بخشی از مقاله
چکیده
معماری سنتی ایران دارای ویژگی های منحصر به فردی می باشد که ضمن توجه به مسائل زیبایی شناختی و حفظ محیط زیست، پاسخگوی نیازهای اقلیمی هر منطقه نیز بوده است. هنرمندان گذشته ما می دانستند که از »چه چیز، چه مقدار و در کجا استفاده کنند و بدینسان تداوم فرهنگ معماری حفظ می شد. در این پژوهش به بررسی الگوی خانه سنتی از حیث فضای باز و عرصه های موجود در ان در شهر یزد می پردازیم و به با انتخاب تصادفی با یک نمونه مدرن به مقایسه آن با طراحی جدید می پردازیم. هدف پژوهش حاضر بررسی الگوی طراحی مسکن امروز با معماری مسکن شهر یزد - نمونه موردی : خانه لاری ها - می باشد. روش پژوهش مبتنی بر قیاس تطبیقی بوده و به لحاظ راهبردی، از نوع تفسیری- تاریخی است. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به نسبت و نحوه استفاده از فضای پر و خالی در مسکن امروز و دیروز است.
مقدمه
آنچه مسلم است انسان جزئی از طبیعت است و وابستگی مستقیم و غیرمستقیم او به طبیعت غیرقابل انکار است و همانگونه که بر طبیعت تأثیر گذار است، تاثیر قابل توجهی از محیط و پیرامون خود می پذیرد. نور، رنگ، تنوعات و تغییرات و دیگر شرایط و محیط بر روان و ادراک او تأثیر می گذارد و در تأمین، آرامش، سکون و بهداشت روانی او حائز اهمیت است. در گذشته تأمین این نیاز و ارتباط انسان با طبیعت در درون خانه و فضای باز آن مثل حیاط، باغ و باغچه و ... امکان پذیر بود اما امروزه با تغییر شرایط زندگی و افزایش تراکم، تعداد زیاد مسکن و آپارتمان، عنصر حیاط از خانه ها حذف و بسیار محدود شده است. بنابراین ایجاد شرایط مطلوب به گونه ای که ساکنان هر محله فضای کوچه را ادامه فضای باز خانه و مکان فعالیتهای مکمل زندگی روزمره به شمار آورند، نقش مهمی در زندگی شهر دارد. [1] استفاده ازحیاط مرکزی، فضای میانی و پیش فضا و نحوه چیدمان فضاها در ارتباط با به حداقل رساندن مصرف انرژی در معماری سنتی ترفند محسوب می شده است[2] بخش روباز و بی آسمانه خانه، میانسرا یا حیاط نام دارد که اتاق های متعدد گرداگرد آن ساخته و رو به سوی آن باز می شده است. [3] از اهداف این پژوهش دستیابی به نسبت بین فضای پر و خالی و بیان تفاوت زیر بنا و فضای باز مسکن امروز و دیروز است.
روش تحقیق
روش پژوهش مبتنی بر قیاس تطبیقی بوده و به لحاظ راهبردی، از نوع تفسیری- تاریخی است. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به نسبت و نحوه استفاده از فضای پر و خالی در مسکن امروز و دیروز است.
چارچوب مفهومی فضای باز امروز
حیاط ها اصلی ترین فضای باز خانه به حساب می آیند، به غیر از حیاط ها در خانه های ایرانی طیف متنوعی از فضای باز قابل شناسایی هستند، فضای باز این خانه ها از حیاط شروع می شود و به سمت آسمان در سطوح مختلف شکل می گیرد. کمی بالاتر از حیاط صفه قرار دارد که به آن بهار خواب می گویند، بالاتر از صفه شارمی که پیاده روی سربازی است که برای تامین دسترسی به فضاهای واقع در بالاخانه قرار دارد. کمی بالاتر از شارمی مهتابی و بالاخره بالاتر از همه قضای باز بام خانه واقع شده است. [4] فضای باز در مبحث مقررات ملی ساختمان به سه دسته حیاط اصلی، حیاط داخلی و فضای نیمه باز تقسیم می شود.
الف - حیاط اصلی: فضایی است باز ، که قسمت اعظم نورگیری ساختمان از آن تامین می شود. ب - حیاط داخلی:
ب- - 1 حیاط خلوت - فرعی - : فضایی است باز، کوچکتر از حیاط اصلی و در منتهی الیه دیگر ساختمان که ممکن است در تمامی عرض زمین یا قسمتی از آن قرار گیرد.
ب- - 2 حیاط محصور - پاسیو - : فضایی است باز، که در میان ساختمان قرار دارد و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان امتداد یافته، و وظیفه تامین نور و تهویه بخشی از ساختمان را در طبقات بر عهده دارد.
ب- - 3 حیاط محصور - گودال باغچه - : فضایی است باز، که در میان ساختمان قرار داشته و به طور معمول در سطحی پایین تر از تراز طبقه همکف قرار گرفته است و وظیفه تامین نور و تهویه بخشی از ساختمان را بر عهده دارد.
ب- - 4 حیاط محصور - حیاط مرکزی در ساختمان های گروه : - 3 فضایی است باز، در طبقه همکف که توسط احجام ساختمانی همان پلاک از دو طرف یا بیشتر محصور گردیده و با رعایت ضوابط طرح های توسعه شهری می تواند به عنوان حیاط اصلی محسوب گردد.
ج - فضاهای نیمه باز:
فضاهایی مانند بالکن و ایوان، که از داخل ساختمان می توان به آنها وارد شد و در ارتباط با هوای آزاد قرار دارند، به گونه ای که حداقل یک وجه آنها باز باشد، فضای نیمه باز محسوب می شوند.
ج- - 1 بالکن: سطحی است که از یک، دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفته است و زیر آن به وسیله فضای بسته ای اشغال نگردیده باشد.
ج- - 2 بالکن کم عرض: بالکنی است با عرض کمتر از 0.50 متر و حداکثر با طولی برابر با اندازه عرض پنجره ای که تا کف امتداد دارد.
ج- - 3 مهتابی - تراس - : سطح روبازی از ساختمان، بر بام طبقه زیرین که سقف بخش هایی از طبقات آن است. ج- - 4 ایوان: فضایی است که از یک طرف با هوای آزاد با طور مستقیم ارتباط دارد. ایوان همیشه مسقف است.
ج- - 5 محفظه افتابگیر: فضایی نیمه باز، که در صورت اخذ مجوز از شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمانی، در شرایط اقلیمی مناسب با سطوح شفاف پوشیده می شوند، یا از ابتدا به صورت بخشی از فضاهای اصلی ساختمان به منظور استفاده از انرژی و نور آفتاب و اجتناب از تبادل حرارت با خارج ساختمان طراحی می شود. [5]
لزوم رعایت 60٪ مساحت:
نظر به این که احداث ساختمان به میزان 60٪ و 70٪ و... نسبت به تعداد بر ملک مشکلاتی از نظر ممانعت دید و نور و مزاحمتهای دیگر برای همسایگان مجاور به وجود میآورد و به همین دلیل درگذشته شکایات متعددی مطرح گردیده است مقرر گردید در کلیه موارد - به استثنای حوزه تجارتی و پلاکهای 3 بر - بایستی درحد 60 درصد احداث بنا گردد. - بند 7 صورتجلسه - 247
