . در مقاله ی حاضر ، هدف از بررسی طراحی مدولار ، روشی برای رسیدن به بعد اقتصادی توسعه ی پایدار می باشد .
در بناهای سنتی ایران بحث طراحی مدولار، با عنوان پیمون نمود فراوانی داشته است و شاهد استفاده از پیمون به عنوان اندازه و مقیاس هستیم؛ اندازه های معین و مشخصی که در طرح تکرار شود . پیمون، عرض در و شناخته شده به دو نوع اصلی است؛ پیمون کوچک به طول 14 گره وپیمون بزرگ به طول 18 گره (پیرنیا،.(56:1383مقیاس های اولیه ی اندازه گیری طول را غالبا اندازه هایی از بدن انسان تشکیل می داد .از جمله واحد هایی که در ایران در دوره اسلامی رایج گشت، گز بود .این طول را نیز برابر طول دست انسان ، از سر انگشتان تا آرنج دانسته اند .در فرهنگ معین آمده است که گز معادل ذر ع و برابر 16 گره است
(مولوی،.(23:1381
استفاده از الگوی ابعادی نیز از دیرباز توسط تمدن های باستان روم و یونان شناخته شده بود . در سایر کشورها فکرتهیه قطعات پیش ساخته (پیمونی کردن) به قرن هفدهم برمی گردد . انگلیسی های مقیم آمریکا از دیوارهای پیش ساخته ای که از قاب های چوبی تشکیل شده بود ، استفاده می کردند؛ چرا که به راحتی در داخل کشتی جا داده شده و قابل حمل بودند . (جذبی،: 1379 .(91 در اروپا فکر پیمونی کردن ساختمان ها در اواخر قرن نوزدهم شکل گرفت و انقلاب صنع تی در مسیر خود با پیدایش مواد ساختمانی جدید مانند تیرآهن و دیگرفرآورده های فلزی ، فولاد و بالاخره بتن مسلح، موجب سرعت بخشیدن به ایجاد ساختمان های صنعتی و پیمونی شد . پس از جنگ جهانی به دلیل نیاز شدید به ساخت مسکن برای جمعیت جنگ زده، روند طراحی استاندارد به وجود آمد که طی آن طراحی به روش مدولار جهت پیش سازی در ساختمان را در پی داشت و محرک واقعی تسریع اجرای ساختمان های پیمونی در کشورهای مختلف شد (جذبی،. (91:1379
روش تحقیق:
روش تحقیق در مقاله ی حاضر، روش تحلیلی و توصیفی بوده و اطلاعات آن به شیوه ی کتابخانه ای و استفاده از منابع و اطلاعات موجود در کتب و مقا لات مرتبط می باشد . در واقع، تشریحی از بررسی طراحی مدولار و تا ثیر آن بر کاهش هزینه های ساخت مسکن به همراه توصیفی از نمونه های موردی آن در ایران و خارج از کشور می باشد.
.2تعریف طراحی مدولار
طراحی مدولار همانطور که از نامش پیداست ؛ یعنی پیمونی کردن ساختمان هاو ایجاد هماهنگی در ابعاد ساختمان . هماهنگی ابعاد عبارتست از تنظیم ابعاد در ساختمان به منظورتقلیل تنوع عددی و بعدی قطعات ساختمان و امکان قرار گرفتن آنها در کنار یکدیگر بدون اینکه نیاز ی به اندازه درآوردن درمحل کارگاه باشد . این هماهنگی زمانی حاصل می شود که ابعاد تمام قطعات و خود ساختمان مضربی از یک اندازه استاندارد یا Module Basic باشد (اولیا،.(53:1363 تعیین مدول پایه باید براساس شرایط عمومی (اندازه ،جهت ساخت متناسب باطراحی، ساده و کامل، قابلیت تطبیق با سیستم مقیاس های بین المللی )و شرایط محلی در نقاط مختلف ایران (تطبیق با سنت های فرهنگی و اجتماعی ایران، شرایط اقلیمی و ابعاد مصالح ساخت بومی منطقه) شکل بگیرد.
.3پیمون در معماری گذشته ایران
همانطور که اشاره شد در گذشته از پیمون برای شکل گیری تناسبات فضاها استفاده می شده است . این عناصر در نظام پیمونی بزرگ، پیمون کوچک و خر ده پیمون طراحی شده اند .در خانه با پیمون بزرگ ، ترکیب فضاها به صورت زیر است : از هشتی دو راهرو یکی به فضای اندرونی ودیگری به بیرونی راه داشته، در فضا ی بیرونی، سفره خانه، فضای مهمان و حیاط و در اندرونی دورتا دور حیاط اتاق های سه دری، تهرانی ، تالار و... قرار می گرفته اند. شکل حیاط در خانه با پیمون بزرگ، از تناسبات طلایی بدست می آمده است. ابعاد خانه در پیمون بزرگ، 48*48 متر بوده است. ابعاد درو پنجره در پیمون بزرگ ، یک گز تا دو گز و دو گره بوده است. خانه با پیمون کوچک خانه ای ارزان بوده است . حیاط آن را نیز با تناسبات طلایی می ساختند . ابعاد آن 32*32 متر بوده و نمونه موجود آن بسیار زیاد است. ترکیب فصاها شبیه به خانه با پیمون بزرگ بوده که وسط آن دو سه دری و یک پنج دری قرار می گرفتند. ابعاد در و پنجره در پیمون کوچک 14 تا 16 گره است. در نظام خرده پیمون ، خانه کوچک و د رویشانه بوده و دو تا سه اتاق داشته است . در آنها حداکثر استفاده از سانتیمتر های زمین شده است .این نمونه ها بسیار قابل انطباق با آنچه امروز به عنوان مسکن حداقل مطرح است، می باشد . در خرده پیمون عرض درها 92 سانتیمتر بوده است. در نائین خانه ای به نام خانه ی پیرنیا که باقیمانده ی دوازده خانه ی بهم چسبیده بوده وتعداد زیاد ی خانه های دیگر به جای مانده در شهرهای کاشان ، شیراز و کرمان و ... (پیرنیا،.(57:1374
در زیر به بررسی هندسی چند خانه که با توجه به نظام پیمونی ساخته شده اند، پرداخته شده است :
