بخشی از مقاله
بررسی و مقایسه رابطه بین مصرف دخانیات باسلامت عمومی روانی در میان دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار گروههای مختلف تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی شبستر
چکیده
هدف این تحقیق بررسی ومقایسه رابطه بین مصرف دخانیات (سیگار ـ پیپ ـ قلیان) باسلامت عمومی روانـی در میان دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار گروههای مختلـف تحصـیلی دانشـگاه آزاد اسـلامی واحـد شبسـتربوده است. جهت این کار از میان حدوداً 6800 دانشجوی گروههای مختلـف تحصـیلی واحـد شبسـتر (جامعـه آمـاری) تعداد648 نفر (نمونه آماری) به نسبت حضور دانشجویان در گروههای مختلف تحصیلی انتخاب شـدند. اطلاعـات مــورد نیــاز تحقیــق بــا اســتفاده از پرسشــنامه 28 ســوالی تســت ســلامت عمــومی GHQ و پرسشــنامه محقــق ســاخته (مخصوص اطلاعات مربوط به ورزش و مصرف دخانیات) بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل دادههااز آزمون t برای مقایسه های دوگانه و آزمون مجذورکای اسکور (خی دو) بویژه مجذور کای دومتغیـری بـرای بررسـی رابطـه بـین جنسیت و رشته تحصیلی در مصرف دخانیات، رابطه بین ورزشکار بودن یا نبودن و جنسیت در مصـرف دخانیـات، رابطه بین ورزشکار بودن یا نبودن وگروههای تحصـیلی در مصـرف دخانیـات اسـتفاده گردیـد و بـر اسـاس نتـایج تحقیق؛ - 1 رابطه بین مصرف دخانیات با نمرات کل سـلامت عمـومی روانـی و نمـرات خـرده مقیاسـهای آزمـون دانشجویان دختر، پسر و مجموع با سطح معنیداری a > /999 با توجه به t محاسبه شده تایید شد. -2 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان دخترگروههای مختلف تحصیلی بـا رد فرضـیه در سـطح معنـیداری a =0/566 تاییـد نگردید - 3 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان پسـر گروههـای مختلـف تحصـیلی بـا رد فرضـیه درسـطح معنیداری a =0/744 تایید نگردید. - 4 رابطه بین نوع مصرف دخانیات مجموع دانشجویان دختر و پسر گروههای مختلــــــــــــــــــــف تحصــــــــــــــــــــیلی بــــــــــــــــــــا ســــــــــــــــــــطح معنــــــــــــــــــــیداری a =0/538 تایید نگردید و فرضیهاصلی رد شد. - 5 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان دختر ورزشکار بـر اساس گروههای مختلف تحصیلی با سطح معنی داری a =0/494 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد. - 6 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان پسر ورزشکار بر اساس گروههای مختلف تحصیلی با سطح معنی داری a =0/980 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد. - 7 رابطه بین نوع مصرف دخانیات مجموع دانشجویان دختر و پسر ورزشکار بر اساس گروه های مختلف تحصیلی با سطح معنیداری a =0/984 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد ردشد.
واژههای کلیدی: دخانیات، سلامت عمومی روانی، دانشجو، گروههای تحصیلی، دانشگاه
مقدمه:
نقش و جایگاه فعالیتهای بدنی و ورزش از مسائل مهم تعلیم و تربیت در هر کشوری است بخصوص اثرات مثبت آن در
زندگی دانشجویان بعنوان نیروهای انسانی فعال و آینده ساز کشور از ابعاد مختلف روحی - شخصیتی - تحصـیلی و...
قابل تامل و بررسی است. فعالیتهای ورزشی در زندگی دانشجویان بعنـوان عـاملی در جهـت فـراهم نمـودن شـرایط و امکانات لازم در زمینه های مختلف ادراکی - جسمانی - مهارتی - عاطفی و شـناخت هـدفهای شـناختی - حرکتـی و عاطفی و روانی نقش بسیار مهمی دارند. همچنین توسعه و گسترش ورزش در بین مردم میتوانـد آثـار مثبـت متعـددی داشته باشد که از آن جمله می توان به افزایش سطح بهداشت و سلامت عمومی، بهبود روابط اجتماعی جوامـع بشـری ، ارتقائ بهره وری و توان کاری منابع انسانی و غنی سازی اوقات فراغت اشاره کرد. امروزه ورزش بدون شـک بـه یـک پدیده جهانی تبدیل شده است .(1) سلامت روان از جمله موضوعاتی است کـه در اثـر شـرکت در فعالیتهـای ورزشـی حاصل میشود. چنین فعالیتهایی بهترین موقعیت را برای درگیری معیارهای سلامت روان فراهم میکند. اگر سلامت روان را مبنای احساس راحتی نسبت به خود ودیگران تعریف کنیم معیارهای آن، موفقیت - تعادل هیجـانی - واقـع بینـی -
سازگاری - اجتماعی بودن و احساس ارزشمندی خواهد بود .(13) وایکوف1993 - 1 آثار روانی فعالیتهـای بـدنی را
توسعه ادراکی و کاهش افسردگی و اضطراب اعلام نمـود. بـراون1992 - 2 گـزارش داد فعالیـت بـدنی موجـب بهبـود سلامت روانی افراد جوان در میانسالی میشود .( 14) اسمولر3 و همکاران - 1998 طی تحقیقات گزارش نمودند انگیزه در ورزش در میان افراد تا 18 سال رابطه نزدیکی با یاد گرفتن مهارتها - لذت بردن از زندگی - خودکفـایی - توانـایی جسمی و روانی و در مجموع، تقویت بهداشت روانی دارد .(8) دخانیات از بلایای جوامـع بشـری اسـت کـه متاسـفانه درصد قابل توجهی از جمعیت هر کشوری به آن مبتلا هستند و نیکوتین ماده اعتیاد آوری است که در دخانیات( تنباکو)
یافت می شود. گزارش نشریه پزشکی جراح عمومی1 نیکوتین را به اندازه الکل یا هروئین اعتیاد آورمی داند. این حالـت اعتیاد آوربعد ازمدتی استفاده ازآن در بدن پدید می آید یعنی اینکه مقاومت بدن در مقابل این مواد بالا می رود و دربرابـر کاهش و حذف آن واکنش نشان میدهد .(2) در سالهای اخیر تب مصرف دخانیات در میـان اقشـار جامعـه، بخصـوص دانشجویان و افراد جوان رشد بسیار یافته، بطوریکه اغلب در فضـاهای آموزشـی و دانشـگاهی نـخهـای سـیگاربر لبـان دختران و پسران دانشجو دیده می شود. دانشجویان سیگار کشیدن را امری عادی و طبیعی می دانند و جالـب آنسـت کـه استعمال دخانیات در میان دانشجویان پزشکی نیز رو به افزایش اسـت. بررسـیهـای انجـام شـده در سـال 1380 نشـان می دهد که مصرف سیگار در دوران تحصیل درمراکز دانشگاهی در میان پسران 21/8 درصد است که در سـال آخـر بـه 28/4 درصد افزایش می یابد. این در حالی است که طبق آمار کلینیک تـرک دخانیـات تهـران، مصـرف سـیگار در میـان دختران دانشجوی سال اول 2/7 در صد است که تا سال آخر به 7/8 درصد افزایش می یابد و تفاوت معنی داری بیش از 3 برابردارد. بسیاری ازکارشناسان بر این باورند که گسترش فعالیتهای فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسی در دانشـگاهها در کنار ارائه آموزش های لازم به دانشجویان میتواند نقش مهمی در مصون سـازی آنهـا داشـته باشـد. نتـایج پژوهشـها درسالهای گذشته نشان می دهد فعالیت در سازمانهای غیر دولتی دانشجویی، برپـایی نمایشـگاه عکـس و فـیلم، اجـرای نمایش و پر کردن اوقات فراغت دانشجویان به صورت مفید در کاهش به مصرف دخانیات بسیار مفید بوده است .( 12) هشدارها در خصوص مصرف دخانیات جنسیت نمی شناسد چرا که میزان افزایش سیگار در میان زنان و دختران ایرانـی یک هشدار جدی شده و الگوهای همه گیر شدن سیگار نشان میدهد مصـرف دخانیـات در زنـان ایرانـی نیـز در حـال گسترش است. آمار نشان میدهد در سالهای گذشته سهم زنان ایران از مصرف دخانیات 1/4 درصد بود که اکنون به 4/5 درصد رسیده است. یک عضو کمیته کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت بر اساس الگوهای اپیدمیولوژیک دخانیات در دنیا می گوید: بررسی ها در همه جوامع و در هر دو جنس نشان داده که ورود دخانیـات ابتـدا در طبقـه متمـول نظیـر هنرپیشه ها و افرادی با تحصیلات بالا شایع شده و به مرور به طبقات پایین و عامه مردم گسترش یافته است. طبق نتـایج پژوهشها در 20 سال اخیر تعداد دختران ایرانـی سـیگاری 60 درصـد افـزایش داشـته و 7/5 درصـد دانشـجویان دختـر کشورسیگاری هستند که محدودیت های خاص در دانشگاهها باعث میشود دختران دانشجو اغلـب در کلاسـهای خـالی درس یا دستشویی ها و محیط های دوراز چشم ناظرین سیگار بکشند وهمین امر یعنی سیگارکشیدن در فضاهای بسـته و با عجله واسترس باعث افزایش عوارض سیگاربرآنها می شود(.(9 تحقیقات نشان می دهد کسانی کـه ورزش مـی کننـد و سیگار را ترک کرده اند و 5 وعده در روز میوه و سبزی مصرف میکنند بطور متوسط 14 سال بیشتر از دیگرانی که ایـن کار را نمی کنند عمر می کنند. محققان انگلیسی می گویند این نتایج می تواند باعث تغییرات مهمی در شیوه زندگی مـردم شده، و ترک سیگارمی تواند تا 80 درصد باعث پیشرفت جسـمی شـود( .(11 دیـویس- 1 کـولز- (1989) 2 گراهـام3 و میسرا( 2000) 4 در مطالعات خود دریافتند دانشجویانی که در فعالیتهای ورزشی شرکت میکنند نسبت به افراد کم تحرک و غیر ورزشکار از سلامت روانی بیشتری برخوردارنـد همچنـینهـاد5 و همکـاران (2000)، کیمبـال6 و فـری سـینگر7 (2003)، کادلاسک( 1997) 8 و شیرکا (1997)9 گزارش کرده اند فعالیتهای ورزشی میتواند در سلامت عمومی روانـی افراد موثر باشد .(10) همچنین سالازار(2000) 10 و کوری(1987) 11عنوان کردند که انجام فعالیتهای ورزشی میتوانـد منجر به نتایج روانی خوبی در افراد شده و خطر ابتلا به برخی بیماریها را در سالهای بعد کاهش دهد(.(15 ورزش وسیله ای موثر برای پاسخ به نیازهای روانی محسوب میگردد که همه افراد میتواننـد بـا بهـره گیـری از آن بـه ارضائ نیازهای خود بپردازند وتمایلات درونی خود را بیان کنند. زمانی که فرد با شیوه های مثبت ورزشی به ابراز خـود بپردازد مقبولیت او توسط دیگران به میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافتـه و نیـاز بـه ارزش و عـزت نفـس در او ارضـا خواهد شد. لذا ورزش تاثیرات مطلوبی درارضای نیازهای شناختی فرد داشته وموجب کاهش یا رفـع فشـارها، برطـرف کردن ترسها و اضطرابها، گشودن عقدهها و کسب رضایت و تامین بهداشت روانی میگردد .( 5) با توجه به اینکه ممکن است دانشجویان ورزشکاروغیرورزشکارودانشجویان گروههای مختلف تحصیلی دانشگاه روحیات و خلقیـات متفـاوتی داشته باشند این سوال مطرح میشود که آیا ورزشکار بـودن یـا نبـودن و روحیـات و خلقیـات متفـاوت دانشـجویان در گروههای مختلف تحصیلی میتواند تاثیری درتمایل یا عدم تمایل آنها نسبت به مصرف دخانیات( سیگار - پیپ و قلیان) داشته باشد یا خیر؟ پاسخ علمی به این سوال میتواند مسئولین دانشگاهها - مربیان ورزشـی - سرپرسـتان ودسـت انـدر کاران تیمهای مختلف ورزشی را در امرتعامل با ورزشکاران از جهات روحی، روانی - اجتماعی و فرهنگی به طور موثر یاری نماید.
روشهای آماری:
برای تجزیه و تحلیل داده ها با توجه به اینکه روابط بین مصرف دخانیات و نوع گروههای تحصیلی - ورزشکار بودن یـا نبودن و سلامت عمومی روانی مورد بررسی هستند که متغیرها کیفی بوده و داده های حاصـله شمارشـی (فراوانـی) مـی باشند لذا محاسبه روابط فوق با استفاده از آزمون های پارامتری و بی پارامتری انجام گردیده است. در بخش آزمون هـای پارامتری از آزمون t برای مقایسه های دوگانه (جنسیت و ورزشکار بودن یا نبودن بعنوان متغیر مستقل و سلامت عمومی روانی به صورت نمره کل و نمره خرده مقیاس های آزمون به عنوان متغیر وابسته) استفاده گردیده است. در بخـش آمـار غیر پارامتری ازآزمون مجذورکای اسکور(خی دو) بویژه مجذور کای دومتغیری برای بررسی رابطه بین جنسیت و رشته تحصیلی در مصرف دخانیات، رابطه بین ورزشکار بودن یا نبودن و جنسیت در مصرف دخانیات، رابطـه بـین ورزشـکار بودن یا نبودن وگروه تحصیلی در مصرف دخانیات استفاده گردیده است.
جامعه آماری:
جامعه آماری تحقیق، کل دانشجویان گروههای مختلف تحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر (حدود (6800 اعـم ازدانشجویان دختر و پسر ورزشکار و غیر ورزشکار می باشند. اطلاعات مربوط بـه تحقیـق از طریـق پرسشـنامه محقـق ساخته(حاوی سوالات مورد نیازدخانیات) وپرسشنامه تست سلامت عمومی روانی 28 سوالیGHQ بدست آمده ودادهها درجداولی ترسیم و در برخی موارد منحنیهایی ترسیم گردیده است.
نمونه آماری:
نمونه آماری این تحقیق حدود 10 در صد جامعه آماری 648) نفر شامل 191 دانشجوی دختر و 457 دانشـجوی پسـر) بوده اند که به صورت تصادفی و بر اساس میزان حضور دانشجویان در رشتهها و گروههای مختلف تحصیلی انتخـاب و پرسشنامه تحقیق پر کرده اند. گروههـای تحصـیلی دختـران شـامل 10 گـروه: کـاردانی و کارشناسـی علـوم انسـانی -
کارشناسی علوم پایه - کارشناسی کشاورزی و منابع طبیعی - کاردانی و کارشناسی فنی و مهندسی - کارشناسی هنـر - ارشد علوم انسانی - ارشد کشاورزی و منابع طبیعی - ارشد علوم پایه - ارشـد هنـر و ارشـد فنـی و مهندسـی بـوده و گروههای تحصیلی پسران شامل 13 گروه: دامپزشکی - کاردانی و کارشناسی علوم انسانی - کارشناسـی علـوم پایـه -
کارشناسی کشاورزی و منابع طبیعی - کاردانی و کارشناسی فنی و مهندسی - کارشناسی هنر - ارشـد علـوم انسـانی - ارشد کشاورزی و منابع طبیعی - ارشد علوم پایه - ارشد هنر -ارشد فنی و مهندسـی دکتـری علـوم انسـانی و دکتـری کشاورزی و منابع طبیعی بوده اند.برای توصیف داده ها از جداول مورد نیازو نمودارهایی با استفاده از نـرم افـزار Excel
استفاده گردیده است
.مراحل جمع آوری اطلاعات:
برای جمع آوری اطلاعات مربوط به تحقیق، پرسشنامه های مورد نیاز (سلامت عمومی روانی و محقق ساخته) به تعـداد نمونه های آماری تحقیق تهیه و به نسبت حضور دانشجویان در گروههای مختلف تحصیلی در میان آنها توزیع، و پس از توضیحات اولیه به دانشجویان در مورد نحوه پر کردن صحیح پرسشنامه ها، جمع آوری و اطلاعات ثبت شده جمع بندی گردیده است.
یافته های تحقیق:
- 1 رابطه بین مصرف دخانیات با نمرات کل سلامت عمومی روانی و نمرات خرده مقیاسهای آزمون دانشجویان دختر، پسر و مجموع با سطح معنی داری a > /999 با توجه به t محاسبه شده تایید شد یعنی دانشجویانی که دخانیات مصرف میکنند از سطح سلامت عمومی روانی پایین تری برخوردارند.
-2 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان دخترگروههای مختلف تحصیلی با رد فرضیه در سطح معنـی داری a = /566 تایید نگردید یعنی نوع رشته تحصیلی دختران ارتباطی با نوع مصـرف هیچکـدام از دخانیـات( پیـپ - قلیـان و سیگار) ندارد .
- 3 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان پسر گروههای مختلف تحصیلی با رد فرضیه درسطح معنـی داری a = /744 تایید نگردید یعنی نوع رشته تحصیلی پسران ارتباطی با نـوع مصـرف هیچکـدام از دخانیـات( پیـپ - قلیـان و سیگار) ندارد .
- 4 رابطه بین نوع مصرف دخانیات مجموع دانشجویان دختر و پسر گروههای مختلف تحصیلی با سطح معنی داری a = /538 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد یعنی نوع رشته تحصیلی مجموع دختران و پسران ارتباطی با نوع مصـرف هیچکدام از دخانیات( پیپ - قلیان و سیگار) ندارد.
- 5 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان دختر ورزشکار بر اساس گروههای مختلـف تحصـیلی بـا سـطح معنـی داری a = /494 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد یعنی نوع مصرف دخانیات( پیپ - قلیـان و سـیگار) دانشـجویان دختر ورزشکار هیچ ارتباطی با گروههای مختلف تحصیلی آنها ندارد .
- 6 رابطه بین نوع مصرف دخانیات دانشجویان پسر ورزشکار بر اساس گروههای مختلف تحصیلی با سطح معنی داری
a = /980 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد یعنی نوع مصرف دخانیات( پیپ - قلیـان و سـیگار) دانشـجویان پسـر ورزشکار هیچ ارتباطی با گروههای مختلف تحصیلی آنها ندارد.
- 7 رابطه بین نوع مصرف دخانیات مجموع دانشجویان دختر و پسر ورزشکار بر اساس گروههای مختلف تحصیلی بـا سطح معنی داری a = /984 تایید نگردید و فرضیه اصلی رد شد یعنی نوع مصرف دخانیات( پیپ - قلیـان و سـیگار) مجموع دانشجویان دخترو پسر ورزشکار هیچ ارتباطی با گروههای مختلف تحصیلی آنها ندارد.
- 8 نتایج این تحقیق همسو با نتایج تحقیق شکوهی و همکاران((1388 بود مبنی بـر اینکـه دانشـجویان مـرد بیشـتر از دانشجویان زن دخانیات مصرف میکنند و و در مصرف همه انواع آن نیز از دانشجویان زن بالاتر هستند.
- 9 نتایج تحقیق نشان داد از نظر میزان مصرف دخانیات در بین دانشجویان در وهله اول قلیان و سپس سـیگارقرار دارد که مغایر با نتایج تحقیق شکوهی و همکـاران((1388 بـود مبنـی بـر اینکـه بیشـترین میـزان مصـرف دخانیـات در بـین دانشجویان در وهله اول سیگار و سپس قلیان است.
